Ηρώο του Χαρμύλου
Πολλά απο τα υλικά του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν στο παλιό Πυλί, το καστρό και τις εκκλησίες. Οι γκραβουρες του ηρώου προέρχονται απο βιβλίο στα γερμανικά που εκδόθηκε μετά τις ανασκαφές και τις έρευνες του Schazmann στον αρχαιολογικό χώρο[από τον Νίκο Σοφρα].
Ο Schazmann ειναι επίσης ο δημιουργός των γνωστών αναπαραστάσεων του Ασκληπιείου της Κώ από τις ανασκαφές του Γερμανού αρχαολόγου R.Herzog.
Πρόκειται για υπόγειο ταφικό συγκρότημα αφιερωμένο στο Δωδεκάθεο και στον θεοποιημένο ντόπιο ήρωα Χαρμύλο.
Το μνημείο είχε δύο επίπεδα, ένα υπόγειο και ένα υπέργειο. Σήμερα σώζεται μόνο το υπόγειο, που αποτελείται από έναν κεντρικό ορθογώνιο χώρο. Αρχιτεκτονικά μέλη από το μνημείο είναι εντοιχισμένα στο βυζαντινό ναΰδριο και σε διάφορα άλλα μέρη της περιοχής [σύγχρονη κρήνη στη Ζια , στο εσωτερικό της Παναγίας των Καστριανών στο Παλιό Πυλί, κά].
Ο ναός του Τιμίου Σταυρού χρονολογείται τον 12ο-15ο αιώνα και τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στο ναΰδριο δεν αποδίδονται σε αυτό.Κατά την ανασκαφή του μνημείου είχαν εντοπισθεί και βυζαντινοί τάφοι.Χρονολογείται τον 3ο -4ο αιώνα π.Χ, όμως μπορεί ναι είναι παλαιότερο από το 411 π.Χ.
Η όλη δομή είναι κατασκευασμένη από ντόπιο τραβερτίνη, ασβεστόλιθο και ιγκνιμβρίτη της Κεφάλου. Το υπέργειο τμήμα μπορεί να καταστράφηκε από τον σεισμό του 198-199π.Χ ή από τους σεισμούς του 1ου αιώνα π.Χ.
Ο ναός του Τιμίου Σταυρού έχει υποστεί ζημιές από τον σεισμό του 1493μ.Χ. Το υπόγειο λόγω της εξαιρετικής θολωτής κατασκευής φαίνεται ότι τα πήγε περίφημα στον σεισμό του 554μΧ αν και απείχε 13 χλμ. από το εκτιμώμενο επίκεντρο, και αντέχει μέχρι σήμερα.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
2. Ο τάφος του Χαρμύλου- Ν. Ζάρακας
3.Το ηρώο των Χαρμυλέων-Θ.Γιωργαλλής
4.Κώια-Ιάκωβος Ζαρράφτης
5.Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023
6. Έρευνες, δημοσιεύσεις του Schazmann στον αρχαιολογικό χώρο, Νίκος Σοφρας
7.Ο μυστηριακός κόσμος της δυναστείας των Χαρμυλέων
https://geogeodifhs.blogspot.com/2013/01/blog-post_7.html
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