Στην Ύμο της μικρασιατικής Δωρίδας
Σε αμερικανικό χάρτη της δεκαετίας του ΄40 η νησίδα Νίμος. «Το νησί Nimos [Nimo],με ύψος 360μ. μπορεί να εξεταστεί ως επέκταση του νησιού της Σύμης, καθώς διαχωρίζεται από το βόρειο άκρο αυτού του νησιού από το Stretto di Diapori [Διαπόριο Στενό], ένα κανάλι με πλάτος μόλις 91,44μ. και βάθη 4,5 έως 3,5μ. Το Skilo Rock [Scoglio Silo, Ξύλο] βρίσκεται κοντά νότια του ανατολικού άκρου του Νίμου. Αυτός ο βράχος έχει ύψος 0,91μ, αλλά καλύπτεται από τα θυελλώδη καιρικά φαινόμενα.Δυτικά του Νίμου και το βόρειο τμήμα της βορειοδυτικής ακτής του νησιού της Σύμης είναι τρία νησάκια, ο Χονδρός [Condro], η Πλάτη [Plati] και η Οξειά [Oxa,Ossia]» γράφουν οι Αμερικάνοι υδρογράφοι σε έκθεση τους το 1945.
Η Νίμος είναι η μεγαλύτερη νησίδα από το νησιωτικό σύμπλεγμα που βρίσκεται βόρεια της Σύμης. Έχει περίμετρο περίπου 12,53 χλμ., εμβαδόν 4,57 τετρ.χλμ.και υψόμετρο 343μ. σύμφωνα με το Google Earth. Απέχει από την απέναντι μικρασιατική ακτή περίπου 18,32 χλμ.
Αραιές Νήσοι
Σε χάρτη του Piacenza Francesco το 1688 σημειώνονται ως βραχονησίδες Liarti.
Το αρχαίο όνομα τους είναι Αραιές νήσοι.Στο λεξικό Κριαρά «αραιός», είναι αρχαίο επίθετο που σημαίνει αυτός που δεν είναι πυκνός στην υφή του. Προφανώς η συστάδα περιλαμβάνει την Νίμο, τον Χονδρό την Πλάτη, την Οξειά ,τα γύρω βραχονησίδια μαζί με το Ξύλο.
Η νησιωτική ομάδα συναντάται στον αρχαίο κόλπο της μικρασιατικής Δωρίδας [Δωρίς η εν Ασία], την περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς κατά τον πρώτο ελληνικό αποικισμό. Η περιοχή περιλαμβάνει τα νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, μέρος της Καρίας κυρίως γύρω από τον Κεραμεικό κόλπο, και των τριών χερσονήσων Μύνδου, Κνιδίας και Ροδίας, καθώς και τα απέναντι νησιά του Αιγαίου. Εδώ οι Δωριείς ίδρυσαν 6 σπουδαίες πόλεις που αργότερα αποτέλεσαν ένα είδος συνομοσπονδίας, την Δωρική εξάπολη [Αλικαρνασσός, Κνίδος, Λίνδος, Κάμειρος, Ιαλυσός και η Κως].
Για τους Τούρκους είναι εκεί όπου ο Κόλπος Datca συναντάται με τον κόλπο Hisarönü, μία τεκτονική τάφρο τύπου graben. Δείγματα από τον θαλάσσιο πυθμένα δείχνουν διακυμάνσεις της στάθμης της θάλασσας από την Τεταρτογενή περίοδο. Τα δείγματα ιζημάτων άρχισαν να αποτίθενται 2694-14700 χρόνια πριν από το παρόν. Περιλαμβάνουν λάσπη, χαλίκια με μαύρη άμμο, είναι πλούσια σε Mg, Cu, Ni, Cr και Fe- οφειολιθικής κυρίως σύστασης λόγω των σερπεντινιωμένων περιδοτιτών. Λόγω της λιπαρής υφής του σερπεντίνη, ο σερπεντινιωμένος περιδοτίτης είναι πέτρωμα το οποίο εμφανίζει συχνές κατολισθήσεις.
