Το νησί με τα φαρμακευτικά βότανα

Στην Χάρτα του Ρήγα, το 1797 είναι το νησί Φαρμάκο, νότια από το Αγαθονήσι στον Ιασσικό Κόλπο.

«Εἶναι ἡ Φαρμακὼ ἢ Φαρμακούσα [ τὸ λένε καὶ Φαρμακονήσι], πού , ὅσο ἀσήμαντο κι ἂν εἶναι , ἔχει δική του δοξασμένη ἱστορία ἀπὸ τ ' ἀρχαῖα χρόνια ὡς τὴν Ἑλληνικὴ Επανάσταση» λέει η Αθηνά Ταρσούλη την δεκαετία ΄40. 

Στην αρχαιότητα το νησί ήταν γνωστό ως Φαρμακούσα. Ίχνη από κυκλώπεια τείχη και λιμενικές οχυρώσεις μαρτυρούν τη στρατηγική θέση του.Λέγεται ότι  ο Ιπποκράτης επισκεπτόταν το νησί για να συγκεντρώσει φαρμακευτικά βότανα. 

Πήρε το όνομά του από τα φαρμακευτικά βότανα που φύονται σε αφθονία στο νησί: σήμερα - κυρίως μποράγκο, διάφορα είδη φασκόμηλου και  κοινά βότανα.

Το Φαρμακονήσι έχει πολλά να πει από την αρχαιότητα: «θόλους», όπως στο Αγαθονήσι, δύο ελληνιστικούς πύργους από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.Υπάρχουν ερείπια βυζαντινής εκκλησίας, μερικά σύγχρονα κτίρια και ίχνη ψηφιδωτού δαπέδου στην περιοχή μεταξύ του κόλπου Θόλοι και της Παλιόμαντρας.Οι θόλοι πρέπει να είναι του 1ου αιώνα μ.Χ. Προφανώς πρόκειται για χώρους αποθήκευσης τροφίμων.

Ο Πλούταρχος στους Παράλληλους Βίους του λέει ότι ο νεαρός Ιούλιος Καίσαρας το 74 π.Χ, ενώ ταξίδευε στη Μικρά Ασία, απήχθη από πειρατές και κρατήθηκε εκεί αιχμάλωτος για 38 ημέρες. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του τους υποσχέθηκε ότι, αν ελευθερωνόταν, θα τους σκότωνε όλους. Αφού πλήρωσε λύτρα διπλάσια από ό,τι υποστήριξαν οι απαγωγείς του (καθώς είπε ότι το απαιτούμενο ποσό ήταν πολύ χαμηλό για κάποιον σαν τον ίδιο) και αφού ελευθερώθηκε, οργάνωσε ένα στόλο και κράτησε την υπόσχεσή του, σταυρώνοντας.

Ο Ανώνυμος Σταδιασμός γράφει: από την Φαρμακούσσα στην Μίλητο 120 στάδια. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος την αναφέρει επίσης ως Φαρμακούσα τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Επί ιταλοκρατίας είναι το Farmaco,ένα νησί που εξαρτάται διοικητικά από την Λέρο και περιλαμβάνει και το βραχονησίδιο FIsolotto.Τον Μάιο του 1921 χτίστηκε ο Αϊ Γιώργης, ο μοναδικός ναός του νησιού.Μέχρι το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, το άνυδρο νησί κατοικούνταν από λίγους μόνο ανθρώπους. Η ψηλότερη κορυφή του συναντάται στα 106 μ. βρίσκεται στα νότια του νησιού.

Το Φαρμακονήσι περιήλθε για πρώτη φορά στην κατοχή του μοναχού Χριστόδουλου το 1087 με δώρο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού και τον επόμενο χρόνο, με την ίδρυση της Μονής του Αγίου Ιωάννη στην Πάτμο, περιήλθε στην κατοχή του. 

Ο Οθωμανός ναύαρχος του 16ου αιώνα, Πίρι Ρέις επισκέφθηκε το νησί και σημείωσε συγκεκριμένα ένα «άλσος με μαστιχόδεντρα». 

Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για την πολύ πλούσια χλωρίδα του με πολλά είδη βοτάνων να φυτρώνουν στην επιφάνεια του νησιού. Στη χλωρίδα κυριαρχεί ο κέδρος, ενώ παλαιότερα στο μικρό οροπέδιο του νησιού φύτρωναν δημητριακά.

Γεωδίφης