Το ενυδρείο-σπηλιά του αρχιτέκτονα Armando Bernabiti
Το ενυδρείο στο Μανδράκι-Ρόδου.
Ο νεαρός Bernabiti φτάνει στην Ρόδο στις αρχές Ιουλίου του 1927.Οι Ιταλοί ήταν εκεί για 15 χρόνια, αλλά μόλις 4 χρόνια μετά την Συνθήκη της Λωζάνης το νησί μετατρέπεται σε ένα τεράστιο εργοτάξιο υπό την καθοδήγηση του Πιεμοντέζου διοικητή Mario Lago(1878-1950) . Ο Lago μπορεί να ήταν διπλωμάτης καριέρας με βαθιά μοναρχικά και εθνικιστικά συναισθήματα,ωστόσο διακρινόταν για τα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα του.
O Armando Bernabiti (1900-1970) ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας και σημαντικός πρωταγωνιστής στα νησιά των Δωδεκανήσων κατά τη διάρκεια της Ιταλοκρατίας. Γεννήθηκε στην Crevalcore, μια πόλη στην επαρχία της Μπολόνια. Μετά την αποφοίτησή του από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μπολόνια, εστάλη στα νησιά της Δωδεκανήσου από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων του ιταλικού καθεστώτος.
Ο Mario Lago με τους συνεργάτες του ετοίμαζε ένα εντυπωσιακό έργο αστικοποίησης και χρειαζόταν νέους αρχιτέκτονες για να σχεδιάσουν και να προγραμματίσουν τα πολλά δημόσια έργα που επρόκειτο να κατασκευαστούν στην πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου και όχι μόνο..
Το έργο του νεαρού αρχιτέκτονα άρχισε στο νησί της Ρόδου το 1928.Στα επόμενα χρόνια κινείται μεταξύ Ρόδου,Λακκί της Λέρου και Κω . Μαζί με τον Di Fausto και τον Rodolfo Petracco , πρότεινε το'' στυλ 20ου αιώνα" με έργα που δεν σχετίζονταν πάντα με το μοντέλο της αποικιακής αρχιτεκτονικής. Εκτός από τις Βασιλικές Θέρμες Καλλιθέας(1929 - ολοκληρώθηκαν από τον αρχιτέκτονα Pietro Lombardi) το Θέατρο Τζιάκομο Πουτσίνι (1937) και άλλα ,θα σχεδιάσει το Istituto biologico marino - Βασιλικό Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών πιο γνωστό σήμερα ως ενυδρείο της Ρόδου.
Το ενυδρείο χτίστηκε το 1934, στο βόρειο τμήμα του νησιού, κοντά στο Μανδράκι .Άρχισε να λειτουργεί το 1937. Το 1947 πέρασε η λειτουργία του στο ελληνικό δημόσιο. Από το 1963, το ερευνητικό κέντρο ενώθηκε με το ενυδρείο-μουσείο, και έτσι σήμερα είναι γνωστό ως Υδροβιολογικός Σταθμός της Ρόδου. Αποτελείται από 40 δεξαμενές, και φιλοξενεί μια ποικιλία της θαλάσσιας ζωής (χλωρίδα και πανίδα)που παρατηρείται στη Μεσόγειο Θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος.
Η κατασκευή είναι εντυπωσιακή γιατί είναι διακοσμημένη με φυσικά κοχύλια και πέτρες. Όποιος επισκεφθεί το ενυδρείο νομίζει ότι βρίσκεται σε μία τεράστια σπηλιά και εντυπωσιάζεται από το εκπληκτικό σχέδιo τoυ Bernabiti που συνδυάζει ντόπια αρχιτεκτoνικά στoιχεία με την αισθητική της Art Deco - «διακοσμητική τέχνη», ένα διεθνές καλλιτεχνικό κίνημα, το οποίο επικράτησε από το 1925 έως το 1940. Στο σύνoλo της η διακόσμηση είναι εμπνευσμένη από τo ζωικό θαλάσσιo περιβάλλoν και χαρακτηρίζεται από μια ναυτική υφή, με καμπύλες γραμμές και στρογγυλά παράθυρα όπως των πλοίων.
Τα υλικά τα οποία χρησιμοποίησε για την κατασκευή είναι από τη ροδιακή γη.Το δαπέδο με σχέδια θαλάσσιων oργανισμών είναι φτιαγμένο από άσπρα και μαύρα χαλίκια από τις παραλίες της ευρύτερης περιοχής.
