«Νήσοι Αγίου Γεωργίου»
«Ῥώγη, νῆσος ἐπὶ τῇ Λυκίᾳ. τὸ ἐθνικὸν Ῥωγαῖος» Εθνικά, γεωγραφικό λεξικό του 5ου αιώνα μ.Χ, Στέφανος Βυζάντιος.
Χάρτης υδρογραφικός που εκδόθηκε το 1804, με τις ακτές της Καραμανίας. Σύμφωνα με τον Ιρλανδό υποναύαρχο Φράνσις Μποφόρ, Καραμανία λεγόταν η νότια ακτή της Ανατολίας στα τέλη του 19ου αιώνα.
Στον χάρτη του Γάλλου Roux Joseph διακρίνεται το Καστελλόριζο,η Στρογγυλή και το νησί Αγ.Γεώργιος στην Θάλασσα του Λεβάντε.
«Μεταξύ του Όρμου Καλαμάκι και Καστελλόριζου 18,9 χλμ. προς τα ανατολικά βρίσκεται μια υψηλή τραχιά ακτή με άγονα νησιά, το μεγαλύτερο από τα οποία είναι ο Αγ.Γεώργιος. Από τη νότια πλευρά του υπάρχει ένας κολπίσκος με βαθιά νερά και στο βόρειο τμήμα του μια αμμώδης παραλία. Σε κάθε περίπτωση είναι μια βολική στάση με καλή προοπτική σε ιδιώτες & πειρατές και, επομένως, πρέπει πάντα να εξετάζεται από τους ταξιδιώτες. Τα πλοία που πάνε στον Κόλπο του Καστελόριζου περνούν ανάμεσα στον Αγ.Γεώργιο και την κεντρική οδό, πρέπει να αποφύγουν έναν βυθισμένο βράχο, ο οποίος είναι μόνο 2,44μ. από το νερό, που βρίσκεται περισσότερο από ένα μίλι από την ακτή του κύριου νησιού. Στο βόρειο άκρο του νησιού είναι η νησίδα Φουρνάκι και το νησάκι Τραγόνερα, στο ανατολικό άκρο του Αγ.Γεωργίου. Λέγεται ότι υπάρχει ένας άλλος ύφαλος σχεδόν στα μέσα μεταξύ Καστελόριζου και Νησιών του Αγίου Γεωργίου αλλά η ακριβής του κατάσταση δεν είναι γνωστή» σημειώνει το 1832, ο Jοhn Purdy[1773-1843] ένας Άγγλος βασιλικός υδρογράφος και φαρολόγος με σημαντικό έργο στην καταγραφή των ακτών της Μεσογείου.
Αγ.Γεώργιος
Τα νησιά Αγ.Γεωργίου δεν είναι άλλα από την Ρω με τις γύρω της βραχονησίδες. Πρόκειται για βραχώδη, άνυδρα νησάκια με χαμηλή βλάστηση.
Το κύριο νησί έχει δύο όρμους, το Φραγκολιμιώνα στα νότια και το μικρό λιμανάκι του Αη Γιώργη στα βορειοδυτικά, όπου προσεγγίζουν τα καΐκια.
Στο «Anonymous Stadiasmus of the Great Sea» αναφέρεται: «από την Μεγίστη έως το νησί Ρώγη 50 στάδια» δηλαδή 9109μ. Επίσης, από το «νησί Rhoge[Ρω] στα νησιά Xenagori 300 στάδια» δηλαδή 54,564 χλμ. κάτι το οποίο δεν ισχύει. Πιθανόν τα 30 στάδια έγιναν κατά λάθος 300.
Ο Πλίνιος Πρεσβύτερος στην Φυσική Ιστορία του αναφέρει; «άξια προσοχής. Απέναντι, ωστόσο, από το Ακρωτήριο Χίμαιρα βρίσκεται η Δολιχίστη, το Χωερογύλιον, η Κραμβούσα, η Ρώγη, η Εναγόρα, οκτώ μίλια σε περιφέρεια».
Το όνομα Αγ.Γεώργιος φαίνεται ότι το έλαβε από ένα εκκλησάκι παλιό που βρισκόταν στον Ορμο Φραγκολιμιώνα, ίσως του 15ου αιώνα.
Ο Αγ.Γεώργιος είναι από τους δημοφιλέστερους αγίους σε ολόκληρο το χριστιανικό [και μη] κόσμο.Στην Ευρώπη κατά τον 15ο αιώνα η γιορτή του ήταν ίση σε σημασία και δημοφιλία με αυτή των Χριστουγέννων.
