Από την Αστυπάλαια στην Κέφαλο!
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 3.856 κατοίκους. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, απέχει 43 χλμ. από την τωρινή πρωτεύουσα της Κω που ιδρύθηκε το 365 π.Χ.
Η πεδινή κωμόπολη πλέον είναι γνωστή ως Κέφαλος, συναντάται σε υψόμετρο 102-119μ. από την στάθμη της θάλασσας. Ομως, από που έλαβε το σημερινό όνομα της;
Το κεφάλι προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κεφαλή. Για τον Ν.Ζάρακα η Κέφαλος πήρε το όνομα επειδή παλαιότερα θα ήταν το μεγαλύτερο και αρχαιότερο κεφαλοχώρι του νησιού.
Ο Μ.Σκανδαλίδης μας λέει ότι την λέξη κεφαλή συχνά την χρησιμοποιούσαν για να δηλωθεί μια προεξοχή, ύψωμα, ακρωτήριο.
Η τοπική γεωμορφολογία επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για γεωτοπωνύμιο που αποδόθηκε επειδή ο οικισμός είναι σε ύψωμα το οποίο μοιάζει με κεφαλή. Αλλά πόσο παλιό είναι το όνομα;
Αναλύοντας τα υπάρχοντα γεωλογικά, αρχαιολογικά και γεωμυθολογικά δεδομένα της περιοχής θα αναζητήσουμε μία απάντηση.
Αστυπάλαια
Ο γεώτοπος της Κεφάλου γεννήθηκε πριν από 450 χιλ. χρόνια μετά από μία τρομερή υποθαλάσσια έκρηξη που γέννησε επίσης το Ζηνί, βουνό του Δία και τον όρμο του Καμαριού.Την σημερινή του μορφή έλαβε πριν από περίπου 5000 χρόνια.
Η ευρύτερη περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστον από την νεολιθική εποχή [3000-2000 π.Χ] σύμφωνα με τα γνωστά αρχαιολογικά δεδομένα.
Το αρχαίο της όνομα σχετίζεται με τον Ποσειδώνα, η εμφάνιση του οποίου ως θεού έλαβε χώρα περίπου το 2.000 π.Χ. μεταξύ των Ιώνων και των προϊστορικών Μινυών στην Ελλάδα.
Ήταν ο πιο κυρίαρχος και ισχυρός θεός για αυτούς τους ανθρώπους και κατείχε τον έλεγχο των βροντών και των σεισμών. Η βροντή του Ποσειδώνα θα μπορούσε να είναι τόσο ισχυρή που συχνά συνδέεται με το χτύπημα των οπλών των αλόγων [Dixon-Kennedy]. Ο Ποσειδώνας δεν είναι απλώς ο θεός της θάλασσας, η σχέση του με τους σεισμούς του έδωσε το όνομα Γεωσείστης. Ωστόσο σε μεταγενέστερα ελληνικά έργα, σπάνια φαίνεται ότι προκαλεί σεισμούς.
Η βασιλεία του Ποσειδώνα ως κυρίαρχου θεού των Ελλήνων έληξε περίπου το 1450 π.Χ. όταν οι Αχαιοί εισήλθαν στην ελληνική επικράτεια και έφεραν μαζί τους τον θεό τους, τον Δία. Η συγχώνευση των δύο κοινωνιών οδήγησε σε συνένωση των θρησκευτικών πεποιθήσεών τους και είχε ως αποτέλεσμα ο Ποσειδώνας να γίνει γνωστός ως αδελφός του Δία.
Την περίοδο του Ποσειδώνα λαμβάνει ο οικισμός το όνομα Αστυπάλαια, πιθανότατα από τους Φοίνικες.
Για τον Σκωτσέζο επιγραφολόγο Γουλιέλμο Πάτον, το όνομα της Αστυπάλαιας, είναι αλλοιωμένη φοινικική λέξη που δόθηκε σε μέρη που σήμερα ονομάζονται Κέφαλος ή Κεφαλά ή Κεφαλούχα.
Η Αστυπάλαια ήταν γυναίκα του Ποσειδώνα που έφερε στο φως τον Ευρύπυλο μυθικό βασιλιά της Κω τον οποίο αργότερα σκότωσε ο Ηρακλής. Υφίσταται μεταξύ 2000 π.Χ-1450 π.Χ, πριν από τον ερχομό του γενάρχη μας και των Ηρακλειδέων στην Κέφαλο.
