Η Κυράνα σε χάρτη του Johannes Jansson, έκδοσης 1650.Ποιό νησί είναι;
Για να περάσεις στη Νίσυρο «δεξιά σου αφήνεις την Παχίαν. Εις την μερέαν του γρέγου [βορειοανατολικά] έχει ξέρην αλάργο ένα μίλιν και έχει πιθαμαίς τρεις....τότε ευρίσκεις την Κυράναν», από ελληνικό πορτολάνο.
Το δίδυμο αδερφάκι της Παχειάς. Γεννήθηκε πριν από 2,0-1,5 εκ.χρόνια από ηφαιστειακές διαδικασίες.Αποτελείται από τα ίδια ακριβώς πετρώματα: τον δακίτη, τον τόφφο της Κυράς της Νισύρου και της Μεγάλης Έκρηξης.
Ο δακίτης με την πορφυρίτικη υφή του ήταν το αγαπημένο πέτρωμα των Λελέγων, που συχνά ταυτίζονται με τους Κάρες.Υπήρχε κέντρο παραγωγής μυλόπετρας στην Κέφαλο της;
Βόρεια της Πυργούσας είναι το Ακρ.Ηλιόσκεπο, δυτικά το Ακρ.Αγεράκια και νότια το Φθενό με το φθηνό, άγονο χώμα. Κοντά είναι ίσως είναι το λελέγικο Κέφαλο, ίσως μια ακόμη άγνωστη Κεφαλούχα του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, νότια της πιο διάσημης Κεφάλου της Κω.
Η εύφορη Περγούσα έχει κατοικηθεί από την νεολιθική περίοδο. Αυτό υποδηλώνουν τα προϊστορικά φθαρμένα όστρακα, τα ευρήματα κοντά στην ακτή της ανατολικής πλευράς και η κεραμική άβαφη ή μονόχρωμη παρόμοια με εκείνη στο Γυαλί.
Το νησάκι που λέγεται και Ριγούσα ή Περγούσα συναντάται δυτικά της Νισύρου, είναι περισσότερο γνωστό για τους 2 ελληνιστικούς πύργους του, χτισμένοι από σκούρο ηφαιστειακό ντόπιο δακίτη, στο ίδιο ύφος και εποχή με τα αρχαία τείχη της Ακρόπολης της Νισύρου, στο Παλιόκαστρο με τις ανεράδες του.
Από τους δύο πύργους, αυτός που βρίσκεται κοντά στο κέντρο του νησιού είναι τετράγωνος, ο άλλος, που στέκεται σε υψηλότερα εδάφη προς τα βόρεια, έχει πιο περίπλοκο - ορθογώνιο σχήμα και αποτελείται από πολλά δωμάτια, πιθανώς επειδή συνδύαζε τις λειτουργίες τόσο ενός σταθμού φρουράς επιφυλακής όσο και κατοίκησης για αγροτική παραγωγή.
Είναι η σημαντική στρατηγική θέση σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη γονιμότητά του εδάφους του, που εξηγεί την παρουσία τέτοιων αμυντικών υποδομών του 4ου αιώνα π.Χ. σε μια τόσο μικρή νησίδα.
Η νησίδα έχει ονομαστεί τα τελευταία χρόνια από τους πύργους της, που πάντα ήταν ορατοί στην επιφάνειά της. Αποτελούσαν σκοπιές, στρατιωτικά παρατηρητήρια, οι διάσημες φρυκτωρίες της. Ό ρόλος τους ήταν να έλεγχουν τα διερχόμενα πλοία, να στέλνουν σήματα οι φρυκτωροί στις γύρω νησίδες για πειρατικές επιδρομές ή ακόμη στρατιωτικές μετακινήσεις- επιχειρήσεις.
Ο ανατολικός ελληνιστικός πύργος της Περγούσας, αρκετά κατεστραμμένος πιθανώς από σεισμό του 227 ή 199-198 π.Χ ή από συνδυασμό των δύο; Βλέπει προς το Γυαλί, έχει διαστάσεις 12,70μ. Χ 12,70μ και είναι φτιαγμένος από ντόπιους ηφαιστειακούς ογκόλιθους.Υπάρχει επίσης μία δίχωρη υπόσκαπτη εκκλησία της Παναγιάς Σπηλιανή της Περγούσας, όπως την λένε.
