Η μέρα που γέμισε με ψάρια η Πλατεία Ελευθερίας της Κω;
Τα πιο ισχυρά τσουνάμι των τελευταίων 6 αιώνων στο νησί της Κω; Ζώνες κατάκλυσης στο κέντρο της πόλης, το 1933 όσο και το 2017;
Το ημερολόγιο έλεγε, 23 Απριλίου 1933, ώρα Οκτώ και Κάτι, όταν ένας σεισμός με μέγεθος τουλάχιστον 6.6 βαθμούς «ξαφνικά» εκδηλώνεται στην θάλασσα της Πιπεριάς, της τεκτονικής τάφρου της Κω.
Πριν ακόμη συνέλθη ο κόσμος από τις ισχυρές δονήσεις, την στιγμή που οι κάτοικοι βλέπανε με τα μάτια τους τα ερείπια και αναρωτιόνταν πως βγήκαν ζωντανοί μετά από τον μεγάλο χαλασμό, μία σειρά κυμάτων χτυπούσε αλύπητα τις ακτές της Κω.
Τα γραπτά αρχεία είναι ιστορία, όμως στις προφορικές μαρτυρίες ίσως είναι τα μαθήματα και η γνώση. Όπως άκουσα από αυτόπτες μάρτυρες το τσουνάμι και ο κύριος σεισμός του '33 ήταν πιο δυνατά συμβάντα από αυτά του 2017.
Το νερό της θάλασσας πήρε τη μορφή δοχείου όπως συμβαίνει πραγματικά όταν ένα τσουνάμι χτυπά τις παράκτιες πόλεις. Τοίχοι του νερού πιο σκληροί από σκυρόδεμα άρχισαν να εισβάλλουν στην ακτογραμμή.Τα αποτελέσματα του διήρκεσαν πολύ ακόμα και όταν το νερό είχε φύγει και η γη είχε στεγνώσει στην πόλη της Κω.
Μετά τον σεισμό, το νερό στο λιμάνι υψώθηκε κάποια εκατοστά πάνω από το κανονικό - το πρώτο κύμα του τσουνάμι είχε ήδη φτάσει. Μετά από ορισμένο χρόνο ένα δεύτερο κύμα με ύψος τουλάχιστον 3μ.[ σε αντίθεση με τα 2μ. του 2017] κατέκλυσε ψηλότερα μέρη στο λιμάνι, φτάνοντας σε υψόμετρα περίπου 10μ. από την στάθμη της θάλασσας. Μετά την άνοδο και την εισχώρηση του άρχισε να υποχωρεί.
Ο Κωστής η Φανάρα θυμάται τον ισχυρό θόρυβο και το αχνό βουητό σαν μακρινό τρένο, που προερχόταν από το λιμάνι. Δύο λεπτά αργότερα, άρχισαν να νιώθουν την πηγή του θορύβου να πλησιάζει, με ένα χλωμό τοίχο από νερό που πέφτει, παγιδευμένο στα αμυδρά φώτα της ημέρας. Το κύμα μεγάλωνε σε ύψος καθώς κινούταν σταθερά προς την πόλη και ο θόρυβος έγινε εκκωφαντικός. «Το νερό έφτασε μέχρι την Αγορά, την τωρινή Δημοτική που τότε δεν υπήρχε, όπως και η Πλατεία Ελευθερίας» μου είπε, έχοντας ακόμη στο νου του το τρομερό γεγονός μετά από 90 χρόνια. Τότε ήταν παιδί 6 ετών. Το ίδιο μου διηγήθηκε η Μαλάμω Λιπάπη:«Γέμισε η περιοχή με ψάρια μεγάλα και πολλά όταν τραβήχτηκε το νερό της θάλασσας» όπως της είπε, πριν από χρόνια η μακαρίτισσα μάνα της.
Την στιγμή που χάνονταν δεκάδες συμπατριώτες μας ο Αχιλλέας Μουζάκης έπεφτε στο έδαφος από την ισχυρή σεισμική δόνηση, στο χωράφι του απέναντι από το ξενοδοχείο Όσκαρ όταν καλούπωνε ένα κανάλι μεταφοράς νερού. Σύμφωνα με τον καθηγητή Αχιλλέα Κουτσουράδη, ο παππούς του σηκώθηκε από το δάπεδο και είδε το μανιτάρι-νέφος πάνω από την πόλη, από την σκόνη των συντριμμιών.Ακόμη και σήμερα στο χωράφι του είναι ορατά τα υλικά από την ρευστοποίηση που έλαβε χώρα την ώρα που εκδηλωνόταν ο σεισμός.
Το τσουνάμι του ΄33 ξετυλίχτηκε σε σειρές κυμάτων, με την δεύτερη να είναι η πιο ισχυρή της ακολουθίας.
