Η αρχαία Τεύτλουσα;
Σήμερα ανήκουν στο Δήμο Σύμης, η μεγάλη νησίδα ονομάζεται Σεσκλί, Σέσκλο ή Σεσκλιά.
Κατά την αρχαιότητα ήταν η Τεύτλουσα, το όνομα της αποκαταστάθηκε μετά από την εύρεση μιας επιγραφής στις αρχές του 20ου αιώνα οπότε και επανέκτησε την αρχαία ταυτότητα της.
Έχει περίμετρο ακτογραμμής περίπου 6,67 χλμ., εμβαδόν 1,77 χλμ. και μέγιστη κορυφή στον Ελαιώνα τα 103μ. από το επίπεδο της στάθμης θάλασσας.
Η γεωμορφολογία της νησίδας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη 2 εύφορων κοιλάδων μία δυτική σε υψόμετρο περίπου 39μ. και μία κεντρική σε ύψος 5μ.κατά μέσο όρο από την στάθμη της θάλασσας. Το υπόλοιπο μέρος είναι βραχώδες.
Πριν από την Ελληνική Επανάσταση υπήρχαν δάση απο ελαιόδεντρα που αναγκάστηκαν οι κάτοικοι να ξεριζώσουν λόγω της πτώχειας.
Εκτός από υπολείμματα πελασγικών τειχών και αρχαίο λιμάνι, δυτικά του λιμανιού ίσως υπάρχει αρχαία λατομική εγκατάσταση σε βραχοπίσινα. Το Κάστρο της πρέπει να ήταν αγροτικός πύργος ή φρυκτωρία ελληνιστικής περιόδου σύμφωνα με τους αρχαιολόγους. Επίσης βρέθηκαν κεραμικές σφραγίδες από οξυπύθμενους αμφορείς της Κνίδου.
Η γεωλογική ιστορία της αρχαίας Τευτλούσας και των γύρω νησίδων αρχίζει πριν από περίπου 100 εκ. χρόνια.
Τότε δημιουργούνται οι πρώτοι κόκκοι από τα πετρώματα τους, τους ασβεστόλιθους από τους οποίους αποτελούνται σήμερα οι νησίδες. Τα πρώτα, δειλά βήματα γίνονται στον κατεστραμμένο σήμερα ωκεανό της Νεοτηθύος.
Πριν από 18-12 εκ.χρόνια αποτελούν μαζί με την μητέρα Σύμη μέρος της Αιγηίδας. Την εποχή των μεγάλων λιμνών πριν από 12-2εκ. χρόνια ένα μεγάλο λιμναίο σώμα υπήρχε νότια τους που κάλυπτε το βορειοδυτικό τμήμα της Ρόδου.
Από 2 εκ.-10.000 χρόνια πριν ήταν μέρος μιας στενόμακρης χερσονήσου που περιελάμβανε την Σύμη και την απέναντι μικρασιατική ακτή.
Οι βραχονησίδες πριν από 6000 αρχίζουν να αποκτούν σιγά σιγά την σημερινή ακτογραμμή και το σχήμα τους, το οποίο διατηρούν εως τις μέρες μας.
Την 4η χιλιετία π.Χ, τέλη της Νεολιθικής περιόδου, καταγράφεται ανθρώπινη παρουσία σύμφωνα με αρχαιολογικές ενδείξεις. Πήρε το όνομα της από ένα σπουδαίο φυτό.
Το σέσκλο [σεύκλο, σήσκλο] στην βοτανική είναι η κοινή ονομασία ποικιλιών φυτών με πλούσια και υπερτροφικά φύλλα.Ετυμολογικά το σέσκουλο και σέσκλο έχουν σχηματιστεί με συμφυρμό από το σεύκουλο/σεύκλο(ν) το οποίο έχει προέλθει από την αρχαία ιωνική λέξη «σεῦτλον», του τεῦτλον, με τροπή του -τλ- σε -κλ.
