Αρχαίος Δήμος Αρχιάς;
Η φυσική χερσαία ιστορία της αρχίζει περίπου 160 χιλιετίες μετά από την μεγάλη έκρηξη.
Ο αρχαίος Δήμος Αντιμαχιδών, από τους μεγαλύτερους σε μέγεθος του νησιού, είναι ελάχιστα γνωστός. Πήρε το όνομα από τον γιο του Ηρακλή, Αντίμαχο. Αρα, μπορούμε να υποθέσουμε, επικαλούμενοι τη γεωμυθολογία , ότι ιδρύθηκε γύρω στο 1200 π.Χ.
Στο λεξικό Liddell-Scott ἀντίμᾰχος: -ον, είναι ὁ ἐναντίον τινὸς μαχόμενος, ἀντίπαλος τινὶ [Ἀππ. Ἱππ. 9., πρβλ. Ἀθήν. 154F]. «Αντι-μάχι» είναι ο τοίχος που χτίζεται για να συγκρατεί κάποιο κοντινό για να μην πέσει από τις βροχές ή τις πλημμύρες,αναφέρει ο Μιχ.Σκανδαλίδης.
Μπορεί η αρχαία προέλευση του τοπωνυμίου να μην είναι ξεκάθαρη, ωστόσο ιστορικές πηγές μας λένε ότι οι αρχαίοι Αντιμαχείτες λάτρευαν τον Ηρακλή. Τον τιμούσαν με γιορτές όπως με το τελετουργικό της ράβδου που συνέβαινε στον Κυπάρισσο ποταμό [Ρέμα Πλάκα, σήμερα]. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί ιερό του στην αντιμαχείτικη γη, όμως πρέπει να υπήρχε.
Από επιγραφές των Paton-Hicks είναι γνωστοί οι ναοί της Αφροδίτης και της Δήμητρας.
Στην Αντιμάχεια ανακαλύφθηκαν πανέμορφα και διάφορα κεραμικά του 1300-1200 π.Χ που σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Πρόκειται για αρχαιολογικά ευρήματα από την ύστερη εποχή του Χαλκού που μαρτυρούν ότι υπήρχε οικισμός ο οποίος παρήκμασε για άγνωστο μέχρι σήμερα λόγο.
Μετά τον περίφημο μετοικισμό του 366 π.Χ το νησί είχε 6 αυτοτελείς και ανεξάρτητους δήμους σύμφωνα με τον G.Paton. Τον δήμο Αλασαρνιτών, Ισθμιωτών,Αντιμαχιδών& Αιγηλίων &Αρχαδών, Φυξιωτών,Αλλεντίων& Πελητών, και των Ιππιωτών.
Επίσης ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει τον Δήμο Δαφνούς του οποίου οι δημότες λέγονταν Δαφνούσιοι. Ο αρχαιολόγος Paton υποθέτει ότι βρισκόταν ανατολικά της πόλης ή ανάμεσα στο δήμο Φυξιωτών.
Επί αυτοκρατορίας του Κλαυδίου [10 π.Χ-54μ.Χ] ο δήμος Αντιμαχιδών εμφανίζεται ως ενιαίος δήμος, χωρίζεται σε 3 μεγάλους οικισμούς: τον ομώνυμο,των Αιγηλίων και των Αρχιαδών που είχε ως βασικό κέντρο την Αρχιά.
Η Αρχιά [αρχαία ελληνικά: Ἀρχιά] ήταν παλιό οικιστικό κέντρο του νησιού. Η πρωτεύουσα του δήμου ήταν η Αντιμάχεια, η οποία ήταν επίσης η έδρα του δήμου Αιγήλου ή Αιγηλίων σύμφωνα με τον Λούντβιχ Μπύρνερ [Archia, Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft,Στουτγκάρδη 1903].
Το πρόθημα ἀρχι- προέρχεται από το ἄρχω, προσδίδει στη λέξη την έννοια του κυρίαρχου, του πρώτου στη σειρά, του επικεφαλής. Το τοπωνύμιο από μόνο του μας οδηγεί να υποθέσουμε ότι ίσως είναι ο αρχαιότερος από τον σύνθετο δήμο.
O Paton δεν μπόρεσε να προσδιορίσει επακριβώς την τοποθεσία της αρχαίας Αρχιάς. Αραγε που μπορεί να είναι;
«Η Αντιμάχεια είναι γεμάτη από αρχαία των δήμων Αντιμαχειδάν, Αρχιδάν και Αιγηλίων.Ο αρχαίος δήμος τίμησε με ανδριάντα τον Αυρήλιο Ρούφο[121-180 μ.Χ]. Τα τοπωνύμια Κυπάρισσος, Αναβάλλουσα,Αρκίδα κά, είναι αρχαία και το υδρογραφικό δίκτυο της ευρύτερης περιοχής βοήθησε στην επέκταση του αρχικού οικισμού. Στην αρχαία εκκλησία Αγία Μαρίνα υπάρχουν αρχαίες επιγραφές» λέει ο Ι.Ζαρράφτης. Στη θέση Πίσι στις όχθες του Κυπάρισσου υπήρχε ο ναός του Πισίου Απόλλωνα.
Το 1972 στο αεροδρόμιο της Αντιμάχειας, ΒΔ της κοινότητας βρέθηκε νεκρόπολη με 148 συλημένους τάφους σε θέση που πιστεύεται ότι ήταν ο αρχαίος Δήμος Αντιμαχιδών. Χρησιμοποιήθηκε από τον 5ο αιώνα π.Χ, έφτασε μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια.
Προφανώς, τουλάχιστον δύο μεγάλα σεισμικά συμβάντα σημάδεψαν την ιστορία του οικισμού: ο σεισμός του 411 π.Χ, του 139 μ.Χ. και κάπου μεταξύ 160-180 μ.χ ίσως είχε ενεργοποιηθεί το χερσαίο Ρήγμα του Κιαχίτη, αυτό που έδωσε τον φονικό σεισμό του 1926 με την γνωστή εσωτερική μετανάστευση στο Μαστιχάρι.
Ο Δήμος Αιγηλίων άκμασε την ελληνιστική περίοδο, βρίσκεται στην παραλιακή τοποθεσία Γυαλοί απέναντι από το Γυαλί μεταξύ Καρδάμαινας και Κεφάλου.
Ο οικισμός των Αρχιαδών σύμφωνα με τον Μιχ. Σκανδαλίδη ίσως βρίσκεται νότια του Δήμου Αντιμαχιδών, στην τοποθεσία «στα Παλιά» ανατολικά από το Μαστιχάρι.
Είναι πολύ πιθανό στην θέση που υποδεικνύει ο αείμνηστος συμπατριώτης μας να υπήρχε η άγνωστη Αρχιά. Πρόκειται για τοποθεσία όπου η παράδοση αναφέρει ότι ναυάγησε ο Ηρακλής, έχει αξιόλογες πηγές, υπήρχε το πλούσιο δέλτα του Κυπάρισσου ποταμού με την εύφορη γη, έχει αρχαία τοπώνυμια και ερείπια σε μία μαγευτική κατά τα άλλα περιοχή.