Αρχαία Ύμος
Ο Συμιακός ιστορικός Μιχάλης Γρηγορόπουλος, το 1880, στο βιβλίο του η «Νήσος Σύμη» αναφέρει:«Το νησίδιο Νίμος έχει περιφέρεια 10 μίλια είναι άκαρπο και παρατείνεται μπροστά από τον Κόλπο της Σύμης σε απόσταση βολής και σχηματίζει με αυτή πορθίσκο ο οποίος διακρίνεται από μικρή απόσταση. Ισως αποσπάσθηκε από μεταλλικό σάλο [κυματισμό της θάλασσας] ή από πλημμύρα όπως μαρτυρούν η μικρή απόσταση και το αβαθές του πορθμίσκου.Υπάρχει ναός κομψός προς τιμή της Θεοτόκου με περιοχή που περιλαμβάνει 3 ή 4 τσιφλίκια».
Ο συγγραφέας Σαράντης Κρητικός επισημαίνει ότι: «Η Νύμος, παλιά, φιλοξενούσε λεπρούς σε ένα από τα θολωτά κτίσματα - ίσως το παλαιότερο - οι οποίοι δεν προέρχονταν από τη Σύμη, αλλά από άλλα κυρίως νησιά. Με μια βάρκα που διέθεταν, έρχονταν στο λιμάνι της Σύμης, για να εφοδιαστούν με προμήθειες (ρουχισμό, φαγητό), που τους τα απέθεταν σε κάποιο σημείο στην προκυμαία. Αλλά μια μέρα λόγω θαλασσοταραχής η βάρκα βούλιαξε και πνίγηκαν όπως λένε. Όσον αφορά τα κτίσματα πάνω, υπάρχουν δύο τοποθεσίες με αρχαία π.Χ. κτίσματα. Η μια περιοχή είναι τα Θολάρια, όπου βρίσκεται μεγάλο κτιριακό συγκρότημα (7 δωματίων) και γύρω υπάρχουν αναβαθμίδες που πρέπει να καλλιεργούταν. Άλλωστε μέχρι πρόσφατα, ήταν γνωστές ιδιοκτησίες Συμιακών που τους ανήκαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Το δεύτερο σημείο που υπάρχει αρχαίο κτίσμα είναι σε ένα μικρό λόφο πάνω από τη βραχονησίδα Ξύλο στα δυτικά. Εκεί έχει και ένα μονόλιθο για προσφορές, χωράφια που καλλιεργούνταν μέχρι πριν από 100 περίπου χρόνια, ενώ σε μια απόσταση από το αρχαίο κτίσμα - που το τροποποίησαν οι βοσκοί αργότερα για δική τους χρήση - βρίσκεται μια ωοειδής δεξαμενή, που μάζευε τα όμβρια ύδατα από την πλαγιά. Το βάθος της υπερβαίνει τα 2.50 μέτρα περίπου. Ακόμα δεξαμενή σύγχρονη υπάρχει σε ένα μικρό οροπέδιο, πίσω από το παλιό κάτοπτρο του ΟΤΕ, που κτίστηκε το 1962 από την τότε δημοτική αρχή, μαζί με ελιές, οι οποίες προήλθαν από τον εμβολιασμό των άγριων. Η κίνηση εκείνη από την τότε δημοτική αρχή, αποσκοπούσε στο να εκδιώξει τους βοσκούς από το νησί όπως έμαθα. Στο Ταβύρι, που είναι η καλλίτερη παραλία στη Νύμο, έχει κτιστεί κτίριο και αποβάθρα, για την παρακολούθηση άγριων πουλιών, αλλά έχει αφεθεί στην τύχη του και ερημώνεται. Στο Ταβύρι υπάρχει Αμολυτή (σημείο με υφάλμυρο νερό) για το πότισμα των ζώων, και πηγάδι στο κεντρικό της σημείο. Εκεί ανακαλύφθηκε μια ταφή μέσα σε ένα πιθάρι σε εμβρυακή μορφή, και πιστεύεται ότι ήταν παιδί. Υπάρχει ακόμα στο δυτικό τμήμα της Νύμου ένα μικρό λιμανάκι που λέγεται Πελεκουσά, και φαίνονται και εκεί λίγα μέτρα από τη θάλασσα, υπόλοιπο τοίχου. Τέλος να πούμε, ότι η Νύμος, χρησιμοποιούνταν πριν από αρκετά χρόνια, σαν ένα από τα σημεία που γινόταν λαθρεμπόριο μεταξύ Συμιακών και Τούρκων, λόγω της εγγύτητάς της με την απέναντι Μικρασιατική ακτή».
