Το Άργος της Νισύρου
Το Αργος της Νισύρου σε χάρτη του 1840, του L.Ross. Δίπλα του σημειώνεται η Πυρία μία φυσική σχισμή σε βράχο όπου ξεχύνεται άοσμο,καυτό και ξερό ρεύμα αέρα. Πάνω της ,σύμφωνα με τον Γερμανό αρχαιολόγο, υπάρχει μικρό σπιτάκι όπου καταφεύγουν οι κάτοικοι που υποφέρουν από ρευματισμούς ή κρυώματα και κάνουν υδρόλουτρα.
Το όνομα Άργος είναι γνωστό από τα ομηρικά έπη.Προέρχεται από την πελοποννησιακή πόλη που τα προϊστορικά χρόνια την έλεγαν «Φορωνικόν άστυ» και την οποία θεωρούσαν ως την πρώτη πόλη του κόσμου.
Στα Δωδεκάνησα το τοπωνύμιο συναντάται στην Νίσυρο, Ρόδο, Κάλυμνο και Κάσο, αλλά είχε ευρεία διάδοση.Υπήρχε Άργος το Πελασγικόν [Θεσσαλία], Άργος Ορεστικόν [Μακεδονία], Άργος Αμφιλοχικόν, Άργος Κυπριακόν, και σε άλλες πόλεις όπως στην Κιλικία, Θράκη, Τροιζήνα, Καρία, Ήπειρο, Καλαβρία, Απουλία Ιταλίας κ.ά.
Το Αργος της Νισύρου είναι ελάχιστα μελετημένο και όχι ιδιαίτερα γνωστό. Πρόκειται για μη ερευνημένο γεωαρχαιολογικό χώρο όπου έχουν αναφερθεί υπολείμματα κατοίκησης ίσως από τη νεολιθική περίοδο έως τον προηγούμενο αιώνα.
Οι πρώτοι κάτοικοι της Νισύρου ήταν Πελασγοί, στη συνέχεια Κάρες και ακολούθησαν Κώοι, Θεσσαλοί και Ρόδιοι. Ο Ηρόδοτος λέει ότι η Νίσυρος είχε δωρικό πληθυσμό από Επιδαύριους.
Σύμφωνα με τον L.Ross που βρέθηκε το 1840 στην Νίσυρο: «μετά την εκστρατεία στην Τροία εγκαταστάθηκαν Αργείοι στο νησί, περίπου το 1160 π.Χ. Από ακατέργαστους όγκους λάβας με μικρότερες πέτρες στους ενδιάμεσους αρμούς όπως στην Τίρυνθα, δημιούργησαν μία Λάρισα ένα γνήσιο πελασγικό Άργος». Επίσης λέει ότι υπήρχαν 2 ξωκλήσια και πέτρινα σπίτια από 2000-200 χρόνια πριν [δηλαδή από 160π.χ-1640 μ.Χ].
Το Αργος αποτελείται από παχύρευστες ηφαιστειακές λάβες ηλικίας από 25000 έως 40000 ετών. Το πελασγικό του κάστρο πιθανόν φτιάχτηκε από πετρώματα ίδιας ηλικίας,σύστασης και επεξεργασίας με αυτά του Παλαιόκαστρου.
Συναντάται σε υψόμετρο 275μ. από την στάθμη της θάλασσας. Βορειοανατολικά του είναι ο μεγαλύτερος υδροθερμικός κρατήρας του Στεφάνου,ηλικίας 3000-4000 χρόνων.
Η Νίσυρος συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο, αργότερα υπήχθη στην κυριαρχία της βασίλισσας της Αλικαρνασσού, Αρτεμισία. Ήκμασε στον 4ο αιώνα π.Χ. ως αυτόνομη πόλη-κράτος και είχε το δικό της νόμισμα.
Τότε χρονολογείται το Παλαιόκαστρο που αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα αρχαία κάστρα του Αιγαίου.Το οχυρό που ανέφερε ο L.Ross στο Αργος πιθανόν καταστράφηκε από την ίδια αιτία, δηλαδή από το μέγιστο επεισόδιο του 411 π.χ. Το σεισμικό συμβάν που ρήμαξε την Κω Μεροπίδα με εκτιμώμενο επίκεντρο το οποίο βρισκόταν μόλις 22χλμ. μακριά.
