Μαστρο Δημήτρης ο ταρσανιέρης!
Ο Ταρσανάς της Κω πριν από τον σεισμό του 1933.
Ο Δημήτριος Γεωργίου Μάρκογλου [γιός του Μάρκου] γεννήθηκε στην Σύμη, εκδιώχθηκε από το Βουδρούμιο [Αλικαρνασσό] και τότε έφτασε στην Κω.
Αρχές του 1912 έφτασε στην Κω.
Ο Μαστροδημήτρης παντρεύτηκε, έφτιαξε οικογένεια, μεγαλούργησε και πέθανε στην γη του Ιπποκράτη.
Δημιούργησε τον μεγαλύτερο ταρσανά της Δωδεκανήσου και όχι μόνο! Για τα επιτεύγματα του μίλησαν ακόμη και οι αντίπαλοι του, ενω βραβεύτηκε από Ιταλούς και Γερμανούς. Με γρύλους και πρωτόγονα μέσα όχι με μηχανήματα έβγαλε στο λιμάνι της Κω το ιταλικό Unione των τουλάχιστον 800 τόνων;
Μία μικρή γεύση από το έργο και βραβεία του μπορείτε να δείτε σε σελίδα με τα ομοιώματα που έφτιαξε ο Ναυπηγός μηχανικός και γιός του, Χρήστος Μάρκογλου.
Με πρωτοβουλία του Θοδωρή Χατζημιχάλη [Kos Sport Center], υπήρξε ενδιαφέρον και επρόκειτο το υλικό να εκτεθεί στην Μαρίνα Κω, κάτι που όμως ποτέ δεν έγινε.
Ο Μαστροδημήτρης αποτέλεσε ενεργό μέλος της κοινωνίας της Κω. Μου είπε κάποτε: «Ο Καρπαθίου ο δεσπότης κάλεσε το μητροπολιτικό συμβούλιο [όπου συμμετείχε ο Μάρκογλου] και τους είπε ότι το Κούμπουρνο θα τουρκέψει δεν υπάρχει μία εκκλησία. Τα παιδιά μας είναι αβάπτιστα. Πρέπει να χτίσουμε μία εκκλησία. Χρήματα δεν υπάρχουν. Η εκκλησία δεν θέλει χρήματα, έχει χρήματα από δωρεές.Θα πουλήσουμε τα κτήματα και θα χτίσουμε τον Άγιο Παύλο. Έτσι χτίστηκε ο Αγιος Παύλος, σε οικόπεδο δωρεάς Σταματιάδη.Πρώτα οι Κώοι εκκλησιάζονταν στις αποθήκες των Άγγλων».
Μέχρι το 1962 ο Ταρσανάς της Κω ήταν το κύριο και βασικότερο ναυπηγοεπισκευαστικό κέντρο της Δωδεκανήσου και του Κεραμεικού Κόλπου.
Εδινε λύσεις σε καΐκια,περάματα, τράτες και οτιδήποτε πλεούμενο μπορούσε κανείς να σκεφτεί.Απασχολούσε από 40-50 τεχνίτες και μάστορες.Τότε γύρω στο 1962 τα πράγματα άλλαξαν. Κάποια μέρα ανάγκασαν τον Μαστρο Δημήτρη να φύγει από το «σπίτι» του.
Στην τουριστική ανάπτυξη δεν χωρούσε το Νεώριο της Κω.
Ο χώρος έπρεπε να αλλάξει επειγόντως χρήση.Έτσι έγινε.Ο ταρσανιέρης συνταξιοδοτήθηκε και πούλησε τον εξοπλισμό του στον μάστορα Σπύρο Παστρικό.
Ο Σπύρος προσπάθησε να φτιάξει έναν ταρσανά σε μία άλλη νέα θέση αλλά ποτέ δεν κατόρθωσε να αδειοδοτήσει το καρνάγιο που ονειρευόταν.Από τότε έμεινε η Κως χωρίς ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη.
Ο Μαστροδημήτρης πέθανε 91 χρονών,το 1987 στην αγαπημένη του Κω και τάφηκε στον κοιμητηριακό ναό του Αγ.Ιωάννη 7 Βήματα.
Με πληροφορίες από την κόρη του Δημήτρη Μάρκογλου, Παρασκευή Ιερομνήμων.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Παιδί της Ρέας, τριλογία
2. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023
3. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ
4. Προφορικές μαρτυρίες, Παρασκευή Μάρκογλου Ιερομνήμων και Δημήτρης Μάρκογλου
5.Ταρσανάς της Κω, μια ματιά στο παρελθόν μέσα από ένα λεύκωμα και μία έκθεση που ποτέ δεν έγινε
6.Παραδοσιακά ξύλινα ελληνικά σκαριά/δημόσια ομάδα ΦΒ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Ο Μαστρο Δημήτρης [1896-1987].