Κατά μήκος των ακτών της νησίδας ήταν αρκετά διαδεδομένο το Beta maritima ή θαλάσσιο τεύτλο ένα φυτό με ανεκτίμητη οικονομική και επιστημονική σημασία. Κατά τον Linnè θεωρείται ο «πρόγονος» των καλλιεργειών τεύτλων, το αγριότευτλο αναπτύσσεται σε παραλίες με άμμο και βότσαλο, σε αλμυρούς βάλτους και σε παράκτιους βράχους.
Το τεύτλο περιέχει 20% και περισσότερο σακχαρόζη, λιγότερο κυτταρίνη, αζωτούχες ουσίες και τέφρα. Ηταν διαδεδομένη η καλλιέργειά του από τις αρχές του 19ου αιώνα ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Από σακχαρότευτλα παράγεται κύρια ζάχαρη και από το υπόλειμμα τους η μελάσα, που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη στην οινοπνευματοποιία και ως τροφή για τα ζώα.
Τα Σεσκλιά είναι 5 νησίδες στο Καρπάθιο πέλαγος. Το μεγάλο Σεσκλί απέχει μόλις 0,89 χλμ. από την Σύμη. Μαζί με το Αρτικονήσι, Τρουμπέτο, Κουλούνδρο και Κουτσουμπί είναι σημαντικοί βιότοποι και καταφύγια θηραμάτων. Η ερπετοπανίδα τους περιλαμβάνει 5 είδη: αμφίσβαινα strauchi, Laudakia stellio daani, Anatololacerta oertzeni pelasgiana, elegans Ophisops και Eirenis modestus semimaculatus. Πιθανή είναι η ύπαρξη του Dolichophis jugularis.
Σχετικά με την ονομασία αξίζει να αναφέρω τον «οικισμό του Σέσκλου» τον σημαντικότερο μέχρι σήμερα γνωστό και ανεσκαμμένο νεολιθικό οικισμό της Θεσσαλίας του 6.500-4.300 περίπου π.Χ., οπότε διακόπηκε, για να ξαναρχίσει, σε άλλες θέσεις το 3.800 περίπου π.Χ.
Για χρόνια η Τεύτλουσα σε χάρτες φέρεται να είναι η Αλιμνιά της Χάλκης κάτι το οποίο βέβαια δεν ισχύει.
«Ο Στέφανος Βυζάντιος την μνημονεύει ως νήσο της Ιωνίας. Βρίσκεται νότια της Σύμης από την οποία χωρίζεται από στενό πορθμό με πλάτος μισό ναυτικό μίλι. Κατά το στενότερο μέρος του πορθμού ο βυθός υψώνεται και έχει βάθος περίπου 13-15 οργιές, προφανώς είναι απόσπασμα της Σύμης. Λέγεται Bρωμόσκαλα διότι τα σφουγγάρια φέρουν το επικίνδυνο παράσιτο που οι Συμιακοί αποκαλούν βρώμη. Σήμερα λέγεται Σεσκλί ή τα Σεσκλιά διότι γύρω της υπάρχουν και άλλες νησίδες μικρότατες.Το όνομα το πήραν από το το αρχαίο τεύτλον που εχει παραφθαρεί από τους νεότερους σε σέσκλον.Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ο Αστύοχος πρώτα κατέφυγε στην Τεύτλουσα και μετά στην Αλικαρνασσό. Μία λάθος εκτίμηση των περιηγητών του μεσαίωνα σε κείμενο του Πλινίου προκάλεσε σύγχυση. Για χρόνια η Αλιμνιά της Χάλκης φέρεται ως Τεύτλουσα. Τελικά το θέμα διευθετήθηκε μετά την εύρεση στο Σεσκλί επιγραφής με το πραγματικό αρχαίο όνομα της νησίδας την οποία κοινοποίησα στον Φρειδερίκο Χίλλερ φον Γκέρτρινγκεν[1864-1947],Γερμανό αρχαιολόγο. Η Τεύτλουσα λεγόταν τον μεσαίωνα Νήσος Αγίου Παύλου και ο πορθμός από την Σύμη είχε το ίδιο όνομα.Κατα την αρχαιότητα στον λόφο στο κεντρικό μέρος υπήρχε μικρός πύργος και συνοικισμός, ενω ο πιο σπουδαίος οικισμός βρισκόταν ΝΑ όπου υπήρχε αρχαίο λιμάνι. Κοντά του υπάρχει ναΐσκος του Αγ.Παύλου. Το λιμάνι λέγεται Σκομισά [από το εισκομίζουσα]. Στην κορυφή του υπερκείμενου λόφου παρατηρούνται ερείπια αρχαίου κτιρίου με ογκώδεις λίθους». Αυτά αναφέρει σε έγγραφο του ο συμιακός αρχαιοδίφης Δημοσθένης Χαβιάρας, τον Ιούνιο του 1904.
