Ταξιδεύοντας στον «Κλέφτη» της Δωδεκανήσου!
Στις 4 Ιανουαρίου 1932 υπογράφεται η ιταλοτουρκική σύμβαση διευθετώντας ένα κενό της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 που αφορούσε την κυριαρχία σε ένα αριθμό βραχονησίδων της Δωδεκανήσου και οριοθετώντας τα χωρικά ύδατα μεταξύ των ακτών της Τουρκίας και του ΝΑ τμήματος της χώρας μας, που ανήκε στην Ιταλία από το 1921.
Με αυτή τη σύμβαση το Καστελλόριζο, η Ρω, η Στρογγύλη και τα νησίδια γύρω από τα δύο πρώτα παρέμειναν μέρος της ιταλοκρατούμενης Δωδεκανήσου, ενώ όλα τα άλλα στη γύρω περιοχή δόθηκαν στην Τουρκία.
Σήμερα λέγεται Στρογγυλή, η νησίδα ΝΑ της Μεγίστης.Ομως, πως λεγόταν παλιά το ανατολικότερο σήμερα νησί της χώρας και της Δωδεκανήσου;
«Hypsili ή νησί Ladrone. Αυτό είναι ένα μικρό νησί περίπου 24 μίλια νοτιοανατολικά του Καστελόριζου. Από το νότιο σημείο του τελευταίου έως εκείνο της Υψηλής η απόσταση είναι ΝΑ, 33 μίλια.Από το νότιο άκρο του έως το Toogh Bournou, ή Tail Point, στο κεντρικό σημείο,η απόσταση είναι ΒΑ 3 μίλια» γράφει στο σημειωματάριο του το 1832, ο Άγγλος υδρογράφος και φαρολόγος Jοhn Purdy [1773-1843].
Η λέξη ladrón είναι δανεισμένη από τα ισπανικά, αλλά προέρχεται από την λατινική latrōnem. Σημαίνει Κλέφτης, ανέντιμος ένα τοπωνύμιο που για άγνωστο λόγο το χρησιμοποιούσαν για την Στρογγυλή τον 19ο αιώνα ή πριν. Μήπως υπήρξε ορμητήριο, όπως και η Ρω, του περίφημου Λάμπρου Κατσώνη [1752-1805] εναντίον των Οθωμανών;
Η Υψηλή είναι το αρχαίο όνομα της νησίδας, προέρχεται από την αρχαία ελληνική «ὑψηλός <ὕψος». Σχετίζεται με το μεγάλο ύψος 125μ. λαμβάνοντας υπόψη το μικρό μέγεθος της, μόλις 0,94 τετρ.χλμ.Έχει μήκος ακτογραμμής 4.64χλμ. Το ύψος του οφείλεται σε τεκτονικές και γεωμορφολογικές διεργασίες χιλιάδων ετών.
Το όνομα Υψηλή έχει χρησιμοποιηθεί σε άλλα μικρά νησάκια.Στο Σαρωνικό, Αργολικό κόλπο και στην ανατολική πλευρά της Σάμου το οποίο οι αρχαίοι έλεγαν Ασπίδα.
Το 1804 σημειώνεται ως νησί «I. des Gouzens» ,για άγνωστο λόγο, στον χάρτη του Γάλλου υδρογράφου Joseph Roux [1725-1793].
Επι ιταλοκρατίας ήταν γνωστή ως Isola Strongili. Ονομάζεται Çam Adası ["Πευκόνησο"] στα τουρκικά.
Το έδαφος της είναι βραχώδες. Πρόκειται για νησίδα άνυδρη, άδενδρη και καλύπτεται από θάμνους και φρύγανα.
Έχει αρχαίο πύργο που συμπληρώνει το ΝΑ άκρο της αλυσίδας των παρατηρητηρίων που διαχειριζόταν το Ρόδιο κράτος. Τα θεμέλια του σώζονται στη δυτική κορυφή του νησιού. Ο κεντρικός ορθογώνιος πύργος καλύπτει έκταση περίπου 7,5Χ8,5μ. Ο πύργος δεν έχει χτιστεί στην ψηλότερη κορυφή του νησιού, αλλά βλέπει την αντίθετη ακτή σύμφωνα με την UNESCO WHC.