Το φρούριο βρισκόταν σε ακρόπολη ενός άγνωστου οικισμού από τον οποίο σώζονται σήμερα ελάχιστα τμήματά του στην περιοχή της μονής του Σταυρού. Κάποιοι εκτιμούν ότι ο οικισμός ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα.Ομως έχει ολοσχερώς καταστραφεί.Είναι ένα από τα 5 φρούρια που περιγράφει ο καλόγερος και γεωγράφος Buondelmonti το 1420.
Πάνω στα απομεινάρια φτιάχτηκε το μοναστηριακό κτιριακό συγκρότημα του Σταυρού. Φρυκτωροί έλεγχαν την ανοικτή θάλασσα και επικοινωνούσαν με τα εύφορα «Ελληνικά» και με τους αρχαίους οικισμούς Νικειά και Εμπορειό.
Η αρχαία τοποθεσία Ελληνικά ίσως πήρε το όνομα της επειδή εδώ αποβιβάστηκαν αρχαία στρατεύματα ελληνικού στρατού. Με το ίδιο όνομα υπάρχουν τοποθεσίες στην Κω και την Κέφαλο.
Το αρχαίο φρούριο ίσως επισκευάστηκε τον 14ο αιώνα από τους Ιωαννίτες αλλά καταστράφηκε ξανά το 1493 μ.Χ από μέγιστο επεισόδιο του Ρήγματος Κω. Συναντάται σε σπουδαία στρατηγική θέση που ελέγχει γειτονικά νησιά, την καλδέρα και τα κάστρα της Νισύρου[Εμπορειό, Νικιά και στα Παρλέττια]. Το αρχικό οικοδόμημα ίσως κατασκευάστηκε μετά τον 9-8 αιώνα π.Χ.
Από κάτω είναι η Αγία Ειρήνη, όπου διατηρούνται υπολείμματα των κτισμάτων του εργοστασίου επεξεργασίας του θείου, το οποίο οικοδομήθηκε το 1879 από τον Α. Ράλλη και λειτούργησε για 10 χρόνια.
Η ετυμολογία του Αργους παραμένει αβέβαιη. Ομως σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα [1ος αιώνας π.Χ] προέρχεται από το αργός που είναι το πεδίον, ενω για την ερμηνεία του άλλοι υποστηρίζουν ότι έγινε από αντιμετάθεση του αργός. Κατ' άλλους, η λέξη προέρχεται απευθείας από το επίθετο αργός «λευκός - στιλπνός, λαμπρός» [Αργός με αναβιβασμό τού τόνου, ίσως δηλώνει την λευκή όψη που παρουσιάζει η αργολική πεδιάδα την εποχή τού θερισμού].
Στην περίπτωση του Αργους της Νισύρου υπάρχει το λευκό έδαφος από τις υδροθερμικές διαδικασίες μέσα στην καλδέρα που παρατηρούνται από ψηλά και φαίνεται ότι υπήρχαν πριν από 33 αιώνες.
Γεωδίφης
Το «Χαμάμ» της Πυρίας ή Πυριάς βρίσκεται στις πλαγιές του Άργους.Από τα παλιά χρόνια οι κάτοικοι επισκέφτονται την τοποθεσία και κάνουν υδρόλουτρα για θεραπευτικούς κυρίως λόγους.Τι είναι; Πρόκειται για ένα σπουδαίο μέρος της Νισύρου που συναντάται στην επιφάνεια ενός ενεργού ρήγματος ηλικίας περίπου 15000 χρόνων.Το Ρήγμα Πυρία πιθανόν επικοινωνεί με τον υδροθερμικό κρατήρα του Στεφάνου. Θα μπορούσε να είναι ένα σπουδαίο φυσικό εργαστήριο παρακολούθησης των πρόδρομων φυσικών διεργασιών του κρατήρα και όχι μόνο.Το Ιανουάριο του 1997 στην περιοχή εκδηλώθηκε ένας χερσαίος σεισμός με μέγεθος 4,8R.
