Το τσουνάμι της Αμοργού

Το ημερολόγιο έλεγε 9 Ιούλιου 1956. Στις 3:11, ένας ισχυρός σεισμός της τάξεως 7,5Rχτυπά την Αμοργό. Προκαλεί μεγάλες ζημιές στα νησιά Αστυπάλαια, Ανάφη, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο και Σαντορίνη. Στην Κω γίνεται αισθητός αλλά ευτυχώς δεν θρηνούμε θύματα. Ο σεισμός συνοδεύεται από ένα θαλάσσιο κύμα βαρύτητας (τσουνάμι),λόγω μιας υποθαλάσσιας κατολίσθησης ,που το ύψος του έφτασε τα 25 μέτρα στην νοτιοανατολική Αμοργό,10 μέτρα στην Αστυπάλαια και περίπου 3μέτρα στην βορειοδυτική ακτή της Κω. Επίσης, μεγάλα κύματα έπληξαν τα λιμάνια των νησιών της Καλύμνου ,Λέρου, Πάρου. Ο απολογισμός αυτού του τραγικού γεγονότος ήταν να σκοτωθούν 53 άτομα και να τραυματιστούν περίπου 100.

Έχουν περάσει  54 χρόνια από τότε. Εάν κάτι τέτοιο συνέβαινε σήμερα, όπου ζωή, κατοικία και αναψυχή βρίσκονται τους καλοκαιρινούς μήνες «κοντά στο κύμα», τότε οι συνέπειες θα ήταν πολύ πιο δραματικές από τις μερικές δεκάδες νεκρούς που στοίχισε ο σεισμός του 1956. Η Μεσόγειος, και ειδικά το Αιγαίο, είναι μία από τις πιο επικίνδυνες θαλάσσιες περιοχές για εκδήλωση τσουνάμι κι έχουν γνωρίσει αρκετά από την αρχαιότητα έως σήμερα. Όμως εκείνο το γεγονός δεν μας δίδαξε ακόμη ότι πέρα από τους μηχανισμούς προειδοποίησης, απαιτείται ενημέρωση και εγρήγορση των πολιτών. Το σήμα κινδύνου μπορεί να στείλει ακόμη και ένας πολίτης με το τηλέφωνό του, όταν αντιληφθεί κατάσταση τσουνάμι. Ακόμη δεν γνωρίζουμε όλοι ότι, μετά από ένα σεισμό ιδιαίτερα μεγάλο απομακρυνόμαστε από την παραλία ή τρέχουμε σε ένα υψηλό μέρος.

Επιπλέον τα τελευταία χρόνια γίνεται μια  αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με αντικείμενο τα γεωγραφικά όρια ευθύνης, παρακολούθησης τέτοιων φαινομένων; Η πρόθεση της τουρκικής πλευράς να ιδρύσει περιφερειακό κέντρο, το οποίο θα ελέγχει την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, σε συνδυασμό με την γνωστή σε όλους μας ελληνική βραδύτητα, δημιούργησε  προβλήματα στην αρμόδια επιτροπή της ΟΥΝΕΣΚΟ. Για να είναι η Ελλάδα έτοιμη σε περίπτωση τσουνάμι, αλλά και για να αντιμετωπίσει τις πιέσεις συνδιαχείρισης με ένα τουρκικό κέντρο, πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην ίδρυση και λειτουργία ενός Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης Τσουνάμι. Βλέπετε  Η ΟΥΝΕΣΚΟ, μετά το τσουνάμι του 2004  στον Ινδικό ωκεανό έχει συμπεριλάβει στις αρμοδιότητές της τα τσουνάμι, προτείνοντας  τη δημιουργία κέντρου προειδοποίησης στη Μεσόγειο και συγκρότησης  Διακυβερνητικής Συντονιστικής Επιτροπής για τον Βόρειο Ατλαντικό, τη Μεσόγειο και τις όμορες θάλασσες. Οι καταστροφές μπορεί να ενώνουν τους λαούς, αλλά ο έλεγχος της πληροφορίας για την προειδοποίηση, π.χ  τα κονδύλια, χωρίζουν τις κυβερνήσεις. Σύντομα η  ιδέα για μεσογειακό κέντρο ναυάγησε και κάθε χώρα άρχισε να μιλάει για εθνικό κέντρο. Η Τουρκία, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να δημιουργήσει περιφερειακό κέντρο προειδοποίησης στο Καντήλι (έδρα του Αστεροσκοπείου της), με περιοχή ευθύνης την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Παρουσίασε μάλιστα τα σχέδιά της περιμένοντας το «πράσινο φως» στη συνάντηση της Διακυβερνητικής Επιτροπής στην Κωνσταντινούπολη (11 /11/ 2009). Τελικά, δεν πάρθηκε απόφαση, καθώς αποδείχθηκε ότι κανένα κέντρο δεν έχει εκδώσει ούτε μία ανακοίνωση προειδοποίησης ούτε έχει κάνει σημαντικά βήματα. Εξάλλου, όπως σημείωνε και η Ωκεανογραφική Επιτροπή της ΟΥΝΕΣΚΟ, λίγο πριν από τη συνάντηση, καμιά χώρα της Ανατολικής Μεσογείου δεν έστελνε οn line στοιχεία από τους παλιρροιογράφους της. Η αλήθεια είναι ότι τσουμενογράφοι τοποθετημένοι κοντά στα τουρκικά παράλια μπορούν μόνο να πιστοποιήσουν την άφιξη ενός μεγάλου κύματος και όχι να προειδοποιήσουν. Αν ένα τσουνάμι προκληθεί στη Νότια Κρήτη, θα πλήξει τις ακτές της Βορείου Αφρικής πολύ πριν ανιχνευθεί από ένα πιθανό κέντρο στην Τουρκία. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την εκδήλωση μεγάλων υποθαλάσσιων σεισμών, που μπορεί να προκαλέσουν τσουνάμι, βρίσκεται στο ελληνικό τόξο. Τα ελληνικά νησιά είναι από τα πρώτα που θα πληγούν και μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαίο ένα Εθνικό Κέντρο προειδοποίησης στην Ελλάδα, το οποίο θα συνεργάζεται με το Κέντρο του Ειρηνικού που καλύπτει σχεδόν όλο τον κόσμο εκτός Μεσογείου.

