Ποντικούσα [της Αστυπάλαιας]
Ο Martelli [1876-1934] ήταν Ιταλός γεωλόγος και πολιτικός. Διετέλεσε γερουσιαστής και υπουργός του Βασιλείου της Ιταλίας την περίοδο του Μουσολίνι, καθώς και πρόεδρος της Ιταλικής Γεωλογικής Εταιρείας και της πετρελαϊκής εταιρείας AGIP[Azienda Generale Italiana Petroli].Πέθανε στη Φλωρεντία στις 5 Οκτωβρίου 1934, σε ηλικία μόλις 58 ετών.
Ο φλύσχης της Ποντικούσας με ηλικία 55-33 εκ.ετών είναι λιθολογικός γεωλογικός σχηματισμός. Εμφανίζεται και στην Αστυπάλαια, ανήκει στην γεωτεκτονική ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως.
Πρόκειται για σχηματισμό που σχηματίστηκε πάνω από μια ζώνη καταβύθισης τεκτονικών πλακών.Αποτελείται από μια σειρά από εναλλαγές στρωμάτων αργίλων, ψαμμιτών, μαργών, ασβεστολίθων και κροκαλοπαγών.
Απέναντι από την Ποντικούσα σε απόσταση περίπου 4 χλμ. στη Νοτιοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας σε υψόμετρο 241μ. συναντάται το βυζαντινό Κάστρο του Αγ.Ιωάννη.
Ενα οχυρό που ίσως σχετίζεται με την περίοδο της πειρατείας στο Αιγαίο πέλαγος. Είναι κατασκευασμένο από ντόπιο ασβεστόλιθο. Λίγα είναι γνωστά για αυτό το κάστρο.Μήπως η εγκατάλειψη του σχετίζεται με το σεισμικό συμβάν του 1493μ. Χ από το Ρήγμα Κω;
Για άγνωστο λόγο αρκετές από τις νησίδες που περιτριγυρίζουν την Αστυπάλαια έχουν ονόματα ή σχετίζονται με ιστορίες οι οποίες παραπέμπουν σε είδη από το ζωικό βασίλειο.
Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός και πολίτης των Δελφών Ηγήσανδρος [1ος-2ος αιώνας π.Χ] αναφέρει ότι κάποτε στην Αστυπάλαια «υπήρχαν πολλοί λαγοί ώστε οι κάτοικοι ρώτησαν την Πυθία για τον τρόπο απαλλαγής των. Τότε έλαβαν την απάντηση να τρέφουν σκύλους και να τους κυνηγήσουν».
Η Ποντικούσα είναι κοντά στην Οφιδούσα. Ενώ, για την Οφιδούσα γνωρίζουμε ότι έλαβε το όνομα επειδή το σχήμα της μοιάζει με φίδι, για την γειτονική νησίδα δεν είναι επιβεβαιωμένο αν το τοπωνύμιο της οφείλεται σε υπερπληθυσμό ενός από τα πιο διαδεδομένα τρωκτικά στον κόσμο.
Εκτίμηση μου είναι ότι έλαβε το όνομα της επειδή έχει το σχήμα ποντικού. Η λέξη ποντικός προέρχεται από την αρχαία ελληνική. Ποντικό έλεγαν την νησίδα οι Οθωμανοί.
Στο Ημερολόγιο του Αρχιπελάγους του 1884 [Σαλναμές των Νησιών] γράφει ότι η «επαρχία Αστυπαλαίας σύγκειται από τας εξής 11 μικράς νήσους: Μουτσομύτην, Αγίαν Κυριακήν, Μουνδούρν, Δύο αδελφοί, Σερίνα, Πλακίδι, Κωνώπα, Λεονίς, Βατονάς, Φωκαινίς και Ποντικός. Αι εις την Αστυπάλαιαν υπαγόμεναι νήσοι είναι ακατοίκητοι και βραχώδεις».Η Οθωμανική διοίκηση εξέδιδε κάθε χρόνο, από το τυπογραφείο της Χίου, το δίγλωσσο Ημερολόγιο.