Η αρχαία πόλη μάλλον ήταν παραθαλάσσια, ενώ η ετυμολογία του ονόματός Αστυπάλαια υποδηλώνει την εγκατάσταση σε «άστυ παλαιό» που είχε συσταθεί κάποτε από τους θαλασσοκράτορες Φοίνικες.
Λαμβάνοντας υπόψη την τεκτονική της περιοχής, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η παραθαλάσσια πόλη καταστράφηκε από ένα μέγιστο επεισόδιο του δυτικού τμήματος του Ρήγματος Κω.
Ισθμός
Το όνομα Ισθμός παρατηρείται μετά την εποχή του Ποσειδώνα. Αυτό το όνομα διατηρείται μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ οπότε συμβαίνει ο Υπερμέγιστος του Κεραμεικού.
Μετά τον Υπερμέγιστο ακολουθούν τα σκοτεινά χρόνια, η πειρατεία,η μετανάστευση στα ορεινά και η κατασκευή του κάστρου τον 15ο αιώνα μ.Χ.
Τότε χρησιμοποιείται το όνομα Κέφαλος το οποίο διατηρείται μέχρι τις μέρες μας. Μέχρι στις αρχές του 19ου αιώνα ο κάμπος μένει ακατοίκητος. Με την τουριστική ανάπτυξη,μετά την δεκαετία ΄80, αρχίζει μία νέα οικοδομική δραστηριότητα που διαρκεί μέχρι σήμερα.
Κέφαλος
Κέφαλος είναι το όνομα που δόθηκε στον ορεινό οικισμό της δυτικής Κω. Το όνομα συναντάται σε άλλα μέρη της Δωδεκανήσου[Κάλυμνος, κά], της χώρας αλλά και στην Μεσόγειο [Cefalu στο Παλέρμο Σικελίας].
Ομως το όνομα Κέφαλος έχει αρχαίες ρίζες, υπάρχουν γνωστοί μύθοι για αυτό. Ο Κέφαλος σχετίζεται με τον Ερμή, ένα θεό τρίτης γενιάς που εμφανίζεται μετά το τέλος της βασιλείας του Ποσειδώνα.
Ο Ερμής λατρεύτηκε ιδιαίτερα στην Κω. Έχει πολύ μεγάλη ιστορία, που αναφέρεται στα δισκία Γραμμικής Β του μυκηναϊκού πολιτισμού, στο απόγειό του από τον 15ο έως τον 13ο αιώνα π.Χ.
Ο αττικός Κέφαλος ήταν γιος του Ερμή και της Έρσης, κόρης του Κέκροπα [μυθικός ιδρυτής της πόλης των Αθηνών].Ο Κέκροπας περνώντας από την Αττική στάθμευσε στην Κω αφήνωντας πολλούς οπαδούς του. Ο Κέκροπας πρέπει να έζησε γύρω στα 1500 π.Χ. Έχει σχέση με την λατρεία του Ερμή στο νησί;
Σύμφωνα με ένα μύθο ο Κέφαλος ερωτεύτηκε την Πρόκριδα, την παντρεύτηκε και ζούσε μαζί της ευτυχισμένος, μέχρι που τον ερωτεύτηκε η θεά Ηώς [Αουρόρα των Ρωμαίων], η οποία κατέβηκε στη Γη και τον απήγαγε.Η Πρόκρις έφυγε και ικέτευσε την Άρτεμη να τη βοηθήσει να ξανακερδίσει την αγάπη του συζύγου της. Η θεά άκουσε τις δεήσεις της, τη μεταμόρφωσε σε ωραιότατο νέο, την όπλισε με ένα τόξο. Ομως τον νέο σκότωσε ο Κέφαλος.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Κώια-Ι.Ζαρράφτης
2.Kos Astypalaia- Duncan Mackenzie,1897
3.Παιδί της Ρέας, τριλογία
4.Travels and discoveries in Levante-C.T.Newton,1865
5.Carian sites and inscriptions-Paton,Myles [1896]
6.Βικιπαίδεια
7.Τοπωνυμικά και ονοματικά της νήσου Κω- Μιχάλης Ε. Σκανδαλίδης
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