Οι Τούρκοι το λένε Kara Ada δηλαδή Μαύρο Νησί, ένα όνομα που έχουν χρησιμοποιήσει και για την αρχαία Αρκόνησο του Κεραμεικού Κόλπου. Η ονοματοδοσία από μόνη της υποδηλώνει ότι ποτέ δεν είχαν σχέση με το νησάκι. Πιθανόν το ονόμασαν στις αρχές του 20ου αιώνα.
Πρώτοι Ρωγαίοι
Το αρχαίο όνομα ήταν «Ρώγη», ή Ρόπη μεταγενέστερα, από την οποία προήλθε το σημερινό όνομα της Ρω.
Προκύπτει από το ρώξ που σημαίνει «ρήγμα, σύντριμμα» σύμφωνα με τον Μιχάλη Σκανδαλίδη. Σε ιατρικό κείμενο του Ιπποκράτη του 5ου αιώνα π.Χ αναφέρεται η «διαρρωγή» ενώ την λέξη χρησιμοποίησε και ο ποιητής Οππιανός τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Για τον Σκανδαλίδη η τοποθεσία παρουσιάζει απότομες βραχώδεις ακτές και το ουσιαστικό ρωγή σημαίνει σπασμένα, σχισμένα βράχια.
Ωστόσο, κατά μήκος σχεδόν όλη την Ρω διασχίζει ένα άγνωστο μέχρι σήμερα ρήγμα με μήκος τουλάχιστον 2,27 χλμ. Δεν έχει δραστηριοποιηθεί από τα προϊστορικά χρόνια. Μάλλον από αυτό έλαβε το όνομα και όχι από την συστάδα βράχων που συναντώνται γύρω της.
Ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πλούσια ευρήματα με κεραμικά,τάφους,επιγραφές, αμφορείς όπως και μία πήλινη σαρκοφάγο.Όλα αυτά που για άγνωστο λόγο δεν μπορεί να θαυμάσει κανείς στο διαδίκτυο μαρτυρούν ότι έχει πλούσια ιστορία η οποία πάει πίσω στους αιώνες. Υποδηλώνουν την μακρά κατοίκηση και την ελληνική ταυτότητα της νησίδας.
Το νησάκι ίσως πρωτοκατοικήθηκε από την νεολιθική περίοδο και περιστασιακά από Μινωίτες, Μυκηναίους και Φοίνικες.
Στη Ρω βρέθηκε κεραμικός τάφος του 11ου π.Χ. αιώνα τότε που η αδερφή Μεγίστη ανήκε στους δήμους της Περαίας οι οποίοι σταδιακά πέρασαν στη Ρόδο.
Οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι του ήταν Δωριείς οι οποίοι πιθανόν έδωσαν το αρχαίο όνομα της.
Μετά τους Ρωμαίους περιέρχεται στο Βυζάντιο για σειρά αιώνων, υπαγόμενη στους Κιβυρραιώτες, ενώ αργότερα πέφτει στα χέρια των Ιπποτών.
Στις αρχές του 16ου αιώνα καταλαμβάνεται από τον Σουλειμάν Β΄.Τότε αρχίζει μια περίοδος εναλλαγής της διοίκησης των νησιών μεταξύ Φράγκων, Αιγυπτίων, Καταλανών και Οθωμανών.
Γεωλογία της Ρω
Η Ρω έχει εμβαδόν 1,42 χλμ, περίμετρο 8,404 χλμ. και ψηλότερη κορυφή τα 61μ., δυτικά από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.
Απέχει 5,735 χλμ. από την απέναντι μικρασιατική ακτή, 5,279 χλμ. από το Καστελλόριζο και 114,24 χλμ. από την Ρόδο.
Βορειοανατολικά της υπάρχει το Μαράθι[σήμερα Gurmenli] που πήρε το όνομα από το ποώδες φαρμακευτικό φυτό, και βορειοδυτικά της είναι το Πρασονήσι[Oksuz σήμερα] της Ρω δύο ακατοίκητα νησίδια τα οποία σήμερα ανήκουν στην Τουρκία.
Σύμφωνα με το ελληνικό σεισμοτεκτονικό χάρτη αποτελείται από σχηματισμούς της αύλακας της Ιονίας ζώνης. Από βιογενείς ασβεστόλιθους, δολομίτες με κερατολιθικές και σχιστομαργαικές παρεμβολές του Ηώκαινου-Ολιγοκαίνου κατά τον Γεωλογικό Χάρτη της Ελλάδας.
