Ο πρώτος Νισύριος;

Πρωτοκυκλαδικό ΙΙ ειδώλιο από την Νίσυρο της 3ης χιλιετίας π.Χ. Συναντάται σήμερα στο Μουσείο του Βερολίνου.

Δεν ξέρω γιατί η «μεγάλη» και δημοκρατική Γερμανία, ηγέτιδα της ΕΕ, συνεχίζει να έχει ένα μοναδικό αντικείμενο από την ιστορία ενός μικρού νησιού στην κατοχή της;

Το πολύνησο της Νισύρου είναι ηφαιστειακής προέλευσης. Κάθε νησάκι αποτελείται από τουλάχιστον ένα πρωτεύον ηφαίστειο.

Μόλις το 2% των απολιθωμάτων βρίσκεται σε ηφαιστειακά πετρώματα, επειδή η θερμότητα συνήθως αποτεφρώνει την οργανική ύλη. Είναι ακόμη πιο σπάνιο να βρεις ένα απολίθωμα θηλαστικού ή κρανίου ανθρώπου στα  βουνά της φωτιάς. Ωστόσο, η ηφαιστειακή τέφρα μπορεί να είναι εξαιρετικά καλή στη διατήρησή τους. 

Το παλαιότερο γνωστό απολίθωμα της Νισύρου είναι φύλλο αγριελιάς, βρέθηκε σε τέφρα ηλικίας 60000 ετών.

Παρόλο που δεν έχει πραγματοποιηθεί προϊστορική ή παλαιοανθρωπολογική ή παλαιοντολογική έρευνα, μπορούμε να πιάσουμε το νήμα και να κατανοήσουμε τι συνέβη όταν οι ηφαιστειακές λάβες καταλάγιασαν.

Ο πρώτος κάτοικος που έζησε στον «βράχο» ο οποίος καταπλάκωσε τον γίγαντα Πολυβώτη πρέπει να αναζητηθεί την περίοδο ηρεμίας του νησιού μετά από τις δύο μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις και την κατάρρευση της καλδέρας.

Τα περισσότερα δέντρα[συκιές, αμυγδαλιές, ελιές, βελανιδιές, αγραμυθιές κά] που υπάρχουν σήμερα στη Νίσυρο είναι φυτεμένα από τον άνθρωπο.Η Νίσυρος δεν έχει γηγενή θηλαστικά.Έχει κουρκούταυλους, τις τεράστιες γκρίζες σαύρες [Agame stelio], ένα απομονωμένο και σπάνιο είδος. Επίσης η Campanula nisyria είναι ενδημικό φυτικό είδος το οποίο περιορίζεται μόνο στη Νίσυρο.Αξιόλογο επίσης στην επανεποίκηση του οικοσυστήματος των ηφαιστειακών ή υδροθερμικών κρατήρων είναι το ρείκι. Η δυνατότητα εποίκησης του είναι εκπληκτική, παρατηρείται σε περιπτώσεις καταστροφής της αρχικής βλάστησης.

Η Νίσυρος έχει μακραίωνη ιστορία, η ζωή στο νησί φαίνεται να συνεχίζεται από την νεολιθική περίοδο έως και σήμερα. Γνωστές προιστορικές θέσεις θεωρούνται σήμερα η Ακρόπολη και το γήπεδο στο Μανδράκι, το Δάλι, ο Νύφιος ,ο Εμπορειός και πιθανώς το Άργος.

Πριν από 15000 χρόνια ήταν αδύνατο να κατοικηθεί ο τόπος,αφού έμοιαζε περισσότερο με κόλαση παρά με τον παράδεισο που γνωρίζουμε σήμερα.

Ταξιδεύοντας με την βοήθεια του ήλιου και των αστεριών, διαβάζοντας τους ανέμους, ακολουθώντας τα ρεύματα και το πέταγμα των θαλάσσιων πτηνών, ο πρώτος κάτοικος έφτασε στην Νίσυρο μάλλον με παρέα.