«Μάιος 1936», από το μεσαιωνικό Κάστρο της Κω η Ακτή Κουντουριώτη με τον Ταρσανά του μαστροδημήτρη Μάρκογλου, το νέο Δημαρχείο με την Πλατεία, του Paolini[ σήμερα Συντριβάνι] και το Τζαμί του Λιμανιού [πριν κατεδαφιστεί]- 3 χρόνια μετά τον Μεγάλο Σεισμό και 7 χρόνια πριν από την κατάληψη της Κω από τους Γερμανούς...
Ο Δημήτρης Μάρκογλου ο ψηλός της φωτογραφίας, στον Ταρσανά Κω.
Παλιά ζυγαριά μέτρησης πιθανότατα 100 χρόνων, του ταρσανιέρη Δημήτρη Μάρκογλου. Με αυτή μετρούσε τα χρώματα του!
Μεταλλικό σουρωτήρι της δεκαετίας του 50.Το έφερε το 1945 στην Κω ο Κωστής Λυπάπης από την Ιταλία τότε που το ξύλινο σκάφος Αγ.Παρασκευή, το οποίο κατασκευάστηκε από τον ταρσανιέρη Δημήτρη Μάρκογλου, όργωνε τα λιμάνια της Μεσογείου.
Ο ταρσανάς της Κω γύρω στα 1947 δια χειρός της λαογράφου Αθηνάς Ταρσούλη,που επισκέφτηκε (και) την Κω,αμέσως μετά την Ενσωμάτωση.Τότε γνώρισε την Περσεφόνη Κουτσουράδη και την μύησε στη Λαογραφία χρησιμοποιώντας της ως μοντέλο για την αναπαράσταση της τοπικής φορεσιάς των γυναικών.Το σκίτσο περιλαμβάνεται στο τρίτομο βιβλίο της για τα Δωδεκάνησα.Ο Ταρσανάς απασχολούσε τουλάχιστον 40-50 τεχνίτες. Ξαφνικά, γύρω στο 1962 τα πράγματα άλλαξαν.Κανείς πια δεν ήθελε αυτή την «βρωμιά» στο νησί.Από τότε έσβησε από την ζωή των Κώων το καρνάγιο.Ομως τα εργαλεία του ακόμη υπάρχουν. Αναπλάσεις έγιναν, όμως ποτέ δεν έγινε ένα μνημείο για τον ταρσανά της Κω, τον μεγαλύτερο και σημαντικότερο της Δωδεκανήσου, και τους ανθρώπους της θάλασσας που έζησαν και μόχθησαν εδώ.
Ο Δημήτρης Μάρκογλου του Γεωργίου στον Ταρσανά του στην Κω την δεκαετία του 50.Γεννήθηκε στην Σύμη το 1896 , έζησε στην Αλικαρνασσό αλλα μεγαλούργησε στην Κω. Τα δύσκολα χρόνια μπόρεσε να κρατήσει ζωντανό ένα κομμάτι από την οικονομική δραστηριότητα των νησιών της Β.Δωδεκανήσου και όχι μόνο.Πολλοί Καλύμνιοι και Κώοι βρήκαν δουλειά στο ναυπηγείο του.Ομως εκτός από ταρσανιέρης ήταν ικανότατος εφευρέτης και εξεραιτικός δημιουργός. Κάποτε εφτιαξε ένα αερόστατο, το οποίο μπόρεσε να ανυψώσει μέσα στο Κάστρο των Ιπποτών της Αλικαρνασσού. Οι οθωμανοί έμειναν έκπληκτοι κοιτώντας το αερόστατο για ώρα στον αέρα. Τι απέγινε το αερόστατο του δεν μπόρεσα να μάθω. Φωτογραφία από το αρχείο του γιού του, ναυπηγού, Χρίστου Μάρκογλου.
Η «Αγία Παρασκευή» του ταρσανιέρη σε μοντέλο, πιστό αντίγραφο του γιου του Χρήστου Μάρκογλου.
Μια ιστορία όπως μου την διηγήθηκαν για τον αείμνηστο Δημήτρη Μάρκογλου. Κάποτε ένας Νισύριος έφτιαξε ένα σκάφος στο Μανδράκι, σε ύψωμα. Μόλις το ολοκλήρωσε δεν μπορούσε να το ρίξει στην θάλασσα. Προσπάθησε με κάθε τρόπο όμως αυτό ήταν αδύνατο.Στην απόγνωση του βρήκε ως μοναδική λύση να φωνάξει τον Μαστροδημήτρη από την Κω. Ετσι και έγινε.Ο Μαστροδημήτρης πήγε στην Νίσυρο και τοποθέτησε τα βάζα πάνω από σπίτια του οικισμού και με δεξιοτεχνικό τρόπο το κατέβασε και το έριξε στην θάλασσα.Φωτογραφία από τον Ταρσανά της Κω από το αρχείο του γιου του Χρίστου Μάρκογλου.
Ο Ταρσανάς της Κω γύρω στο 1936, φωτογραφία από την γεωγραφική ιταλική υπηρεσία.
Ο Ταρσανάς της Κω , αρχές της δεκαετίας του ΄20.
Το μέτρο του Μαστροδημήτρη Μάρκογλου.Από το αρχείο της κόρης του Παρασκευής Μάρκογλου.