Ο διάδρομος που αναπαριστά μια μεγάλη υποθαλάσσια σπηλιά είναι φτιαγμένος από πορώδεις πέτρες με φυσικά απολιθώματα,οι οποίες προήλθαν από μία έκταση με ρηχά νερά που εκτεινόταν νότια του νησιού πριν από περίπου 1,8-0,781 εκατομμύρια χρόνια. Ο ξανθωπός πορώλιθος της Ρόδου (εύθρυπτος ψαμμίτης και βιογενής ασβεστόλιθος) από τον οποίο φτιάχτηκε το ενυδρείο, είναι παιδί της θάλασσας, προέρχεται από παράκτιες πλατφόρμες που λειτούργησαν αργότερα ως λατομεία (στις Καλυθιές).
Ο Armando Bernabiti εντάχθηκε στο Εθνικό ιταλικό φασιστικό κόμμα και συμμετείχε στους "Agonali", ετήσιους αγώνες αθλητισμού, πολιτισμού και τέχνης. Παντρεύθηκε στην Ρόδο μετά από 10 χρόνια σχέσης- στην Εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου που σχεδίασε και τελείωσε ο ίδιος- την Ιταλο-λεβαντίνα,κατά 16 χρόνια νεότερη, Μαρία Τίτο της οποίας η οικογένεια ήταν από την Απουλία, και μετανάστευσε μετά από πολλές γενιές στη Σμύρνη. Ο πατέρας της Peter Gennaro, ήταν πλοιοκτήτης και καπετάνιος στην εταιρεία του οποίου δούλεψε ως εργάτης ο έφηβος Αριστοτέλης Ωνάσης,πριν πάει στην Αργεντινή.
Επιθυμεί να μείνει για πάντα στην Ρόδο όμως κατά την διάρκεια του πολέμου, τον Μάιο '45, υπό τη διοίκηση του Βρετανικού στρατού-περιμένοντας η Ρόδος την προσάρτηση στην Ελλάδα- ο Bernabiti συλλαμβάνεται από τους Βρετανούς, μεταφέρεται σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στο εσωτερικό του νησιού της Ρόδου, και στη συνέχεια φυλακίζεται. Το 1946 επιστρέφει στην Ιταλία σε στρατόπεδο προσφύγων και αργότερα ελευθερώνεται. Εργάζεται ως αρχιτέκτονας για όλο το υπόλοιπο διάστημα της ζωής του , πεθαίνει στις 22 Δεκέμβρη του 1970, στο νοσοκομείο του Crevalcore.
Ένα περίεργο περιστατικό συμβαίνει στις αρχές της δεκαετίας του '70, λίγο μετά το θάνατο του Armando: Κατά την ανακαίνιση του θεάτρου Puccini,εν τω μεταξύ Εθνικό Θέατρο,οι τεχνικοί της Ρόδου που επιθυμούν να το ανακαινίσουν, θα ζητήσουν με επιστολή τη συνεργασία και την βοήθεια του Bernabiti ως σχεδιαστή του κτιρίου, ωστόσο η Μαρία τους ενημερώνει για το θάνατο του και στεναχωριέται, καθώς ο σύντροφος της δεν θα μπορέσει να αναλάβει ποτέ την φροντίδα του αγαπημένου του θεάτρου, και να δει για μία ακόμη φορά τον ήλιο και το φως του παραδείσου της Ρόδου.
Ο Armando Bernabiti ήταν ένας από τους βασικούς εκφραστές της ιταλικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. Για μεγάλο χρονικό διάστημα τα έργα του συνδέονταν με το φασιστικό καθεστώς και την ιταλική αποικιακή αρχιτεκτονική και ως εκ τούτου αντιμετωπίζονταν από κάποιο αίσθημα απόρριψης. Ωστόσο,80 χρόνια μετά τη δημιουργία του ,το ενυδρείο εξακολουθεί να εντυπωσιάζει και προκαλεί θαυμασμό κυρίως λόγω της νεωτερικότητας,δημιουργικότητας και της πρωτοτυπίας της έμπνευσης του Bernabiti.
''Μόνο εκείνον που υπέφερε επισκέπτεται η έμπνευση ''είχε πει ο Γεωργιανός ποιητής του 12ου αιώνα,συγγραφέας του έπους Vepkhvistqaosani,Σότα Ρουσταβελί.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.Rassegna storica crevalcorese, 2014-Istituzione dei Servizi Culturali Paolo Borsellino ,Lorena Beghelli
3.Φωτογραφικό υλικό από το ενυδρείο Ρόδου
