Mario Paolini, ο «λαϊκός» αρχιτέκτονας της μετασεισμικής Κω

Το Τζαμί του Φόρου της πόλης Κω σε σχέδιο του Mario Paolini, 1936.

Η απόδοση των έργων που βρέθηκαν στα Αρχεία της Δωδεκανήσου δεν είναι πάντα βέβαιη, αφού δεν ήταν όλα τα έγγραφα υπογεγραμμένα από τους συγγραφείς. 

Μερικές φορές είναι δυνατό να αποδοθεί η πατρότητα ενός έργου με βάση συγκρίσεις με έργα των οποίων ο δημιουργός ήταν γνωστός, συγκρίσεις που περιλάμβαναν επίσης παρατηρήσεις σχετικά με τον τύπο των χαρακτήρων που χρησιμοποιούνται για τις λεζάντες, τον τρόπο αναφοράς των σχεδίων ή των πινάκων. 

Ωστόσο αυτό δεν ιχύει για τον χαρισματικό Mario Paolini. Τον παρθενοπαίο, γλύπτη, ζωγράφο και ένα από τους πιο σημαντικούς Ιταλούς αρχιτέκτονες που δραστηριοποιήθηκαν κυρίως μετά το 1936 στην οικοδόμηση της κατεστραμμένης πόλης της Κω. 

Ο Mario Paolini [1902-1954] εργάστηκε στα ιταλοκρατούμενα νησιά της Δωδεκανήσου, είχε καταγωγή από τη Νάπολη, την αρχαία Παρθενόπη, μία πόλη που ίδρυσαν οι αρχαίοι Έλληνες. 

Συναντάται αρχικά στην Κω μετά τον σεισμό του 1933, όταν η τότε Ιταλική διοίκηση ανέθεσε στο Τεχνικό Γραφείο Ρόδου τη σύνταξη του Ρυθμιστικού Σχεδίου και τον σχεδιασμό νέων κατοικιών που θα αντικαθιστούσαν τις κατεστραμμένες. 

Ο ναπολιτάνος αρχιτέκτονας, ο οποίος εργαζόταν ουσιαστικά για την Εποπτεία Μνημείων και Ανασκαφών Ρόδου, συμπεριλήφθηκε στην ομάδα που σχημάτισε ο μηχανικός Eng. Baroni και η οποία διηύθυνε το Τεχνικό Γραφείο της Κω μαζί με τους αρχιτέκτονες Petracco και Bernabiti από το τεχικό γραφείο της Ρόδου.

Η συμβολή του εντοπίζεται και στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από την ιταλική αρχαιολογική αποστολή και το πρόγραμμα παρέμβασης του αρχαιολόγου L. Morricone στην πόλη της Κω. Oι διάφορες φάσεις του ρωμαϊκού ναού του Ασκληπιείου, εκ των οποίων η τελευταία είναι αποτέλεσμα της μερικής υλοποίησης του έργου αναστήλωσης του  Paolini, γνωστό μέσα από τα αυτόγραφα σχέδια.

Με τη βοήθεια του μηχανικού Baroni, είναι υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και την κατασκευή του προγράμματος κοινωνικής κατοικίας της Κω [1935-1936], που περιλαμβάνει περίπου εκατοντάδες σπίτια κατανεμημένα σε διαφορετικές συνοικίες, και τα περισσότερα από τα κτίρια κατοικιών. Σε σχέση με αυτό το έργο, ο Paolini μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους αρχιτέκτονες της οικοδομικής ανακατασκευής της σεισμόπληκτης πόλης. 

Για την Triennale delle Terre d'Oltremare [1940] ετοιμάζει τα εκμαγεία σε γύψο  των αναπαραστάσεων διαφορετικών στιγμών της ιστορίας της Ρόδου [από τη Ρωμαϊκή περίοδο έως τους Σταυροφόρους], δύο μοντέλα ιδανικής ανακατασκευής αρχαιολογικών θεμάτων και ένα μοντέλο του αγροτικού οικισμού San Benedetto. Το 1942 εξέθεσε μερικούς πίνακες στην έκθεση τέχνης που διοργάνωσε στη Ρόδο το τοπικό τμήμα του Εθνικού Ινστιτούτου Φασιστικού Πολιτισμού. 