Απαιτείται ένα κέντρο, που θα λειτουργεί 24 ώρες χωρίς διακοπές, με δύο επιστήμονες βάρδιες, οι οποίοι κατ’ αρχήν θα αξιολογούν τους σεισμούς. Το κέντρο θα είναι διαρκώς συνδεδεμένο με μετρητές στάθμης θάλασσας, παλιρροιογράφους που βρίσκονται κοντά στη στεριά, λίγο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και τσουναμογράφους , μετρητές GPS και βέβαια, εφοδιασμένο με εκατοντάδες σενάρια για πιθανή δημιουργία τσουνάμι και την κατεύθυνσή του. Χρειάζεται η άμεση επικοινωνία του Κέντρου με την Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας και η ύπαρξη σχεδίων για την κινητοποίηση του πληθυσμού. Ο συνολικός χρόνος αντίδρασης δεν πρέπει να ξεπερνά μερικά λεπτά της ώρας! Όμως, το ελληνικό κράτος καθυστέρησε απελπιστικά. Αντιπαραθέσεις μεταξύ ερευνητικών ινστιτούτων για το ποιος θα αναλάβει το Κέντρο τσουνάμι, μπέρδεμα αρμοδιοτήτων μεταξύ υπουργείων, άφησαν το θέμα στα αζήτητα μέχρι πριν από μερικούς μήνες.

Στο «παρά πέντε» είναι πλέον κοινής αποδοχής ότι η έδρα του Εθνικού Κέντρου για τα τσουνάμι θα βρίσκεται στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενώ πραγματοποιήθηκε η απευθείας σύνδεση τεσσάρων παλιρροιογράφων της Υδρογραφικής Υπηρεσίας (από τους 20 που διαθέτει) με το κέντρο των Αθηνών. Απομένουν όμως πολλά ακόμα να γίνουν και μάλιστα γρήγορα. Κατ’ αρχήν, να κατοχυρωθεί και νομικά ότι το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο είναι το Εθνικό Κέντρο. Έπειτα, να ολοκληρωθεί η σύνδεση όλων των παλιρροιογράφων (και της Υδρογραφικής Υπηρεσίας και άλλων 12 που υπολογίζεται ότι ανήκουν σε πανεπιστήμια και ερευνητικά προγράμματα) με το Κέντρο. Εάν λειτουργήσει το κέντρο θα έχουμε μοναδικές δυνατότητες ελέγχου γέννησης τσουνάμι. Το κόστος δεν είναι μεγάλο  όμως το κόστος από ένα καταστροφικό τσουνάμι ίσως είναι ανυπολόγιστο. Τουλάχιστον ας διδαχθούμε από την ιστορία.

Γεωδίφης

Φωτογραφίες από την Αστυπάλαια όταν επλήγη από το τσουνάμι και χάρτης ισόσειστων που δείχνει τα μέρη που επλήγησαν από τον σεισμό της Αμοργού.