Στον Αστερισμό του Κώου βασιλιά «Μέροπα»
Ο Κώστας Κωστογλάκης είναι ένας από τους προστάτες των ειδών της αξιόλογης ορνιθοπανίδας του νησιού.
Συχνά περιθάλπει τραυματισμένα «ιερακοειδή» από ασυνείδητους κυνηγούς και τα στέλνει στο Κέντρο Προστασίας Άγριων Πτηνών Αλκυόνη στην Πάρο. [αετογερακίνα σε φωτογραφία του Κ.Κωστογλάκη]
Πριν από λίγες μέρες ο Κώστας έστειλε ένα μήνυμα από το Φούσκωμα μιά ανοιχτή τοποθεσία του Λινοπότη και μου λέει: «Φίλε, πριν από λίγο ένα γεράκι πέρασε από κοντά μου». Διαβάζοντας το αμέσως η σκέψη μου πήγε στον μυθικό βασιλιά Μέροπα. Μήπως ο ωραίος μύθος του έχει σχέση με το γεωπεριβάλλον της Κω;
«Ωγυγίην δήπειτα Κόων Μεροπηΐδα νήσον» αναφέρει ο σπουδαίος αρχαίος επιγραμματοποιός Καλλίμαχος ο Κυρηναίος [310-240 π.Χ].
Ο Μέρο[ω]ψ ο Κώος ήταν ένας σημαντικός βασιλιάς του νησιού.Το όνομα του υπάρχει σε επίγραμμα που βρέθηκε στην Ολυμπία «ΜΕΡΟΠΟΣ ΝΑΣΟΣ» που σημαίνει το Νησί του Μέροπα.
Ο Μέροψ ήταν ντόπιος, γιος του επίσης μυθικού βασιλιά Τρίοπα που έφτασε στην Κω από την Μικρασία. Για χρόνια οι κάτοικοι της Κω ονομάζονταν «Μέροπες», και το νησί «Μεροπίς» και αργότερα, μέχρι σήμερα έλαβε το όνομα Κως.
Η λέξη Μέροψ είναι πανάρχαιη ,σημαίνει ο «θνητός άνθρωπος, φθαρτός, βροτός»,μάλλον είναι προελληνικής καταγωγής. Οι Μέροπες σύμφωνα με τον Σειληνό στην προς τον Μίδα διήγηση του λέει ότι κατοικούσαν στην εκτός αυτού του κόσμου ήπειρο.
Ο Ζαρράφτης μας λέει ότι ο Μέροπας επέκτεινε τις κτήσεις του σε όλο το νησί.Από την γενιά των Μερόπων υπήρχαν πολλοί βασιλιάδες όπως ο Μέροπας του Φαέθοντος Κώου, του Ύαντος, του Ευμήλου, του Υπέρφοντος, του Τριόπου και άλλοι .
Έφτιαξαν ακροπόλεις στο νησί όπως στις Φύξες [Πυλί] που καταστράφηκαν από σεισμούς και κυριαρχούσαν στους Κώους και στους Κάρες.Από την κόρη του Μέροπα Β, Κοω- Κως λέγεται ότι προήλθε το όνομα του νησιού. Εκτός από την Κω, άλλα παιδιά του Μέροπα ήταν ο Εύμηλος, η Κλυτίη [αργότερα σύζυγος του Ευρυπόλου]και η Τιτανίς.
Σύμφωνα με τον μύθο ένας από τους Μέροπες παντρεύτηκε την Εχέμεια και όταν αυτή πέθανε ο Μέροψ δεν έπαυε να την πενθεί, μέχρι που ήθελε να αυτοκτονήσει, οπότε η θεά Ήρα πρόλαβε και τον μεταμόρφωσε σε αετό. Ο Μέροπας πέταξε στον ουρανό και εκεί τον κράτησε ο Δίας για πάντα.
Ο Οβίδιος έγραψε κατόπιν ότι ο αετός αυτός μεταφέρθηκε από την Ήρα για πάντα στον νυχτερινό ουρανό και είναι ο σημερινός αστερισμός Αετός.