Σύμφωνα με το μπλόγκ ΣΥΜΑΙΩΝ ΓΗ του Σαράντη Κρητικού, σε επιστολή που στέλνει ο ηγούμενος της Ι.Μ.Πανορμίτου, Νίκανδρος Φιλάδελφος σε έναν Αγιορείτη Μοναχό στις 13 Ιουνίου του 1869, υπογράφει λέγοντας ότι διαμένει στο δικό του νησί [Σεσκλί] και το αποκαλεί Ασκληπιάδα, ίσως λόγω του φυτού Vincetoxicum hirundinaria.[Στο λεξικό Liddell-Scott ἀσκληπιάς: -άδος, ἡ, πόα τις ἀκριβῶς μὴ γνωστή, «κλωνία ἀνίῃσι μακρά· ἐφ’ ὧν φύλλα κισσῷ ὅμοια, ῥίζας πολλάς καὶ λεπτάς· ἄνθος βαρύοσμον… φύεται ἐν ὄρεσι» Διοσκ. 3.106, πρβλ. Γαλην. τ. 11, σ. 840. ]
Μέσα από την επιστολή επιβεβαιώνεται ότι οι «ανήκανοι» νησίδες δόθηκαν στον ίδιο τον Νίκανδρο, σαν δώρο του Τούρκου διοικητή της Ρόδου Αχμέτ Καϊσερλή πασά, την φιλία του οποίου εκμεταλλεύθηκε υπέρ της Σύμης, στο θέμα του νόμου των Βιλαετίων το 1869.
Επιπλέον σε κάποιο σημείο της επιστολής περιγράφει:«Ευχαρίστως ήκουσα και την χρηματικήν υμών ενέργειαν υπέρ των υπό του σεισμού παθόντων πτωχών της πατρίδος. Έφεσιν και προθυμίαν μεγάλην είχον ίνα φανή η σεβασμία ημών Μονή εν περιπτώσει τοιαύτη ευεργετικωτέρα παντός άλλου».
Προφανώς αναφέρεται στον καταστροφικό σεισμό της Σύμης ,6.8 βαθμών, που συνέβη στις 18 Απριλίου 1869.
Νότια ή δυτικά της συνέβησαν σημαντικοί ιστορικοί σεισμοί που προξένησαν σοβαρές ζημιές στην νησίδα, την Σύμη και την ευρύτερη περιοχή. Νότια της σε απόσταση περίπου 7 χλμ. διέρχεται το κεντρικό τμήμα του Ρήγματος Χάλκη. Οι σεισμοί 7.5[1756], 7.5[1863], 6.6[1843], 7.0[1874] και 7.6[1926] ίσως ήταν πιο καθοριστικοί παράγοντες στην κατοίκηση της νησίδας από ότι οι φυσικοί πόροι.
Η νησίδα μάλλον δοκιμάστηκε από το επεισόδιο του 411 π.Χ που κατέστρεψε την Κω Μεροπίδα. Τα αρχαία ερείπια οφείλονται τόσο σε αυτή την σεισμική δόνηση όσο του 222 π.Χ ή 199/198 π.Χ από συμβάντα που εκδηλώθηκαν νότια της Ρόδου.
