Τι είναι η γεωποικιλότητα;

Το τοπίο που παρατηρείται στην παραπάνω φωτογραφία βρίσκεται νοτιοανατολικά της Κεφάλου. Ο χώρος αυτός είναι ένας από τους λίγους που έχουν μείνει στο νησί της Κω άθικτος τα τελευταία 30 χρόνια. Εκεί σε αυτή την όμορφη γωνιά της Κω η φύση εξακολουθεί να εργάζεται ακόμη με τον δικό της τρόπο. Ο άνθρωπος ακόμη δεν έχει παρέμβει. Όμως το ίδιο, δυστυχώς δεν γίνεται με άλλες γωνιές του νησιού. Παλαιότερα τέτοια τοπία δεν διέτρεχαν κανένα κίνδυνο στα νησιά μας. Όμως τα τελευταία χρόνια, καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας ελεύθερης και άναρχης παρέμβασης σε ζώνες φυσικής και οικολογικής σημασίας, κυρίως  για τουριστική εκμετάλλευση.

Κάθε χρόνο προστίθενται μερικές εκατοντάδες κλίνες κυρίως ως επεκτάσεις των υφισταμένων ξενοδοχείων τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλους τους γύρω ελεύθερους χώρους των. Διότι ελεύθερος χώρος δίπλα σε μία ξενοδοχειακή μονάδα θεωρείται «απώλεια κερδών » εάν δεν οικοδομηθεί και δεν προστεθούν κλίνες. Εξάλλου οι επιχειρήσεις,  με τις ευλογίες κάποιων θεσμικών οργάνων, κάνουν «επενδύσεις» έστω και εάν αυτές μελλοντικά λειτουργήσουν σε βάρος του περιβάλλοντος και εξ' αυτού σε μείωση της τουριστικής ανάπτυξης. Την δεκαετία του 1980 κατεστράφη όλη σχεδόν η παραλία Κεφάλου από την άναρχη δόμηση χωρίς ένα υποτυπώδες πολεοδομικό σχέδιο χωρίς ρυμοτομία και χώρους πρασίνου, τις επιπτώσεις αυτής της πράξης πληρώνει τώρα η ωραιότερη παραλία της Κω.

Γιατί σας τα λέω τώρα όλα αυτά; Έχετε αναρωτηθεί αν θα μπορούσε να υπάρξει τουριστική ανάπτυξη στο νησί της Κω χωρίς τα νερά της.  Έχετε αναρωτηθεί αν θα μπορούσε να αναπτυχθεί στη Γη η ποικιλομορφία των ειδών εάν το περιβάλλον της Γης δεν ήταν κατάλληλο.  Σήμερα γίνεται μεγάλος λόγος για την βιοποικιλότητα, δηλαδή το σύνολο των γονιδίων, των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και των πολιτισμών μιας περιοχής.

Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων εξελικτικής ιστορίας. Ωστόσο, ένας εξίσου αν όχι πιο σημαντικός όρος από την βιοποικιλότητα είναι  η «γεωποικιλότητα» δηλαδή    η ποικιλία των πετρωμάτων, ορυκτών, απολιθωμάτων, τοπίων, φυσικών διεργασιών, εδαφικών μορφών και πόρων μιας περιοχής. Ο αιγαιακός χώρος όπως και στο σύνολο της η χώρα μας  παρουσιάζει εξαιρετική φυσική δομή, η οποία οφείλεται στις συνθήκες και τις διαδικασίες που οδήγησαν στην δημιουργία της  και εξακολουθούν να παραμένουν ενεργές. Στα πετρώματα των νησιών μας καθώς και του ηπειρωτικού τμήματος  παρουσιάζεται  μια ποικιλία φυσικών συνθηκών όπου είναι καταγεγραμμένη η  πολύπλοκη γεωλογική εξέλιξη της πατρίδας μας.

Επισκεφθήκατε το ηφαίστειο της Νισύρου; Το σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας; Το λιμανάκι του Λιμιώνα; Την Αλυκή; Την πανέμορφη Τέλενδο και τόσα άλλα φυσικά τοπία της περιοχής μας; Τότε σίγουρα ήλθατε σε επαφή με τοπία που αλλάζουν με εντυπωσιακό τρόπο. Ακτές που χάνονται και σπήλαια που γεννιούνται. Όρμοι που εξαφανίζονται και νησιά που γεννιούνται. Όλα αυτά γίνονται γύρω μας σε ανύποπτο χρόνο. Τα πάντα μεταβάλλονται και εξελίσσονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι προσχώσεις βοηθούν την στεριά να νικήσει την θάλασσα  ενώ άλλες φορές η διάβρωση, αυτή η ανεξάντλητη  δύναμη του πλανήτη  μπορεί να εξαφανίσει ακόμη και ολόκληρες οροσειρές. Αποσάθρωση, διαγένεση, ηφαιστειακή δράση και η σεισμική δραστηριότητα επηρεάζουν και μεταβάλουν το τοπογραφικό ανάγλυφο που βρίσκεται δίπλα μας.

Τα τελευταία χρόνια σε αυτές τις φυσιολογικές διαδικασίες του πλανήτη έρχονται να προστεθούν και πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες. Ξαφνικά σε φυσικές διαδικασίες εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων επεμβαίνει το είδος «εξολοθρευτής» όπως ονόμαζε το είδος μας κάποιος καθηγητής Παλαιοντολογίας. Με απεριόριστη ευκολία παρεμβαίνουμε στην φύση αγνοώντας ότι η διάνοιξη ενός δρόμου ή η λατόμευση, ανατρέπουν ισορροπίες εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων. Ορυχεία, λατομεία, λιμάνια, χωματερές, ΧΥΤΑ,  ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα και  τόσες άλλες δραστηριότητες μας καταστρέφουν εκτός από φυσικά τοπία που εμείς τόσο θαυμάζουμε και ίχνη που μας άφησε ο πλανήτης. Η αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων έχει το τίμημα της. Πρέπει να διαφυλάξουμε τους φυσικούς πόρους γιατί αυτοί δεν είναι ανεξάντλητοι. Δίχως αυτούς κανένα μα κανένα είδος δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στον πλανήτη. Επιπλέον, εάν αυτές οι δραστηριότητες πραγματοποιούνται ανεξέλεγκτα, υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν πολλά από τα σημαντικότερα τεκμήρια της γεωλογικής μας κληρονομιάς.

