Το Λαγούδι και η «συγκάθιση» του ΄60

«Άποψη της κοιλάδας με τα νησιά στο βάθος», φωτογραφία του Ιταλού γεωγράφου Elio Migliorini, γύρω στο 1936.

Το Λαγούδι συναντάται σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 217-249μ. από την επιφάνεια της θάλασσας.

Για τον Ν.Ζάρακα είναι το Λαούδι χωρίς να είναι βέβαιος για την ονομασία. Κάποιοι παλιότερα το λέγανε Λαούδιον και το ερμήνευαν σαν τόπο διέλευσης από το Ασφενδιού προς το Πυλί.

Το όνομα του δεν αποκλείεται να έχει σχέση από την διαμόρφωση του εδάφους. Πιθανόν από το μικρός «λαγγός» δηλαδή από το λαγγάδι, φαράγγι, κοιλάδα σύμφωνα με την εκτίμηση του Μ.Σκανδαλίδη.

«Κείται κάτω από την συνοικία του Ασφενδιού προς τα βόρεια με ξεχωριστή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής της Παναγιάς που είναι χτισμένη στην άκρη ενός λόφου. Μαζί με την συνοικία του Κουβουκλίου πριν από λίγα χρόνια χωρίστηκαν από τον υπόλοιπο δήμο και διατηρούν μικρή και ατελή σχολή. Έχει δύο πηγές μία στην ανατολική πλευρά και την άλλη στην Ψωματαριά που είναι στα δυτικά. Κοντά είναι γεμάτη με τρεχούμενα νερά είναι η πηγή του Αγ.Θεολόγου. Κάτω από το Λαγούδι απλώνεται μια χαμηλή ποδιά πεδιάδας με κοίλωμα στο οποίο παρακρατούνται τα τρεχούμενα νερά από τα ρυάκια και χειμάρρους και κατασταλάζουν εκεί», αναφέρει ο Ζαρράφτης. 

Το Λαγούδι είναι η δυτικότερη από τις 5 συνοικίες του Ασφενδιού, συνδέεται με την Ευαγγελίστρια με δρόμο και με τη Ζιά μέσω Κοντοπόδι με πεζόδρομο.

Κατά την περίοδο της ακμής του, το Λαγούδι, το 1950-60 είχε ξεπεράσει τους 600 κατοίκους.

Το Ασφενδιού το 1830 είχε πληθυσμό 1300 κατοίκους και το 1951 είχε 2850, ήταν το 2ο χωριό μετά τον Αρχάγγελο της Δωδεκανήσου.

Ωστόσο οι οικισμοί του χωριού σύμφωνα με τον Μ.Κιαπόκα εγκαταλείφθηκαν λόγω μετανάστευσης, τουρισμού, μιμητισμού κά, με αποτέλεσμα να αριθμεί πριν από κάποια χρόνια μόλις 270 κατοίκους. 

Το Λαγούδι είναι νεότερο της Ζιάς.Το 1870 ίσως ο οικισμός δεν υπήρχε καθώς δεν τον μνημονεύει ο Rayet.Ομως υπάρχουν ενδείξεις ότι υφίστατο ως ενορία πριν το 1862. Έγγραφα από τους Κώδικες της Μητρόπολης λένε ότι υπήρχε οικισμός από τα μέσα του 19ου αιώνα[Μ.Κιαπόκας].  

Την δεύτερη δεκαετία του ΄20 ο οικισμός παρουσιάζει σημαντική πρόοδο και έχει δικό του σχολείο στα κελιά της εκκλησίας, ήταν το ένα από τα δύο που διέθετε το Ασφενδιού.Ωστόσο καταργήθηκε το 1994.

Νοτιοδυτικά είναι το Πυργί το οποίο αναφέρεται σε βυζαντινά έγγραφα επειδή διέθετε κτήματα η Μονή των Σπονδών.Στο μέσο του οικισμού σε λόφο είναι το βυζαντινό εκκλησάκι Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος.

Το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη βρίσκεται στην κορυφή του ενεργού ρήγματος Ζιά, το οποίο αποτελεί τμήμα του συστήματος διάρρηξης του Δίκαιου. Το μεγάλο υψόμετρο του έχει δημιουργηθεί από διαδοχικούς σεισμούς εκατοντάδων χρόνων. Κάθε κίνηση που παράγεται απο αυτούς, ανυψώνει τον λόφο από ασβεστόλιθο λίγα εκατοστά ψηλότερα.