Το Μανδράκι της Κω με τον Ταρσανά, τέλη της δεκαετίας ΄30.
Δεξιά ο Τζουσέπε Μενασέ και δίπλα του ο Δημήτρης Μάρκογλου, ιδιοκτήτης του Ταρσανά της Κω.Το πλοίο του Μενασέ καθέλκυσε ο ταρσανιέρης, όμως αργότερα το ανατίναξαν οι Γερμανοί επειδή ήταν εβραίος. Από το αρχείο του γιού του Χρήστου Μάρκογλου.
Ταρσανάς της Κω, δεκαετία 40; Από το αρχείο του Χρήστου Μάρκογλου.
Στον Ταρσανά της Κω, από το αρχείο του Χρίστου Μάρκογλου! Πάνω Αντώνης Γιαννάκος.Από αριστερά-Ραμαντάνης,-Γερακίτης-Ν. Κα'ί'σερλης Κάτω Μ Κρητικός...
Ο Ταρσανάς της Κω στα καλύτερα του, δεκαετία ΄40. Από το αρχείο του Χρήστου Μάρκογλου.
Ταρσανάς και προμαχώνας Del Carretto, δεκαετία ΄20.
Το λιμανάκι και ο Ταρσανάς της Κω σε προσεισμική φωτογραφία.
Ο Ταρσανάς της Κω την δεκαετία του ΄20.
Ο Ταρσανάς της Κω, το 1938.
Ο Λιμήν και ο Ταρσανάς, δεκαετία ΄50. Φωτογραφία του Δ.Κανάρη.
Ταρσανάς τον Οκτώβριο του 1961.Φωτογραφία Δ. Χαρισιαδης,benaki.org.
Ο Δημήτρης Μάρκογλου με την κόρη του Παρασκευή Ιερομνήμων Μάρκογλου και την εγγονή του Μαρία, δεκαετία ΄60 στην Καρδάμαινα.
Στον πολιούχο Αγ. Νικόλαο της Κω, οικογένειες Δημ.Μάρκογλου,Νικολάου και Γιώργου Ιερομνήμονος την δεκαετία 50/60; Από το αρχείο της Ρένας Ιερομνήμονος Τσαγκαρούλη.
Τι είναι τα βάζα που χρησιμοποιούσε ο Μαστρο δημήτρης, μια παρουσιαση απο το ΕΜΠ. Τα λεγόμενα “Βάζα”: Αυτά αποτελούνται από δυο επιμήκεις ξύλινους δοκούς μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μήκους, διατεταγμένους παράλληλα, συνήθως σε απόσταση περίπου 1,50 μ. Η ρύθμιση γινόταν από κάθετες ξύλινες ή μεταλλικές κυκλικές δοκούς, οι οποίες εισέρχονταν σε αντίστοιχες οπές των δοκών.Σ΄ αυτές τις δοκούς μπορούσαν να προστεθούν και άλλες με αποτέλεσμα την αύξηση του ύψους. Το όλο σύστημα διατάσσονταν κάθετα προς την ακτή, σύρονταν δε στην άμμο και εισέρχονταν στο νερό. Για να μην επιπλέει, αλλά να βυθίζεται, έφερε στις αρχές των δοκών βαριά σίδερα, επίπεδες μεταλλικές επιφάνειες, έτσι ώστε, μόλις η αρχή των επιμήκων δοκών έλθει στο νερό, να επιτευχθεί ο επιθυμητός στόχος. Στον πυθμένα της θάλασσας υπήρχε σταθερή σχάρα, έτσι ώστε το «Βάζο» να κάθεται σ’ αυτήν και όχι στο βυθό. Αυτό τοποθετούνταν κάτω από το σκάφος το οποίο ανασύρονταν στην ξηρά.Λόγω της μορφής των δοκών και του όλου συστήματος, το κέλυφος του σκάφους ακουμπά στις δοκούς. Αντί λοιπόν να συρθεί το σκάφος, σύρεται με σχοινιά το σύστημα εδράσεως, το λεγόμενο «Βάζο». Ο μηχανισμός που σύρει το «Βάζο» και το σκάφος λέγεται «εργάτης». Αυτός είναι ένας κεντρικός άξονας, μπηγμένος σε σταθερή θέση στο έδαφος. Ο άξονας είναι κυκλικός κορμός δένδρου ικανού εύρους, στα πλάγια του οποίου εξέρχονται οριζόντιοι δοκοί, κάθετα στον κατακόρυφο άξονα. Ο κατακόρυφος άξονας μπορεί να περιστρέφεται περί τον άξονα. Γύρω απ’ αυτόν μαζεύεται σχοινί το οποίο καταλήγει στο σκάφος και στο «Βάζο», που θέλουμε να σύρουμε. Μαζεύοντας το σχοινί γύρω από τον άξονα, σύρεται το σκάφος στην ξηρά .
Ο Μαστροδημήτρης μαζί με την γυναίκα του Μαρία και τον γαμπρό του Μιχάλη Ιερομνήμων την δεκαετία ΄80, πριν από το τέλος της ζωής του.