Ήταν το πιο ισχυρό τσουνάμι στην ιστορία του νησιού από τον 15ο αιώνα μ.Χ, και προήλθε από τις διεργασίες του Ρήγματος Κω.
Αν και πολλοί άνθρωποι αποκαλούν τα τσουνάμι «παλιρροιακά κύματα», αυτά δεν σχετίζονται με τις παλίρροιες, αλλά είναι σειρές από κύματα, ή «τρένα κυμάτων», που συχνά προκαλούνται από σεισμούς. Τα τσουνάμι μπορούν επίσης να προκληθούν από την έκρηξη ορισμένων παράκτιων και νησιωτικών ηφαιστείων ή κατάπτωση πλευρών βουνών στη θάλασσα, υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και ωκεάνια πρόσκρουση μεγάλων μετεωριτών. Τα κύματα τσουνάμι μπορεί να φτάσουν μεγάλα ύψη καθώς έρχονται στην ακτή και να ορμήσουν χιλιόμετρα στην ενδοχώρα σε περιοχές, ιδίως σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο.
Ένας σεισμός μπορεί να χρησιμεύσει ως προειδοποίηση ότι έρχεται ένα τσουνάμι.
Οι μετρήσεις των προηγούμενων τσουνάμι χρησιμοποιούνται συνήθως για να βοηθήσουν στον εντοπισμό περιοχών που κινδυνεύουν από μελλοντικά τσουνάμι.
Στη Κω ελάχιστα ήταν γνωστά για τα ιστορικά τσουνάμι από έχουν χτυπήσει τις ακτές της, μέχρι την δημοσίευση του e-book:«Ετοιμότητα σώζει ζωές».
Σώστε τη ζωή σας, όχι τα υπάρχοντά σας.
Από το 1998 έως το 2017, τα τσουνάμι προκάλεσαν 250000 ή και περισσότερους θανάτους παγκοσμίως.
Όταν χτυπάει ένα τσουνάμι, δεν μας δίνει καθόλου χρόνο να αντιδράσουμε. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις και να παραμένουμε πάντα προετοιμασμένοι.
Οι επιπτώσεις των τσουνάμι είναι πολύ πιο καταστροφικές για τις κοινότητες που βρίσκονται κοντά στις ακτές από όσο μπορούμε να φανταστούμε.
Μην υπολογίζετε στους δρόμους της πόλης όταν συμβεί το μοιραίο. Όταν ξεφεύγετε από ένα τσουνάμι που προκαλείται από έναν κοντινό σεισμό, μπορεί να βρείτε τους δρόμους κατεστραμμένους ή αποκλεισμένους.
Πηγαίνετε σε έναν επάνω όροφο ή στέγη ενός κτιρίου.Μόνο εάν παγιδευτείτε και δεν μπορείτε να φτάσετε σε ψηλό έδαφος, κατευθυνθείτε σε έναν επάνω όροφο ενός ανθεκτικού κτιρίου ή ανεβείτε στην οροφή του.Σκαρφάλωσε ένα δέντρο ως έσχατη λύση, ανεβείτε σε ένα δυνατό δέντρο εάν παγιδευτείτε σε χαμηλό έδαφος.
Ανεβείτε σε κάτι που επιπλέει. Αν παρασυρθείτε από τσουνάμι, αναζητήστε κάτι για να χρησιμοποιήσετε ως σχεδία.
Αναμένετε ότι τα κύματα θα αφήσουν κάθε λογής συντρίμμια. Ένα τσουνάμι θα αφήσει πίσω του άμμο, λάσπη, υπολείμματα σπιτιών, πτώματα και διάφορα άλλα.
Ένας μεγάλος σεισμός μπορεί να αφήσει τις κοντινές παράκτιες περιοχές πιο χαμηλές, επιτρέποντας στο νερό των τσουνάμι να τις πλημμυρίσει.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Μαρτυρίες προφορικές: Κωστή η Φανάρα, Μαλάμω Λιπάπη, Αχιλλέας Κουτσουράδης
2. USGS- Γεωλογικό Ινστιτούτο Αμερικής
3. Ιστορία των σεισμών της Κω, e-book 2018
4. Οκτώ και Κάτι, 23 Απριλίου 1933, e-book 2022
5. Ετοιμότητα σώζει ζωές, e-book ,2018
6. Αρχαία και πρόσφατα τσουνάμι στο νησί της Κω
https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/07/2022.html
7.Surviving a Tsunami- Lessons from Chile, Hawaii and Japan
https://pubs.usgs.gov/circ/c1187/
8.The July 20, 2017 M6.6 Kos Earthquake: Seismic and Geodetic Evidence for an Active North-Dipping Normal Fault at the Western End of the Gulf of Gökova (SE Aegean Sea)
https://link.springer.com/article/10.1007/s00024-019-02154-y