Στο όνομα του αστερισμού οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν ότι έβλεπαν αετό να πετάει και να μεταφέρει με τα νύχια του τον Γανυμήδη στον Δία. Αργότερα ο Αδριανός για να τιμήσει τον ευνοούμενό του Αντίνοο αντικατέστησε τον Γανυμήδη με τον εραστή του, και ονόμασε Γανυμήδη τον αστερισμό του Υδροχόου.
Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρουν τον αστερισμό με διάφορες ονομασίες, όπως «Διός Όρνις», «Οιωνών Βασιλεύς», «Βάσανος» ή «Βασανιστήριον».Πέρασε στους ρωμαίους ως Vultur volans. Ωστόσο ο αρχικός μύθος έχει να κάνει με έναν από τους Μέροπες της Κω.
Το αρπακτικό Buteo rufinus της οικογενείας των αετιδών, είναι μία από τις αετογερακίνες που παρατηρούνται στην Κω. Η λαϊκή ονομασία παραπέμπει στο σχετικά μεγάλο της μέγεθος του, είναι κάτι μεταξύ αετού και γερακίνας.Η αετογερακίνα κινείται σε μεγάλες ανοιχτές περιοχές και σε χαμηλά βουνά με απότομες πλαγιές όπως αυτή που βρέθηκε ο Κώστας στο Φούσκωμα.
Ο μύθος ίσως σχετίζεται με τις μεγάλες επίπεδες, ανοιχτές αλλουβιακές πεδιάδες του νησιού και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι Κώοι γεωργοί.Πιθανόν έχει να κάνει με τις επιθέσεις των αετογερακίνων ή τους κεραυνούς του Δία καθώς το πουλί λέγεται ότι τους μετέφερε.
Ο αετός ενεργούσε ως προσωπικός αγγελιοφόρος του Δία. Με την παρέμβαση της θεάς του γάμου και της προστάτιδας των γυναικών πιθανόν οι αρχαίοι Κώοι ζητούσαν να σταματήσει ένα κακό που ίσως είχε πάρει δραματικές διαστάσεις γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ.
Ο αστερισμός του Αετού ή Aquila [στα λατινικά] ή καλύτερα του Μέροπα καταγράφηκε από τον Έλληνα αστρονόμο Πτολεμαίο γύρω στο 150 μ.Χ.Το φωτεινότερο αστέρι του, το Altair, είναι ένας λευκός νάνος που βρίσκεται μόλις 16,73 έτη φωτός μακριά από την Κω.
Αν αναζητούσαμε χρονολογικά τον Μέροπα Α΄, τότε μπορεί να πει κάποιος ότι παρουσιάζεται στο νησί πριν από τον μεγάλο Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα το 1450 π.Χ και μετά τον ερχομό του Τρίοπα δηλαδή το 1500 π.Χ.
Κατ΄ εκτίμηση εμφανίζεται γύρω στο 1450-1400 π.Χ. Ομως, ο γεωμύθος εκδηλώνεται κατά την εποχή της Ηρας,πιθανότατα γεννήθηκε γύρω στο 800 π.Χ.
Οι πεδιάδες της Κω γεννήθηκαν 6000 χρόνια πριν από σήμερα, η γεωλογική εξέλιξη τους δεν αποτρέπει την παραπάνω γεωμυθολογική προσέγγιση.
Σήμερα ο Μέροπας είναι ένα μεγάλο γένος μελισσοφάγων πουλιών που ανήκει στην οικογένεια Meropidae το οποίο εισήχθη από τον Σουηδό φυσιολόγο Carl Linnaeus το 1758 στη 10η έκδοση του Systema Naturae.Προφανώς ο Σουηδός είχε επηρεαστεί από τον διάσημο μύθο του Μέροπα.
Γεωδίφης
Με πληροφορίες από το astronomytrek.com,τα Κώια του Ιακώβου Ζαρράφτη και το Λεξικό του Νικολάου Λωρέντη.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