Το αρχαίο όνομα της νησίδας ήταν HYMOΣ όπως έγραψε ο Πλίνιος στην Φυσική Ιστορία του. Για τον Μ.Σκανδαλίδη το Νύμος προέρχεται από το αρχαίο υβός δηλαδή κυρτός που έχει σχέση με την μορφολογία της νησίδας. Αργότερα,όπως συμβαίνει σε πολλά τοπωνύμια από την- Υμος προέκυψε η λέξη Νύμος.
Νεολιθική κατοίκηση;
Η νησίδα, όπως και ολόκληρη η Σύμη και οι γύρω νησίδες, είναι ανακηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος, από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Έχουν βρεθεί παλαιοχριστιανικά κατάλοιπα από νεκροταφείο στο Ταβίρι της Νίμου. Πιθανότατα καταστράφηκαν το 554 μ.Χ από τον Υπερμέγιστο του Κεραμεικού.
Σύμφωνα με το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμου υπάρχουν κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας από τη Νεότερη Νεολιθική [4η χιλιετία π.Χ] μέχρι και τη Μυκηναϊκή περίοδο [1600-1200 π.Χ] που αποδεικνύουν τη μικρή συμμετοχή της Νίμου, αλλά και των υπόλοιπων νησίδων, στα πεπραγμένα της προϊστορικής περιόδου.
Η αρχαιολογική έρευνα επίσης αναφέρει ότι οι κάτοικοι της Σύμης και της Νίμου ανήκαν σε έναν από τους ελληνιστικούς ροδιακούς δήμους της Περαίας, ίσως στο Δήμο Κασαρέων.
Διάβασα στο διαδίκτυο, κάτι που δεν μπορώ να τεκμηριώσω μέσα από τους δορυφορικούς χάρτες, ότι υπάρχουν αρχαία και βυζαντινά ερείπια, τα «Κελάρια» και υπολείμματα ίσως αρχαίου κάστρου.
Επίσης υπάρχουν ξηρολιθιές που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Πράγματι η γεωλογία δεν βοηθά με φυσικό τρόπο στην συγκέντρωση βρόχινου νερού.
Διαπόριο Στενό
Η νησίδα αποτελείται από ασβεστόλιθο ιδίας σύστασης και ηλικίας με αυτό της Σύμης. Η δημιουργία της Σπηλιάς «Σεραφή» στη νησίδα οφείλεται σε καρστικές διαδικασίες.
Για την Σπηλιά Σεραφή ο Σαράντης Κρητικός αναφέρει: «δεν την έχω ακούσει. Υπάρχει μια σπηλιά που λέγεται "Ο - Το σπήλιο της γης", και είναι στα δυτικά της Νύμου, στο μικρό λιμανάκι της Πελεκουσάς. Ανεβαίνεις αριστερά την πλαγιά και ακριβώς μόλις φθάσεις στη ράχη, αριστερά προφυλαγμένη καλά ανάμεσα σε ασκινούς (σκίνους) και πολύ δύσκολη να την ανακαλύψεις. Εγώ δεν έχω πάει, αλλά μου το είπε ο βοσκός που έχει πάνω τα ζώα του, και κυνηγώντας ένα κατσίκι το χάσανε στο σημείο εκείνο. Όμως ο σκύλος που είχε νομίζω μαζί του, τον οδήγησε στο άνοιγμα που ήταν αθέατο».
Η Νίμος αποτελείται από κρητιδικούς ασβεστόλιθους[145,5-65 εκ.ετών] της γεωτεκτονικής ζώνης Ολονού -Πίνδου κυρίως πλακώδεις με παρεμβολές κερατολιθικών ζωνών που κατά θέσεις περιέχουν και λεπτά στρώματα σχιστολίθων.