Είναι επομένως απαραίτητο να αναγνωρίσουμε τις σημαντικότερες από τις θέσεις φυσικο-γεωλογικού ενδιαφέροντος και να εξασφαλίσουμε την μελλοντική τους προστασία. Θα μου πείτε και πως θα μπορούσε να υπάρξει ανάπτυξη δίχως υποδομές; Θα συμφωνήσω μαζί σας αλλά ανάπτυξη δεν σημαίνει να ανοίγω δρόμους αλόγιστα, να φτιάχνω λιμάνια όπου μου καπνίσει, να χτίζω σπίτια οπουδήποτε περνά από το μυαλό του κάθε πεφωτισμένου. Ένας λογικός και υπεύθυνος σχεδιασμός θα επέτρεπε ένα καλό λιμάνι για το νησί, έναν δρόμο που θα επικοινωνεί με τους κύριους οικισμούς, ένα μεγάλο σχολικό συγκρότημα, ένα αεροδρόμιο με προοπτικές τουλάχιστον 50κονταετίας, ένα μεγάλο και καλό νοσοκομείο και ούτω καθεξής.

Μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής των θέσεων γεωτόπων της Ελλάδας έγινε το 1982 από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), το οποίο έχει την ευθύνη της γεωλογικής έρευνας και χαρτογράφησης. Πολλές θέσεις γεωτόπων ερευνήθηκαν και τεκμηριώθηκε η επιστημονική τους αξία στα πλαίσια ερευνητικών εργασιών Ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Το ίδιο πρέπει να γίνει και για το νησί μας όπως και για τα γύρω μικρά νησιά. Πρέπει να επιλεγούν οι κατάλληλες σημαντικές θέσεις και πάνω σε αυτές πρέπει να πορευτεί η όποια ανάπτυξη. Αυτές οι τοποθεσίες πρέπει εύκολα να αναγνωρίζονται  και να μπορούν να γίνουν κατανοητές από το ευρύ κοινό. Κατόπιν αυτές τις θέσεις μπορούμε να τις αναδείξουμε  και να τις αξιοποιήσουμε  για εκπαιδευτικούς και τουριστικούς λόγους.

Τα μνημεία της γης είναι διάσπαρτα παντού. Περιλαμβάνουν μοναδικούς σχηματισμούς πετρωμάτων, θέσεις απολιθωμάτων, εντυπωσιακές μορφές του αναγλύφου, σπήλαια και άλλες καρστικές μορφές, πτυχώσεις και ρήγματα των πετρωμάτων, ιδιαίτερα σημαντικές για το φυσικό περιβάλλον εμφανίσεις νερού, στοιχεία αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με την πέτρα και το ανάγλυφο, που όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της Γης και του ανθρώπου. Το λιμανάκι του Λιμιώνα, το πλατώ της Αντιμάχειας, το σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας, οι γεωμυθολογικές τοποθεσίες δηλαδή οι θέσεις όπου γεννήθηκαν οι μύθοι της περιοχής και σχετίζονται με το περιβάλλον, τα απολιθώματα της Αγ. Ειρήνης, τα ηφαίστεια της περιοχής μας , η καλδέρα  της Αβύσσου και τόσο άλλα μνημεία της περιοχής μας χρειάζονται επειγόντως προστασία. Δεν είναι μόνο μέρη της γεωλογικής μας κληρονομιάς αλλά αποτελούν τους κύριους πυλώνες της σταθερότητας των οικοσυστημάτων της περιοχής μας. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας  περνά μέσα από την διατήρηση της γεωπικοιλότητας. Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα διαπιστώσουμε αμέσως ότι η μεγάλη  ποικιλία σε βουνά, χαράδρες, ρήγματα, ποτάμια και σπήλαια διατηρεί τα είδη στην περιοχή μας. Δίχως αυτά τα πουλιά, τα ζώα, τα ψάρια  θα μας εγκατέλειπαν. Σήμερα παρατηρείται μείωση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη, γεγονός που οφείλεται σε μια σειρά από αιτίες όπως η ρύπανση και καταστροφή του περιβάλλοντος, η καταστροφή των δασών, η ερημοποίηση των εδαφών, η μόλυνση των υδάτων, η αυξημένη θήρευση, κ.α.

Δυστυχώς  στο μικρό νησί μας  έχουμε  αρχίσει, να χρησιμοποιούμε αλόγιστα τους φυσικούς πόρους και το γεωπεριβάλλον. 

Είναι αναγκαίο να φροντίσουμε για την προστασία και τη διατήρησή τους  εφόσον πρώτα τα αξιολογήσουμε. Ας προσπαθήσουμε να διαφυλάξουμε την γεωπεριβαλλοντική μας κληρονομιά. Ανάπτυξη, βιοποικιλότητα και γεωποικιλότητα πάνε μαζί, όμως με μια βασική προϋπόθεση, να έχεις σχεδιάσει σοβαρά και υπεύθυνα το μέλλον του τόπου όπου ζεις και εργάζεσαι.

 Γεωδίφης με πληροφορίες από ΙΓΜΕ