Σε διάφορα άλλα σημεία της νησίδας βρίσκονται στέρνες, περίβολοι αλλά και ίχνη από κοιλότητες λαξευμένες για να συσσωρεύουν νερά σε λιμνούλες τεχνητές όπως έχει ο Αγ.Ζαχαρίας της Κω.Υπάρχουν 5 υπόγειες στέρνες που αποθηκεύουν το νερό της βροχής.Το νερό που παρέχει η νησίδα είναι ελάχιστο. Οι στέρνες, με τη συλλογή του βρόχινου νερού, έλυναν το πρόβλημα της ύδρευσης στο παρελθόν.
Σε χάρτες του 17ου αιώνα [F.Piacenza, N.Langliois, Bordone κά] εμφανίζεται ένα νησί με το όνομα Chirana δηλαδή Κυράνα,το οποίο μπορεί να είναι το αρχαίο του όνομα.
Κυράνα είναι η πόλη της Κυρήνης στη Λιβύη, που ιδρύθηκε το 630 π.Χ από τον Βάττο ως αποικία της Θήρας.Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι κάτοικοι της Θήρας δεν κινήθηκαν για τη Λιβύη γιατί ούτε καν γνώριζαν πού βρισκεται όταν το νησί τους υπέφερε από ξηρασία και πείνα.Ο βασιλιάς ξαναζήτησε χρησμό και του επανελήφθη η αποίκηση της Λιβύης, οπότε και την αποφάσισε.Μήπως ήταν ένας από τους αρχαίους σταθμούς του Βάττου, στο άγνωστο του ταξίδι προς την Κυρήνη;
Γεωδίφης
Πηγές
1.Νισύρου Ιστορικά- Λάζαρου.Κ.Κοντοβερού, 1967
2.The ethno-archaeological project of Nisyros outliers (Yali, Pergousa, Pacheia, Strongyli-N.Vernicos, S.Daskalopoulou, S.Stergiopoulou, 2000
3.Islands off the beaten track, Nisyros- N.Stampolidis, Y.Tassoulas, M.Filimonos-Tsopotou.
4.Το Πολύνησο της Νισύρου-Μ.Σκανδαλίδης
5.Εταιρεία Νισυριακών Μελετών
6.Ιστορία των Σεισμών της Κω-Γεωδίφης
Πύργοι της Πυργούσας, σε σκίτσο του Λ.Κοντοβερού.
Γεωγραφία της Πυργούσας.
Η Πυργούσα από την Νίσυρο, φωτογραφία του Κώστα Θεοδώρου
ΣΧΟΛΙΑ
Όπως πάντα σε διαβάζω κ θαυμάζω αυτό που κάνεις!!!Σήμερα όμως θέλω να σε ευχαριστήσω επειδή μου έλυσες δόκιμα πάντα κάτι που με βασάνιζε πάνω από 30 χρόνια κι εχει θέμα κάποιας έρευνας μου στην οργανωμένη μετακίνηση πληθυσμού των χρόνων της τουρκοκρατίας κ με τα τότε επίθετα κ παρωνύμια που αναγράφονται στους τουρκικούς φορολογικούς κ του τότε πληθυσμού σε κάθε χωριό, κομοπολη, πόλη...Ενώ βρήκα σχεδόν το 90% των στόχων της έρευνας μου κ έσπασα κώδικα δεν μπορούσα να βρω το όνομα Κυράνα που είναι το πατρονυμο και το γενος της μητέρας μου από που προήλθε. Το επίθετο Κυράνα είναι ελάχιστα διαδεδομένο κ ελάχιστες οικογένειες το έχουν πανελλαδικά κ κυρίως οι πρόγονοι τους ζούσαν σε νησιά...Μου έδωσες ένα στοιχείο για λίγη ακόμα έρευνα!!!! [Eleni Kiriakaki, Facebook]