Απέναντι του η λυκιακή ακτή οφείλει το μαγευτικό τοπίο της στο περίπλοκο τεκτονικό όριο πλακών. Εδώ, η Ανατολική Μικροπλάκα κινείται προς τα δυτικά, δραπετεύοντας από την αντίστροφη σύγκρουση που συμβαίνει ανάμεσα στις πολύ μεγαλύτερες αφρικανικές και ευρασιατικές πλάκες.
Η Ρω κείται ακριβώς στο όριο εκεί όπου η ωκεάνια Αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την ηπειρωτική Ευρασιατική.
Η Μεσόγειος έχει πλούσια γεωλογική ιστορία, πηγαίνει πίσω τουλάχιστον 200 εκ.χρόνια. Περίπου 100 εκ.χρόνια πριν, η χαμένη ηπειρος Γκοντβάνα άρχισε να χωρίζει, ωθώντας την Αφρική και την Ινδία βόρεια της Τηθύος θάλασσας και ανοίγοντας τον Ινδικό Ωκεανό.
Προτού γεννηθεί η περίφημη Αιγηίδα, πριν από 56 εκ.χρόνια αρχίζει η φυσική ιστορία της Ρω.
Την εποχή που γεννιόταν η σύγχρονη πανίδα του πλανήτη, όταν τα δάση επεκτείνονταν και κάλυπταν σχεδόν όλες τις χερσαίες εκτάσεις, τότε εκδηλώνονταν τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής της Ρω, στον ωκεανό της Τηθύος την πρώιμη Μεσόγειο [δες παλαιογεωγραφικό χάρτη].
Η ανάδυση του νησιού από τα βάθη της θάλασσας πρέπει να έγινε πριν από 70.000-100.000 χρόνια, από ποσειδώνιες δυνάμεις.
Αντί νερό ...μεθάνιο
Το νησί έχει λιγοστό νερό και περιορισμένους φυσικούς πόρους. Το έδαφός του είναι άγονο και καρστικό.
Η γεωλογία δεν βοηθά την κατοίκηση, δεν του έδωσε νερό όμως φρόντισε να το προικίσει με το καύσιμο του μέλλοντος και το γεωπολιτικό αποτύπωμα του.
Η περιοχή των υποθαλάσσιων βουνών στην Ράχη του Αναξίμανδρου παρουσιάζει ενεργά ηφαίστεια λάσπης που συνδέονται με την παρουσία υδριτών μεθανίου.
Οι υδρίτες ή ο «λευκός θησαυρός», όπως είναι γνωστός, περιέχει μεγάλες ποσότητες μεθανίου.Σχηματίζεται όταν το μεθάνιο και το νερό συνδυάζονται σε συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας που είναι κοινές στα θαλάσσια ιζήματα των ηπειρωτικών πλαγιών [βαθιά νερά] οπως αυτές που συναντάμε νότια της Ρω, του Καστελλόριζου και της Στρογγυλής.
Οι μεθανουδρίτες είναι σημαντικοί για 3 λόγους: Μπορεί να περιέχουν έναν σημαντικό ενεργειακό πόρο. Μπορεί να είναι σημαντικός κίνδυνος επειδή μεταβάλλει τη σταθερότητα των ιζημάτων του βυθού, επηρεάζοντας την κατάρρευση και την κατολίσθηση. Ο χώρος που φιλοξενεί τα κοιτάσματα μπορεί να έχει ισχυρή επιρροή στο περιβάλλον και το κλίμα, επειδή το μεθάνιο είναι ένα σημαντικό αέριο θερμοκηπίου.
Σεισμοί της Ρω
Το νησάκι νότια του έχει ένα τεράστιο βύθισμα λιγότερο απότομο από μια τάφρο, που φτάνει τα 3960μ. Εκεί κοντά που δημιουργούνται οι υδρίτες μεθανίου υπάρχει μία σημαντική υποθαλάσσια τεκτονική δομή η οποία έδωσε τον 2ο μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου με τουλάχιστον 8+ βαθμούς, στις 18 Αυγούστου 1303, και ώρα 6.30.
Δεν ήταν το μόνο γεγονός που προξένησε μεγάλες καταστροφές. Το Ρήγμα Μεγίστη ταρακούνησε το νησάκι αρκετές φορές τους τελευταίους αιώνες. Τα πιο ισχυρά γνωστά σεισμικά επεισόδια ήταν του 139μ.Χ[7.5], 1481[7.2], 1609[7.2], 1749[7.4], 1864[ 6+] και τέλος του 1926[6.9+].
