Ο Μακρύς Ζαφοράς
«…ὦ μακαρούνες με τυρί καλά ζαφοριασμένες,κι έσείς μου μυζηθρόπιτες πολλά μου ήγαπημένες..» Κατσούρμπο του Γεωργίου Χορτάτση
Τα Νησιά Σοφράνα σε χάρτη του 1874 του διακεκριμένου Άγγλου κλασικού φιλολόγου και λεξικογράφου William Smith.
«Sophrana Nisia [Isolotti Zafrana], μια ομάδα δύο νησίδων, βρίσκεται 2,34 μίλια βόρεια-βορειοδυτικά από τα Καραβονήσια. Η Μεγάλη Σοφράνα είναι βόρειο και μεγαλύτερο νησάκι, έχει ύψος περίπου 600 πόδια και η Μακριά Σοφράνα [Macri Zafrana], η άλλη νησίδα,χωρίζεται από αυτήν με ένα βαθύ κανάλι, στη μέση του οποίου υψώνεται ένας μεγάλος βράχος. Η μικρή είσοδος στο νοτιοανατολικό τμήμα της Μεγάλης Σοφράνας προσφέρει καταφύγιο σε μικρά σκάφη από ανέμους μεταξύ βορειοδυτικών και νοτιοδυτικών. Τα βάθη στο κέντρο αυτού του κολπίσκου είναι αρκετά μεγάλα και το κράτημα στο έδαφος είναι φτωχό», αναφέρουν σε επίσημη έκθεση τους οι Αμερικάνοι υδρογράφοι το 1945.
Η Συστάς Ζαφορά αποτελείται από τα Καραβονήσια, το Αυγό και τα Ζαφορονήσια [Μακρύ, Μικρό Ζαφορά και Σοχάς] .Ολα τα νησάκια ανήκουν στα Δωδεκάνησα.
Το αρχαίο όνομα του Μακρύ Ζαφορά είναι Ζεφύρη. Επίσης λέγεται Ζαφοράς ή Ζαφορά ή Μεγάλο Σοφράνο.Αποτελείται από ανωκρητιδικό ασβεστόλιθο, ηλικίας 100-65 εκ.ετών, ένα πέτρωμα κλειδί για την ύπαρξη της ζαφοράς.
Η λέξη ζαφορά είναι από το φυτό κρόκος και ειδικότερα την κίτρινη σκόνη που προέρχεται από τα στίγματα τού φυτού και χρησιμοποιείται ως καρύκευμα. Είναι συνώνυμο του σαφράν , στα αραβικά λέγεται zafaran.
Το σαφράν θεωρείται το πιο ακριβό μπαχαρικό του πλανήτη και από τα καλύτερα αντιοξειδωτικά. Ανάλογα με το μέγεθος απαιτούνται 50.000-75.000 φυτά Crocus sativus για την παραγωγή περίπου 0,45 κιλά σαφράν.
Η Ελλάδα, το Ιράν και η Μεσοποταμία θεωρούνται οι πιθανές περιοχές προέλευσης του. Συναντάται συνήθως σε ασβεστολιθικές εκτάσεις. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό το φυτό καλλιεργήθηκε στην αρχαία Κρήτη τουλάχιστον από τη Μέση Μινωική Περίοδο, όπως έδειξε μια τοιχογραφία. Η περίφημη «Saffron Gatherer» στη Σαντορίνη του 1600 π.Χ, που απεικονίζει τη συγκέντρωση κρόκων.
Το νησάκι απέχει 176χλμ. από την Σαντορίνη και 195χλμ. από την Κρήτη.Δεν είναι γνωστό αν το σαφράν καρποφορεί στην ηφαιστειακή ως επί το πλείστον Σαντορίνη. Συναντάται ανάμεσα στα δύο νησιά, δεν είναι παράτολμο να υποθέσουμε ότι από παλιά ήταν γνωστό για την ζαφορά του. Πρόκειται για ένα φυτό που αποτελεί την παλαιότερη φυτική χρωστική ουσία της αρχαιότητας, το χρησιμοποιούσαν για την ωχρή βαφή των υφασμάτων.
Επιπλέον η ιστορία της ζαφοράς σχετίζεται με τον θεό Ερμή, ο οποίος σύμφωνα με την μυθολογία μας καθώς αθλείτο με τον δίσκο, κατά λάθος χτύπησε θανάσιμα το θνητό φιλαράκι του Κρόκο, ο οποίος έπεσε νεκρός σε ένα καταπράσινο λιβάδι. Στεναχωρημένος ο αγγελιοφόρος θεός διόρθωσε το λάθος δίνοντας την αθανασία στον εκλεκτό του φίλο με την μορφή ενός πολύ ωραίου μωβ λουλουδιού, ενώ την καρδιά του στόλισε με 3 στήμονες σε βαθύ κόκκινο χρώμα.
Τον κρόκο ή ζαφορά όπως την λένε οι Αστυπαλιώτες, συλλέγουν κάθε χρόνο από τα βουνά του νησιού και διαχωρίζουν τους στήμονες από το υπόλοιπο φυτό.
Ο Μακρύς Ζαφοράς σύμφωνα με την τελευταία απογραφή είναι ακατοίκητος, ανήκει στον δήμο της Αστυπάλαιας. Από το 2001 έχει αναγνωριστεί ως οικισμός.
Είναι βραχώδες με μικρές αμμώδεις παραλίες, τις οποίες το καλοκαίρι επισκέπτονται εκδρομικά σκάφη από την Μαλτεζάνα. Ισως υπάρχουν ερείπια πάνω στο νησάκι.
Η νησίδα έχει μήκος ακτογραμμής 8,28χλμ, εμβαδόν 1,23 τετρ.χλμ. και ύψος 207μ.
Στα νησάκια πρόκειται να εγκατασταθούν σταθμοί αιολικής ενέργειας. Τι κι άν έχει κηρυχθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για το είδος: Μαυροπετρίτης [Falco eleonorae] από το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο NATURA 2000. Ενα τρομερό λάθος σε ένα τόπο με σπουδαία φυσική ιστορία. Αντι να κάνεις μια χερσαία νεκρή ζώνη, καλλιεργείς ζαφορά. Είναι βέβαιο ότι περισσότερα οφέλη θα έχεις.
Γεωδίφης
Με πληροφορίες από τις ιστοσελίδες Rae.gr, kallichoron.gr, Βικιπαίδεια
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