Δεν είναι ηφαιστειακή νησίδα, το σχήμα της δεν μοιάζει με κυκλικό ούτε παραπέμπει σε κάτι στρογγυλό. Πως επικράτησε τελικά το τοπωνύμιο της αποτελεί ένα γρίφο στη περιήγηση μου «χωρίς παπούτσια»; Μήπως από τον στρογγυλό φάρο;
Η ονομασία Στρογγυλή ή Στρογγυλό συναντάται και σε άλλες θάλασσες της ελληνικής επικράτειας: Στρογγυλό [Αλοννήσου, Αντιπάρου, Πάτμου, μεταξύ Νάξου και Δονούσας, Ικαρίας, Κυθήρων, Λασιθίου, Σάμου, Σκοπέλου, Ερμούπολης Σύρου, Ποσειδωνίας Σύρου, Ύδρας, Στρογγυλό Ρόδου, Αρκαδίας].Το Στρογγυλή ή Στρογγύλη υπάρχει στην Θήρα, Νίσυρο,Ρόδο κά.
Ο Στέφανος Βυζάντιος στο λεξικό του 5ου αιώνα μ.Χ αναφέρει την Στρογγύλη ως μία από τις Αιόλιες νήσους της Σικελίας.
Στη νότια πλευρά της νησίδας βρίσκεται ο διάσημος φάρος που πρωτολειτούργησε το 1910 με πετρέλαιο. Λέγεται ότι έχει εστιακό ύψος 85μ. [πιθανότατα λιγότερο], είναι πύργος στρογγυλός με ύψος 6,6μ.Εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο το 1947. Από το 1987 λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια.Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός. Τον Φάρο δεν τον αναφέρει ο φαρολόγος Jοhn Purdy το 1832, άρα δεν πρέπει να υπήρχε κάτι πριν από το 1910.
Ανατολικά της νησίδας υπάρχει μια μακρόστενη υποθαλάσσια τάφρος/φαράγγι με μήκος του τουλάχιστον 20 χλμ. και βάθη που φτάνουν περίπου τα 700μ. στον όρμο της Ισίνδας [Asar]. Μια πόλη της αρχαίας Λυκίας που είχε δημιουργήσει μία Συμπολιτεία με 3 γειτονικές πόλεις: τις Ἄπερλες [έδρα της ένωσης], την Απολλωνία και τη Σιμένα.
Ο σεισμός 6.9 βαθμών του 1926 που ρήμαξε το Καστελλόριζο, σημειώθηκε δυτικά μόλις 5,26 χλμ. από την νησίδα. Δεν είναι γνωστό αν προξένησε ζημιές στον Φάρο.
Η Στρογγυλή Μεγίστης σύμφωνα με το σεισμοτεκτονικό χάρτη του ΙΓΜΕ αποτελείται από σχηματισμούς ,ηλικίας τουλάχιστον 50 εκ.ετών, της αύλακας της Ιόνιας ζώνης. Από βιογενείς ασβεστόλιθους, δολομίτες με κερατολιθικές και σχιστομαργαικές παρεμβολές του Ηώκαινου-Ολιγοκαίνου κατά τον Γεωλογικό Χάρτη της Ελλάδας.
Απέχει περίπου 8,8 χλμ. από την υποθαλάσσια λεκάνη της Φοινίκης που έχει βάθη τα οποία φτάνουν τα 3100μ. Η λεκάνη Finike είναι πλούσια σε ιδρύτες μεθανίου. Εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια του Πλειόκαινου-Τεταρτογενούς ως αποτέλεσμα της δραματικής καθίζησης που σχετίζεται με τη φόρτωση μεγάλων ποσοτήτων φερτών υλικών τα οποία μεταφέρθηκαν, από τα δυτικά βουνά των Ταυριδών στα βόρεια, στα τελευταία 7-5 εκ.χρόνια.
Κοντά της έχει την νησίδα Λασσιά μόλις 3,67 χλμ, ενώ ανατολικά της βρίσκεται η η Αλιμενταριά [İç Ada] μία νησίδα ακατοίκητη που καλύπτεται με μακία.Αποτελέσε πεδίο ιταλοτουρκικής αντιπαράθεσης μετά την ιταλική κατάληψη του Καστελλορίζου. Η Συνθήκη του 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας που όριζε τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο δυνάμεων ανέθεσε την Αλιμανταριά στην Τουρκία.
O ναός του Αγίου Νικολάου χτίστηκε το 2014, έπειτα από πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 2017, εγκαινιάστηκε ένας εναέριος Σχοινοτροχιόδρομος Μεταφοράς Φορτίων.
Με την Ρω και το Καστελλόριζο έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο NATURA 2000 με κωδικό GR4210004 και έχει αναγνωριστεί από την επιστημονική κοινότητα ως βιότοπος CORINE, ανάμεσα στους 39 της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.
Η νησίδα ανήκει διοικητικά στον δήμο Μεγίστης, κατοικείται από στρατιωτικό απόσπασμα.
Γεωδίφης