Ανατολικά του λόφου υπάρχει νερόμυλος. Βόρεια και στην ανατολική όχθη του ποταμού που πηγάζει από την πηγή στο Πυργί υπάρχουν σε ερειπιώδη κατάσταση δύο νερόμυλοι. Σώζονται οι γούρνες και τμήμα του καναλιού του νερού.Τα ερείπια και τα ίχνη από τείχος της περιοχής υποδηλώνουν κατοίκηση τουλάχιστον από την ελληνιστική περίοδο. Έχουν βρεθεί κτερίσματα του 4ου αιώνα π.Χ.Αξιοσημείωτη είναι και η βυζαντινή περίοδος του οικισμού [dikaiosnet].

Το Λαγούδι πρέπει να έπαθε ζημιές από τον σεισμό του 139μ.Χ, τότε ίσως κάτοικοι του μετανάστευσαν πιο βόρεια, προς το Ζηπάρι.Μετά τον σεισμό και το τσουνάμι του 554 μ.Χ επανεμφανίζεται κατοίκηση στα ορεινά έως τον σεισμό του 1493 μ.Χ. 

Η Παναγιά η Λαγουδιανή αναφέρεται από την δεκαετία του 1860 και ήταν αρχικά αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου και από τις αρχές του 19ου αιώνα φέρεται ως ναός της Ζωοδόχου Πηγής.

Βόρεια του οικισμού οι Ιταλοί εξόρυξαν τον μαύρο λιθάνθρακα της Μινιέρας σε γεωλογικό σχηματισμό με λιμναίες και θαλάσσιες αποθέσεις, ηλικίας τουλάχιστον 2 εκ. χρόνων. Πρόκειται για φυτική ύλη που έμεινε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια θαμμένη στη γη, αντί να σαπίσει έγινε σκληρή σαν πέτρα και έδωσε αυτό που λένε οι ντόπιοι «πετροκάρβουνο». Το Μεταλλείο της Μινιέρας λειτούργησε εως το 1951 οπότε και έκλεισε.

Γεωλογικά ο λόφος του Λαγουδιού κείται σε ασβεστολιθικούς σχηματισμούς που περιβάλλονται από καστανοκίτρινες αργιλικές πλειστοκαινικές αποθέσεις, ενα υλικό επιρρεπές σε κατολισθήσεις και εδαφικές ροές.

Αρχές της δεκαετίας του ΄60 ενα αναπάντεχο συμβάν είχε προβληματίσει τους κατοίκους του Λαγουδιού. Ηταν τότε που μια ιξώδης ροή προς τα κάτω από λεπτόκοκκα υλικά τα οποία είχαν κορεστεί με νερό άρχισε να κινείται κάτω από την έλξη της βαρύτητας. Μια ροή ελάχιστων δευτερολέπτων που ευτυχώς σταμάτησε γρήγορα και δεν προξένησε μεγάλες ζημιές. Τότε οι κάτοικοι επιτάχυναν τον ρυθμό των δενδροφυτεύσεων για να προστατεύσουν τις ζωές και τις περιουσίες τους. Δεν ήταν η πρώτη φορά πρέπει να έχει συμβεί κατά το παρελθόν. Τι συνέβη;

Όταν τα χαλαρά υλικά του εδάφους κορεστούν με αρκετό νερό, θα αρχίσουν να ρέουν. Αυτό που συνέβη στο Λαγούδι ήταν μια εδαφοροή ή ροή γης δηλαδή ένας τύπος μαζικής κίνησης που εκδηλώθηκε στην πλαγιά της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής. 

Έμοιαζε πολύ με τις ροές λάσπης, ωστόσο ήταν πιο αργή καθώς καλυπτόταν με στερεό υλικό που μεταφερόταν από μέσα από την ροή.