Έφερε μαζί του οτιδήποτε ήταν απαραίτητο για την επιβίωσή του: γουρούνια, σκύλους, κοτόπουλα και σπόρους από δενδρύλλια και άλλα βρώσιμα και φαρμακευτικά φυτά. Με το πέρασμα του χρόνου οι πρώιμοι κάτοικοι έγιναν οι νέοι ηγεμόνες αυτής της γης. 

Μετά από μια περίοδο ταξιδιού πέρα ​​δώθε μεταξύ των νησιών του αρχιπελάγους του Αιγαίου και της μικρασιατικής ακτής, η επαφή με τους γύρω τόπους σταμάτησε. Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης απομόνωσης που ακολούθησε, αναπτύχθηκε ένας αξιόλογος πολιτισμός.

Στην αρχή η ζωή στο νησί, που έμοιαζε σε γενικές γραμμές με το σημερινό, ήταν πρωτόγνωρη,συναρπαστική και δύσκολη: οι κάτοικοι ψάρευαν στα παράκτια νερά και μάζευαν οστρακοειδή, φύκια και αλάτι κατά μήκος της ακτής. Όφειλαν να συλλέξουν νερό από τα περιορισμένα υδρικά συστήματα και να το φυλάξουν σε δεξαμενές.

Μεγάλωσαν χοίρους, σκύλους και κοτόπουλα και καλλιεργούσαν την γη τους. Λάτρευαν θεούς και  πνεύματα τα οποία εξιστόρησαν στην ιστορία τους  με τραγούδια, χορούς και άσματα. Για αρκετές εκατοντάδες χρόνια, οι κάτοικοι της καλλιέργησαν παραδόσεις που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά.

Πολλά από τα φυτά και τα ζώα στη Νίσυρο είναι τόσο παρόμοια με είδη αλλού, που προφανώς μεταφέρθηκαν από τους πρώτους ανθρώπους,οι οποίοι άρχισαν να την αποικίζουν τουλάχιστον από την 4η χιλιετία π.Χ σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Ο «Αδάμ» της Νισύρου έφτασε από τη θάλασσα, πιθανώς πριν από 6-5 χιλ. χρόνια από την νότια Κω, λαμβάνοντας υπόψη την παλαιογεωγραφία, τους προϊστορικούς οικισμούς και ευρήματα της ευρύτερης περιοχής.

Η ορεινή Καρδάμαινα θα μπορούσε να είναι ένας από τα μέρη προέλευσης τους, καθώς κατοικείται για τουλάχιστον 8000 χρόνια.Οι κάτοικοι της είχαν επικοινωνία με τα γύρω νησιά και τη μικρασιατική ακτή όλο αυτό το διάστημα.Μπορεί να πέρασε, πρώτα στο Γυαλί και μετά στη βορειοδυτική Νίσυρο, ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί η απευθείας θαλάσσια οδός από τη Χερσόνησο της Δωρίδας ή πιο νότια.

Οι πρώτοι ήχοι και αργοί ρυθμοί της ζωής του νησιού, άλλαξαν δραματικά μετά την άφιξη των Τελχίνων ή πρώτων κυνηγών του αιγαιακού ορυκτού πλούτου, όσο και των σκληροτράχηλων Δωριέων, οι οποίοι εισήγαγαν συνήθειες και νέα έθιμα από τον υπόλοιπο κόσμο στη Νίσυρο.

Γεωδίφης

Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Στο υπαίθριο εκθετήριο του Άκωλου, στον απύθμενο όπως έλεγε ο πάππους μου, σε αυτό που δεν έχει κώλο, δάπεδο συμπλήρωνε ο πατέρας μου. Έτσι λέγεται και το ηφαίστειο, «πάμε στο ν-Άκωλο ν-να μαέψομε δγειάφι» λέγανε οι παλιοί Νισύριοι, στην κύρια εσωτερική δομή, στον γεώτοπο του πυθμένα του βυθίσματος της καλδέρας με τον δημοφιλή κρατήρα του Στέφανου και πλήθος άλλων μικρότερων που γεννήθηκαν από υδροθερμικές διεργασίες διαφόρων χρονικών περιόδων και όχι από ηφαιστειακές εκρήξεις όπως πολλοί πιστεύουν. Η τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη στη Νίσυρο έγινε πριν από 25000 χρόνια.