Κάθε ισχυρό ιστορικό περιστατικό άφησε τα σημάδια του στο νησάκι.Το 139 μ.Χ μπορεί να καταστράφηκε το Κάστρο του 4ου αιώνα π.χ. Αν όχι τότε περισσότερες πιθανότητες δίνω στον σεισμό 7.5 βαθμών με επίκεντρο λίγο έξω από την Ρόδο που γκρέμισε τον Κολοσσό της Ρόδου.
Ο σεισμός του Αντωνίνου Πίου το 139μ.Χ πιθανόν προκάλεσε παράκτια καθίζηση δυτικά του Όρμου Φραγκολιμιώνα, σε έναν ακόμη λιμιώνα που υπήρχε και σήμερα έχει χαθεί.
Κάστρο του Κατσώνη
Το «Κάστρο του Λάμπρου Κατσώνη», όπως το λένε οι Καστελλοριζιοί, συναντάται σε ύψος 60μ. από το επίπεδο της θάλασσας.Με διπλό περίβολο είναι φτιαγμένο από ντόπια πέτρα και θεωρείται ένα από τα περιφερειακά ελληνιστικά φρούρια που προστάτευαν την επικράτεια της Αρχαία Ρόδου.
Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι συντηρήθηκε τη βυζαντινή και την ιπποτική περίοδο, ωστόσο πρέπει να έπαθε σημαντικές ζημιές από τους σεισμούς του 1303, 1609 και 1749.
Όταν έφτασαν οι Ιωαννίτες στην Ρω στα μέσα του 1306 βρήκαν το κάστρο σε ερειπιώδη κατάσταση από τον μεγάλο σεισμό και το επισκεύασαν.Ωστόσο πρέπει να έπαθε ζημιές από τα σεισμικά συμβάντα του 1609 και του 1749.
Το Κάστρο μάλλον ήταν σε κακή κατάσταση όταν χρησιμοποιήθηκε από τον Κατσώνη [1752-1805] ως ορμητήριο εναντίον των Οθωμανών,από το 1788 έως το 1792.
Το χρονικό διάστημα 2001-2005 έγιναν στο φρούριο αναστηλωτικές εργασίες από αρχαιολογική υπηρεσία.
Η τελευταία Ρωγαία
Μέχρι το 1924 στη Ρω ζούσαν λίγες οικογένειες. Ενα χρόνο μετά τον σεισμό του 1926 εγκαταστάθηκε μόνιμα η Δέσποινα Αχλαδιώτη [1890-1982] με τον άντρα της Κώστα και την μητέρα της Μαριγώ.
Η διάσημη Κυρά της Ρω ήταν η μοναδική κάτοικος της για πολλά χρόνια.Μέχρι που πέθανε καθημερινά ύψωνε την Ελληνική σημαία την οποία της είχε δώσει ο διοικητής των ιερολοχιτών Χριστόδουλος Τσιγάντες, στα μέσα του πολέμου.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στις 28 Δεκεμβρίου 1915, το Castelrosso μέχρι τότε οθωμανικό, καταλήφθηκε από γαλλικές δυνάμεις. Οταν παραχωρήθηκε από τη Γαλλία στην Ιταλία με τη συνθήκη των Σεβρών, το καθεστώς της Ρω και των παρακείμενων νησιών παρέμεινε αδιευκρίνιστο, καθώς αμφισβητήθηκε μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας.
Η σύμβαση του 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας, η οποία καθόρισε τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο δυνάμεων του Αιγαίου και της Θάλασσας του Λεβάντε, την απέδωσε στην πρώτη, έτσι η Ρω έγινε μέρος των ιταλικών νησιών του Αιγαίου. Το 1947 το νησάκι παραχωρήθηκε στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια ανήκει στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.
Σήμερα, η Ρω φέρεται να έχει 15 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.Ανήκει στον δήμο Μεγίστης της Περιφερειακής Ενότητας Ρόδου.
Με πληροφορίες από την Ιστορία του Καστελλόριζου[Διαμαντάρας. Αχ,1926] Βλέμμα των Περιηγητών,Ιστορία της νήσου Μεγίστης[Ε.Βαρδαμίδης,1948], Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Βικιπαίδεια, Κάστρα της Ελλάδας, kastellorizo.online, elladosperiigisis.gr. Φωτογραφίες -holiday.gr, EOT, Βαγγέλης Δρόσος.
Γεωδίφης