Ο ομηριστής Manu Leumann στο διάσημο βιβλίο του «Homerische Wörter», έκδοσης 1950, σημειώνει ότι ονόματα νησιών με την κατάληξη -ουσσα έχουν επίδραση ομηρική άν όχι προέλευση.
Σε μεσαιωνικούς χάρτες δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή η νησίδα όσο η Οφιδούσα. Ο περιηγητής Franz von Weiss το 1829 ενώ την σημειώνει με το κανονικό της όνομα μέσα σε παρένθεση την ονομάζει «Τραγονήσι».
Ομως, δεν είναι η μόνη Ποντικούσα του Αιγαίου Πελάγους.Πιο ανατολικά, στην Χερσόνησο της Αλικαρνασσού, βόρεια της Μύνδου βρίσκονται οι Ποντικούσες της Καρίας.
Η βλάστησή της αστυπαλιότικης νησίδας είναι φρυγανική. Στο κέντρο της υπάρχει ύψωμα με ύψος 228 μ. και χαρακτηρίζεται από απόκρημνες και βραχώδεις ακτές. Έχει εμβαδόν 0,95 τετρ.χλμ. και περίμετρο 4,58 χλμ. σύμφωνα με το Google Earth Pro.
«Η Pontikutha [Isolotto Ponticusa], ένα νησάκι με ύψος 738 ποδιών, βρίσκεται 2,2 μίλια δυτικά του Kavo Armenoi [Punta Armeno], το προεξέχον βραχώδες σημείο περίπου στα μέσα της δυτικής ακτής της Αστυπάλαιας. Αυτό το νησάκι είναι απότομο εκτός από μερικούς υφάλους που εκτείνονται σε μικρή απόσταση από τη βορειοανατολική πλευρά του. Η Ktenia, τρία βράχια πάνω από το νερό, βρίσκονται κοντά σε μια θέση 1 μίλι νότια της Ποντικούσας», σημειώνουν οι Αμερικάνοι υδρογράφοι σε έκθεση τους το 1945.
Παλαιογεωγραφικά, το χρονικό διάστημα πριν από 12εκ-2εκ. χρόνια η Αστυπάλαια και οι γύρω από αυτήν νησίδες ήταν κάτω από την θάλασσα. Πριν από 2 εκ.-10000 χρόνια κυριαρχεί ένα μεγάλο νησί που περιλαμβάνει την Αστυπάλαια και τις γύρω νησίδες. Πριν από 5000 χρόνια η Ποντικούσα έλαβε την σημερινή της μορφή.
Βόρεια της νησίδας σε δορυφορικούς χάρτες διακρίνεται συγκρότημα άγνωστων ερειπωμένων κτισμάτων.
Η Ποντικούσα, η Οφιδούσα και η Χτένια ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000 με κωδικό GR4210009 και έχουν χαρακτηριστεί ως βιότοπος CORINE, ανάμεσα στους 39 της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.Έχει κηρυχθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα είδη: Μαυροπετρίτης [Falco eleonorae], Αιγαιόγλαρος [Larus audouinii] και Μύχος [Puffinus yelkouan].
Η Ποντικούσα ανήκει διοικητικά στον δήμο Αστυπάλαιας, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι ακατοίκητη.
Στο νησίδιο προβλέπεται να εγκατασταθεί σταθμός αιολικής ενέργειας σύμφωνα με τον νέο Γεωπληροφοριακό Χάρτη της ΡΑΕ.
Γεωδίφης
Χάρτης Franz von Weiss το 1829
Χάρτης της ΡΑΕ, προβλεπόμενη εγκατάσταση αιολικών σταθμών στην Οφιδούσα και την Ποντικούσα [δεξιά].
Ποντικός