Ο Mario Paolini εργάστηκε πάνω απ' όλα για την αποτύπωση και την αποκατάσταση των μεσαιωνικών μνημείων της Ρόδου πριν και μετά τις καταστροφές του πολέμου, αλλά συνεργάστηκε και στη δημιουργία του master plan της περιτειχισμένης πόλης της Ρόδου μεταπολεμικά. 

Του οφείλουμε επίσης πολλά ανάγλυφα σχέδια με στόχο την αποκατάσταση των αρχαίων μνημείων της Κω, τις μαυριτανικές κρήνες της Πλατείας Ελευθερίας και Πλατάνου του Ιπποκράτη που σήμερα δεν υπάρχουν λόγω του σεισμού του 2017.Σημαντικό ήταν το έργο του σε Λέρο, Πάτμο και Κάλυμνο με την αναπαράσταση των ευρημάτων της αρχ. ζώνης του Χριστού Ιερουσαλήμ.

Επιπλέον, δύο άλλοι τεχνικοί εργάστηκαν στην Κω: ο Giovanni Battista Ceas, αρχιτέκτονας, υπότροφος του Ινστιτούτου FERT για το έτος 1934, στον οποίο οφείλουμε την εξωτερική διάταξη των αρχαιολογικών χώρων και το σχεδιασμό των κήπων που περιβάλλουν την ανασκαφή της «Città Murata» δηλαδή της περιτειχισμένης μεσαιωνικής πόλης, και ο μηχανικός Eng. Gelindo Ragher, ο οποίος σχεδίασε τον ορθόδοξο ναό της Παναγίας στους Λειψούς, αλλά η δραστηριότητα του οποίου πραγματοποιήθηκε κυρίως στην αποκατάσταση της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Κω. 

Τέλος, συνέβαλλε στις εργασίες και ο Giovanni Neri, στον οποίο οφείλουμε μερικά από τα νέα σπίτια στο Portolago της Λέρου που χτίστηκαν το 1937 για λογαριασμό του I.N.C.I.S. 

Δεν πρέπει να λησμονείται ότι καθ' όλη την περίοδο της ιταλικής κατοχής στα νησιά δραστηριοποιήθηκε και το Γραφείο Πολιτικών Μηχανικών, παράλληλα με τη Διεύθυνση Δημοσίων Έργων, με δικούς του μηχανικούς και τοπογράφους, που πραγματοποίησε μεγάλο αριθμό εργασιών κυρίως στρατιωτικού χαρακτήρα, όπως στρατώνες, χώροι για αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, κά.

Ο Mario Paolini εργάστηκε στη Κω, Ρόδο και στα άλλα νησιά μέχρι το 1947 και ως εκ τούτου ήταν ένας από τους τελευταίους Ιταλούς τεχνικούς που εγκατέλειψαν τα Δωδεκάνησα μετά τον πόλεμο, με την ενσωμάτωση των νησιών στην Ελλάδα. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιστορία των σεισμών της Κω,2018

2.La presenza italiana nel Dodecaneso tra il 1912 ed il 1948-M.Livadiotti-G.Rocco

3.Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso 1912-1943

4.Συμβολή στη μελέτη της ιταλικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου στην πόλη της Κω-Παπαευτυχίου Ιουλία,2012.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Μαυριτανική Κρήνη της Πλατείας Ελευθερίας μετά από τον σεισμό του 2017, έργο του Μάριο Παολίνι.Είπαν ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε και ότι θα την ξαναφτιάξουν.Εγώ λέω που είσαι μακαρίτη Παολίνι; Η ζωή και το έργο ενός σπουδαίου, λαικού αρχιτέκτονα της Κω.

 Mario Paolini.

Κατοικίες στα Χαλβαζιά, σε σχέδιο του Paolini.

Λαικές κατοικίες της Κω, σε σχέδιο του Paolini.

Η μαυριτανική κρήνη του Παολίνι στην Πλατεία Πλατάνου ρημάχτηκε το 2017.Η πολιτιστική κληρονομιά του τόπου όσο περνάνε τα χρόνια συρρικνώνεται. Δεν φταίνε μόνο οι σεισμοί!

Η παλαιοβασιλική του Χριστού Ιερουσαλήμ, σε σχέδιο του Paolini, 1939.

Σε ακουαρέλα και σχέδιο του Paolini, λαϊκή κατοικία της Λέρου, 1936.

Λαική κατοικία της Κω σε σχέδιο του Paolini,1936.

Ότι απέμεινε από τις κρήνες του Παολίνι, το 2021. Κανείς δεν μας είπε τι έγινε;