Πώς τα φίδια εντοπίζουν τη λεία τους στο σκοτάδι

Crotalus atrox.

Οι ερπετολόγοι γνώριζαν εδώ και δεκαετίες ότι ορισμένα φίδια μπορούν να «βλέπουν» στο σκοτάδι τη θερμική ακτινοβολία που εκπέμπει η λεία τους. Αμερικανοί μοριακοί βιολόγοι αποκαλύπτουν τώρα πώς ακριβώς λειτουργεί σε μοριακό επίπεδο αυτή η «έκτη αίσθηση».

Η νέα έρευνα, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature και  δείχνει ότι τα φίδια αυτά δεν έχουν υπέρυθρη όραση, όπως υπέθεταν πολλοί επιστήμονες, αλλά αντίθετα «αισθάνονται» και χαρτογραφούν ανεπαίσθητες μεταβολές της θερμοκρασίας στο χώρο γύρο τους.

Αυτή η ικανότητα, που επιτρέπει τον εντοπισμό θερμόαιμων ζώων ακόμα και στο απόλυτο σκοτάδι, υπάρχει μόνο σε ορισμένους βόες, πύθωνες και κροταλίες (οι οποίοι ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις οχιές). Ο αμερικανικός κροταλίας Crotalus atrox, για παράδειγμα, μπορεί να εντοπίσει ένα ποντίκι στο σκοτάδι από απόσταση δέκα μέτρων, ακόμα και αν τα μάτια του έχουν καλυφθεί.

Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι τα φίδια αυτά αντιλαμβάνονται την υπέρυθρη ακτινοβολία όχι με τα μάτια, αλλά με ειδικά όργανα σαν μικρά κοιλώματα που βρίσκονται ανάμεσα στα μάτια και τα ρουθούνια.

Όμως το πώς ακριβώς λειτουργεί αυτό το αισθητήριο σύστημα παρέμενε μέχρι σήμερα μυστήριο. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι τα ειδικά όργανα των φιδιών κυριολεκτικά βλέπουν την υπέρυθρη ακτινοβολία με ειδικούς φωτοϋποδοχείς, όπως τα μάτια βλέπουν το ορατό φως.

Αυτό τελικά δεν ισχύει, δείχνει η νέα μελέτη. «Στην πραγματικότητα η υπέρυθρη ακτινοβολία γίνεται αντιληπτή ως θερμότητα» και όχι ως υπέρυθρο φως, δήλωσε στο AFP ο Ντέιβιντ Τζούλιους, επικεφαλής της μελέτης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.

Τα ειδικά αισθητήρια όργανα των φιδιών που αντιλαμβάνονται τη θερμότητα αποτελούνται από μια οστέινη κοιλότητα μέσα στην οποία υπάρχει μια εξαιρετικά λεπτή μεμβράνη. Η θερμοκρασία της μεμβράνης αυτής αλλάζει κατά τόπους όταν δεχθεί την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει η θερμόαιμη λεία.

Η ομάδα του Δρ Τζούλιους εντόπισε πάνω στη μεμβράνη τον υποδοχέα TRPA1, ο οποίος αντιδρά στη ζέστη και στέλνει ένα σήμα στις απολήξεις του νευρικού συστήματος.

Το εντυπωσιακό είναι ότι ο TRPA1 ανήκει σε μια κατηγορία υποδοχέων που υπάρχουν και στον άνθρωπο. Στην περίπτωσή μας όμως, αυτοί οι υποδοχείς δεν αντιλαμβάνονται τη θερμότητα, αλλά ορισμένες ερεθιστικές ουσίες που υπάρχουν σε φυτά στην οικογένεια της μουστάρδας.

Γεωδίφης

Πηγή-NATURE