Ενα από τα αξιόλογα χαρακτηριστικά της νησίδας είναι το Διαπόρι ,το αβαθές στενό που την χωρίζει από την μητρική Σύμη, με πλάτος 290μ. και βάθη μικρότερα από 10μ.
Το διαπόρι μοιάζει με μια λωρίδα γης τύπου τόμπολο που αποκόπηκε και βυθίστηκε από μια απότομη όχι αργή και ακραία φυσική διαδικασία.Ισως προήλθε από ένα αρχαίο βίαιο σεισμικό συμβάν που όμως δεν οφείλεται στα ρήγματα της Σύμης. Ο μεγαλύτερος σεισμός που συνέβη στην περιοχή, εκδηλώθηκε βόρεια από την Νίμο, τον Ιανουάριο του 1952 και είχε μέγεθος 5.3 βαθμούς.
Η νησίδα δεν είναι μακριά από το Ρήγμα Κω, το Ρήγμα Gokova και το Ρήγμα της Χάλκης πιο νοτιοανατολικά.Πρόκειται για σημαντικές υποθαλάσσιες τεκτονικές δομές που έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά την διάρκεια της ιστορίας της. Αρα κάποιο ισχυρό επεισόδιο του παρελθόντος ίσως προκάλεσε την δημιουργία του στενού.
Παλαιογεωγραφικά πριν από 12-2 εκ. χρόνια η νησίδα αποτελεί χερσαίο τμήμα μιας γης που συνορεύει με 2 τεράστιες λίμνες. Περίπου 2 εκ. πριν αποτελεί μέρος μιας ενιαίας ξηράς μαζί με την Σύμη και την απέναντι μικρασιατική ακτή.Μετά αρχίζει να διαχωρίζεται από την Μικρασία εώς ότου 7000 χρόνια πριν αποτελεί ένα νησί μαζί με την Σύμη και τις γύρω νησίδες.
Επήκοος Αφροδίτη;
Σήμερα το νησάκι μπορεί να επισκεφτεί κανείς από την Σύμη μόνο με καΐκι και να πλησιάσει την βοτσαλωτή παραλία. Εκεί βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγιάς το οποίο απέχει σε ευθεία γραμμή μόλις 0,89 χλμ. από το Διαπόριο τέμαχος της Σύμης.
Το 1971 η Νίμος είχε 6 κατοίκους, προφανώς βοσκούς.Σήμερα είναι ακατοίκητη, την επισκέπτονται πλέον οι Συμιακοί όταν γιορτάζει η εκκλησία της Παναγίας Αποκουής, στις 23 Αυγούστου κάθε χρόνο.
Αναζητώντας την γεωιστορία της νησίδας, χωρίς να έχω στοιχεία στην διάθεση μου, εκτιμώ ότι στο σημείο αυτό ίσως βρήκαν το κατάλληλο μέρος οι αρχαίοι Συμιακοί για να χτίσουν έναν αρχαίο ναό προς τιμή της Επηκόου Αφροδίτης.
Επήκοος προέρχεται από τον δωρική λέξη «ἐπάκοος» που σημαίνει ότι ακούει κάποιον με προσοχή. Είναι δίπλα στη θάλασσα και λούζεται από το θαλασσινό νερό όπως η Αφροδίτη. Πιθανόν είχε άμεση σχέση με το από αρχαιοτάτων χρόνων, ναυτικό νησί της Σύμης. Κάτι ανάλογο έχει παρατηρηθεί στην περιοχή Φραγκομαχαλάτης Χίου.
Ο ναός της Επάκοου αργότερα μάλλον κατέληξε σε παράφραση της Παναγίας ή Αγίας Υπακοής. Μήπως χτίστηκε τα βυζαντινά χρόνια πάνω σε ιερό της θεάς Αφροδίτης του 5ου αιώνα π.Χ που καταστράφηκε από το τρομερό συμβάν του 411 π.Χ του Ρήγματος Κω;
Ενα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω να δώσω στον ερευνητή και γνώστη των συμιακών θεμάτων Σαράντη Κρητικό για τις πολύτιμες πληροφορίες του.
Γεωδίφης