Ο δάσκαλος Μ.Γρηγορόπουλος στο βιβλίο του με τίτλο «Η Νήσος Σύμη», δημοσιεύθηκε το 1880, αποκαλεί την Σισκλιά ως Απολλωνιάδα. Επισης αναφέρει ότι είναι πλούσια σε πηγαία νερά με καλλιεργήσιμη γη και αλιεύματα.
Με την ονομασία Απολλώνια φέρονταν στην αρχαιότητα οι γιορτές που γίνονταν προς τιμή του θεού Απόλλωνα.Σημαντικότερες εξ΄ αυτών των εορτών ήταν τα: Απολλώνια [Δήλου], Απολλώνια Σικυώνας]. Μήπως υπήρχε ναός του Απόλλωνα στο Σεσκλί;
Σχετικά με το κτίριο στο Σεσκλί, ο Σαράντης Κρητικός αναφέρει ότι αυτό που βλέπουμε είναι ότι« απέμεινε λόγω της δραστηριότητας της θάλασσας, έχει την ίδια διάταξη χώρων με αυτό του Αϊ Μιλιανού. Στο σημείο αυτό του κτιρίου, κατά καιρούς η θάλασσα αποκαλύπτει μέρος του δαπέδου του, και πριν 60 περίπου χρόνια, είχε εμφανιστεί κομμάτι με χαλικόστρωση. Το Σεσκλί είχε μεγάλες λιμενικές εγκαταστάσεις για μεγαλύτερα πλοία, όπως φαίνονται ακόμα από τα υποθαλάσσια κρηπιδώματα στην παραλία του. Δεν μπορούμε φυσικά βάσιμα να υποστηρίξουμε ότι οι εγκαταστάσεις αυτές είναι τα “Δείγματα‘‘ των Ροδίων, ούτε φυσικά και το Ροδιακό νόμισμα επιβεβαιώνει τίποτα από τα παραπάνω, γιατί ήταν ευρύτατα διαδεδομένο στις εμπορικές συναλλαγές των γειτονικών περιοχών».
Σχετικά με την νησίδα ο Σαράντης Κρητικός προσθέτει τα παρακάτω:«Στο Σεσκλί, βρέθηκαν εργαλεία από οψιδιανό, που δείχνουν κατοίκηση από την παλαιολιθική - νεολιθική εποχή.Το μεγάλο νησί, έχει δύο θέσεις με πηγαία ύδατα. Το Πάνω και το Κάτω νερό. Το πρώτο είναι καλύτερο. Έχουν βρεθεί μαρμάρινες επιγραφές στη θέση που είναι σήμερα το εξωκλήσι του Αγίου Παύλου, καθώς και στον οικισμό που βρίσκεται στα ανατολικά. Ο Απόστολος Παύλος πέρασε λένε από εκεί ερχόμενος από τα Πάταρα προς την Κω και λόγω κακοκαιρίας σταμάτησε στο νησί. Επίσης ο θρύλος λέει, ότι ο πειρατής Μουσλουχεδίν Κούρδογλου, χρησιμοποιούσε το Σεσκλί σαν καταφύγιο, και ότι είχε κρύψει εκεί το θησαυρό του.Κατά καιρούς, κάποιοι τον ψάχνουν σε διάφορα σημεία του νησιού. Στο βιβλίο -Πανορμίτης και η περιώνυμη μονή του-, του Μ. Σκευοφύλακα του 1961, αναφέρεται ότι περιηγητές επισκέφθηκαν την νησίδα αναζητώντας θησαυρούς. Επίσης λέγεται ότι βρήκαν μετά από ανασκαφές αξιόλογες αρχαίες επιγραφές».
Το Σεσκλί πάντα ήταν μετόχι του μοναστηριού του Πανορμίτη και δεν κατοικείται πλέον μόνιμα σύμφωνα με την απογραφή του 2011.
Γεωδίφης
Η σπηλιά του Δεσπότη στο Σεσκλί, όπου υπάρχει μια σπηλιά παραλιακά η οποία έχει μέσα χαλίκι.[Φωτογραφία- Σαράντη Κρητικού]
