Πως σχηματίστηκε ο όρμος της Κεφάλου-Κω;

Πάνω η Σκάλα στον όρμο της Κεφάλου, τη δεκαετία  του 40. Κάτω η Έκρηξη  του Δία που γέννησε τον όρμο, τα υψώματα της Κεφάλου και το Ζηνί.

«Ενώθηκε και χωρίστηκε, και πάλι έφυγε από όπου ήρθε», όπως είπε ο Επίχαρμος.Η υποθαλάσσια Έκρηξη του Δία που γέννησε την πατρίδα του Μέγα Ιπποκράτη και του Επιχάρμου έγινε σε δύο στάδια. Πρώτα διαμορφώθηκε το βουνό του Δία-Ζηνί και μετά σχηματίστηκε η Καλδέρα της Κεφάλου-Αστυπάλαιας, 550000-530000 χρόνια πριν.

Η Κέφαλος έχει πλούσιο ηφαιστειακό παρελθόν. Τα τελευταία 3 εκατομμύρια χρόνια  ο τόπος που τόσο θαυμάζουμε έμοιαζε στην κυριολεξία με την κόλαση του Δάντη. Διαδοχικές ηφαιστειακές εκρήξεις άφησαν πίσω τους το μαγευτικό τοπίο της Κεφάλου.

Ωστόσο, από όλα αυτά τα γεγονότα το πιο σημαντικό, έντονο αλλά και πιο καθοριστικό επεισόδιο στη διαμόρφωση της περιοχής έγινε πριν από 550000- 530000 χρόνια περίπου. 

Εκείνη την περίοδο, ο χώρος όπου βρίσκεται το Καμάρι της Κεφάλου ήταν εντελώς διαφορετικός από αυτό που βλέπουν τα μάτια μας σήμερα. Στην περιοχή τότε υπήρχαν κάποιες βραχονησίδες που συνδέονταν μεταξύ τους με ρηχή θάλασσα, βάθους περίπου έως 100 μέτρα. 

Ο βυθός αποτελούνταν απο χαρακτηριστικούς ασβεστόλιθους και απο ηφαιστειακό υλικό, που προερχόταν από εκρήξεις προηγούμενης ηφαιστειακής δράσης του Αιγαίου.

Τότε λοιπόν, μετά από μια έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα ακολούθησε μια τεράστια έκρηξη που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το βουνό του Ζηνιού, ύψους 362 μέτρων και με τη σχεδόν κυκλική επιφάνεια. Πάνω σε αυτό το βουνό που δεν είναι τίποτα άλλο από ένα παλιό ηφαίστειο, αργότερα, οι πρόγονοι μας έφτιαξαν το ναό του Δία. Όμως, αποτέλεσμα αυτής της σπουδαίας ηφαιστειακής διαδικασίας ήταν να αναπτυχθεί αρχικά η καλντέρα του κόλπου της Κεφάλου. 

Μετά, σε σύντομο χρονικό διάστημα, ακολούθησε η έξοδος ηφαιστειακού υλικού υπό μορφή λάβας, που δεν κατόρθωσε όμως να διασκορπιστεί επειδή ήταν παχύρρευστη λόγω του υψηλού ιξώδους, και έτσι αναγκάστηκε να συσσωρευτεί. Νοτιοδυτικά της καλδέρας της Κεφάλου, η παρουσία πυροκλαστικών τόφφων, πάχους 60 μέτρων, δείχνουν ότι ακολούθησε μια δεύτερη έκρηξη μετά την κατάρρευση της καλντέρας, που δημιούργησε τους τόφφους και την ελαφρόπετρα της νοτιοδυτικής Κεφάλου.

Η αρχική ηφαιστειακή έκρηξη του Ζηνιού δημιούργησε στρώματα από ελαφρόπετρα και σχημάτισε μια κεντρική καλδέρα, διαμέτρου περίπου 3 χιλιομέτρων. Στο στάδιο αυτό, πριν από τη δημιουργία της καλδέρας, δημιουργήθηκε ο κώνος με τους τόφφους του Ζηνιού. Μετά ακολούθησε η δημιουργία του δόμου του Ζηνιού με την άνοδο της ηφαιστειακής λάβας και στη συνέχεια ένα τελευταίο στάδιο με τη φρεατική έκρηξη στο βορειανατολικό όριο του δόμου.

Ενώ στον όρμο της Κεφάλου σημειώνονταν εκρήξεις, παράλληλα γινόταν και εναπόθεση άμμου απο ηφαιστειακή τέφρα στο θαλάσσιο πυθμένα. Τα ρεύματα μετακίνησαν την άμμο πολλές φορές και τη συσσώρευαν στις παραλίες, όπου τα κύματα τη μετέτρεπαν σε λεπτούς κόκκους. Πέρα από τη ζώνη κυματισμού, σε λίγο βαθύτερα νερά κάποιοι οργανισμοί θαλάσσιοι ζούσαν. Με τον καιρό τα εξωτερικά μέρη αυτών ενταφιάστηκαν στην κινούμενη άμμο και σιγά σιγά απολιθώθηκαν, με το πέρασμα του θαλασσινού νερού μέσα από την ηφαιστειακή άμμο. 

Σήμερα σε πολλά μέρη της Κεφάλου συναντά κανείς απολιθώματα του γένους Ostrea edulis, Patella feruginea, Chlamys varia και τόσα άλλα που φιλοξενούνται στις θαλάσσιες αναβαθμίδες αλλά και στους λόφους της περιοχής για χιλιάδες χρόνια. Εκτός από την παλαιοντολογική τους αξία, όταν τα συναντάτε, να θυμάστε ότι αυτοί οι οργανισμοί ήταν οι μοναδικοί αυτόπτες μάρτυρες όλων αυτών των τρομερών εκρήξεων, που συνέβησαν σε έναν ονειρικό τόπο. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Γεωστοχασμοί,2010

2. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ιταλοί στην Κέφαλο, την πάτρια γη του Ιπποκράτη και των Ασκληπιάδων θεραπευτών, τη δεκαετία του ΄20. Στο βάθος δακρίνονται ανθρωπογενή σπήλαια σε ηφαιστειακό τόφφο, ένα υλικό που προήλθε από μία τεράστια υποθαλάσσια έκρηξη η οποία συνέβη στον όρμο της Κεφάλου πριν από 550000-530000 χρόνια, τότε που το ενιαίο νησί της Κω δεν υπήρχε.

Η δημιουργία και τα όρια της καλδέρας της Κεφάλου.