Καθώς οι εδαφοροές είναι συνήθως εξαρτώμενες από το νερό, ο κίνδυνος να συμβούν είναι πολύ υψηλότερος σε υγρές περιοχές, ειδικά μετά από μια περίοδο έντονων βροχοπτώσεων. Το γεγονός αυτό  συνέβη στο Λαγούδι μετά μια περίοδο με υψηλό επίπεδο βροχόπτωσης που προκάλεσε κορεσμό στο έδαφος προσθέτοντας νερό στην κλίση του λόφου, αυξάνοντας την πίεση πόρων-νερού και μειώνοντας την αντοχή διάτμησης του υλικού. Καθώς η κλίση γινόταν υγρή, η ροή της γης ξεκινούσε την κατηφόρα της και σε μία στιγμή η κίνηση εξαρτόταν  μόνο από την σταθερότητα της κλίσης.

Τετοια φαινόμενα μπορούν να παρατηρηθούν γύρω από τον ίδιο τον ποταμό που διασχίζει έναν οικισμό. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν ζημιές σε δρόμους και κατασκευές που έχουν κατασκευαστεί κοντά στην πλαγιά. Ευτυχώς δεν έγιναν καταστροφές.

Μία από τις καλύτερες τεχνικές μετριασμού για την αποφυγή σοβαρών ζημιών από τη ροή του εδάφους και τις κατολισθήσεις είναι η σωστή αποστράγγιση της κλίσης του νερού, ειδικά σε μέρη με υψηλά επίπεδα βροχοπτώσεων.

Οι περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο από τις ροές της γης είναι: Πλαγιές που έχουν φορτωθεί με ανθρώπινες κατασκευές ή που έχουν υποχωρήσει από ποτάμια ή κοίτες ρέματος οι οποίες δέχονται έντονη βροχόπτωση. Πλαγιές υψώματος από πηλό, λάσπη ή άλλα λεπτά κοκκώδη υλικά. Περιοχές με περιορισμένη βλάστηση στις πλαγιές λόφων ή με στοιχεία προηγούμενων ροών γης. 

Το Λαγούδι αναγνωρίστηκε ως οικισμός το 1961 και προσαρτήθηκε στην τότε κοινότητα Ασφενδίου,ενώ από το 1997 μέχρι το 2010 ανήκε στο δήμο Δικαίου.Τώρα ανήκει στη Δημοτική Κοινότητα Δικαίου του ενιαίου Δήμου Κω,κατά την απογραφή του 2011 έχει 151 κατοίκους.

Σήμερα ο οικισμός περιβάλλεται από δάση κυπαρισσιού,πεύκου,ελαιώνες και διάσπαρτες βελανιδιές.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

2. Δάμος ο Κώιων, 2021

3. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

4. Κώια-Ιακ. Ζαρράφτης

5. Αρχείο L.Morricone/saia

6.Παλιές φωτογραφίες της Κω/ ΦΒ

7. Ιστοσελίδα dikaios.net/ Μάνος Μαστρογιώργης

8. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ ΦΒ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Λαγούδι 1970, Μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου με τη δασκάλα τους.Φωτογραφία από το ημερολόγιο του Μ.Π.Σ. Ασφενδιού «ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ». Από τον Κώστα Νικηταρά, ΠΑ.ΦΩ.ΚΩ.

Πλατεία Ζωοδόχου Πηγής,Λαγούδι,2011.

Εκκλησία Ζωοδόχου Πηγής στο Λαγούδι.

Η «συγκάθιση», η εδαφορροή της δεκαετίας του ΄60. Φωτογραφία Μ.Μαστρογιώργη.

Αγ.Ιωάννης Θεολόγος κείται πάνω σε τεφρούς ασβεστόλιθους 130 εκ.ετών.

Αγ.Απόστολοι, φωτογραφία Μ.Μαστρογιώργη.

Νερό, από την βρύση του Άη Θεολόου με το οποίο τροφοδοτείται το Λαγούδι.

Μινιέρα στο Ρ.Λουτρά.

Η περιοχή της Μινιέρας , δεκαετία ΄20.

Η γεωγραφία του Λαγουδιού.

Κτερίσματα που βρέθηκαν στο Λαγούδι, του 4ου αιώνα π.Χ.Πηγή-dikaiosnet.

Τμήμα από το ελληνιστικό τείχος του Λαγουδιού.Πηγή-dikaiosnet.