Πριν από 50000 χρόνια!

Χάρτης που δείχνει την Ευρώπη και την δυτική Ασία περίπου 50.000 χρόνια πριν, όταν ελέφαντες της Κω και της Τήλου και πιθανώς Νεάντερταλ κατοικούσαν στον αιγαιακό χώρο.

Τότε το περίγραμμα της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που είναι σήμερα. Τεράστιες περιοχές στα δυτικά και βορειοδυτικά που είναι τώρα κάτω από τα νερά του Ατλαντικού τότε ήταν ξηρά. Η θάλασσα της Ιρλανδίας και της Βόρειας Θάλασσας ήταν κοιλάδες ποταμών. Πάνω από αυτές τις βόρειες περιοχές υπήρχε εξάπλωση μεγάλη πολικών πάγων. Αυτό το κάλυμμα πάγου, το οποίο κάλυπτε μεγάλες περιοχές όταν απέσυρε τις τεράστιες μάζες του νερού από τον ωκεανό, είχε σαν αποτέλεσμα  η στάθμη της θάλασσας να μειωθεί, και στεριές να χαθούν. 

Τότε το Αιγαίο πέλαγος δεν υπήρχε αλλά υπήρχε μια θαλασσινή λωρίδα που το διέσχιζε κάτι ανάλογο με την τωρινή Αδριατική θάλασσα και που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε σαν Αιγαία θάλασσα. Ο κόσμος των νησιών δεν υπήρχε.

Η περιοχή της Μεσογείου ήταν μάλλον μια μεγάλη πεδιάδα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, και περιείχε δύο εσωτερικές θάλασσες αποκομμένες από τον ωκεανό. Το κλίμα αυτής της λεκάνης της Μεσογείου ήταν ίσως κρύο εύκρατο. Η περιοχή στα νότια της Σαχάρας δεν ήταν έρημος, αλλά μια πλούσια σε νερό και εύφορη χώρα.

Μεταξύ των πάγων στο βορρά και τις Άλπεις και την κοιλάδα της Μεσογείου προς τα νότια το κλίμα άλλαζε από κρύο σε πιο ήπιο και στη συνέχεια γινόταν και πάλι κρύο την τέταρτη Παγετώδη περίοδο. 

Στην μεγάλη πεδιάδα της Ευρώπης, υπήρχε μια διαφορετική πανίδα. Καταρχάς υπήρχαν ιπποπόταμοι, ρινόκεροι, μαμούθ, και ελέφαντες ενώ η τίγρης βρισκόταν ήδη προς εξάλειψη. 

Οι παγετώνες βρίσκονταν πιο νότια στο μέγιστο της τέταρτης παγετώδους ηλικίας [περίπου 50.000 χρόνια πριν], μέχρι να υποχωρήσουν και πάλι. Στην προηγούμενη φάση, δηλαδή κατά τη τρίτη μεσοπαγετωνική περίοδος, ορισμένες μικρές ομάδες ατόμων [άνθρωπος Neanderthalensis] και πιθανώς ο Eoanthropus μετακινιόντουσαν και ζούσαν μην αφήνοντας ίχνη από την παρουσία τους. Χρησιμοποίησαν πιθανώς ποικιλία από ξύλινα μέσα, κατόπιν εφάρμοσαν την γνώση τους στην πέτρα. Δεδομένου ότι ο καιρός ήταν πολύ κρύος και στο μέγιστο της δριμύτητάς του, οι Νεαντερτάλιοι, ήδη φαίνονταν εξοικειωμένοι με τη χρήση της φωτιάς και προσπαθούσαν να προστατευθούν  μέσα σε σπηλιές-όπου άφησαν αρκετά από τα ίχνη τους. 

Έως τώρα ήταν εξοικειωμένοι να κάθονται οκλαδόν στην ύπαιθρο κοντά στη φωτιά, και κοντά σε περιοχές με νερό. Αλλά ήταν αρκετά ευφυείς για να προσαρμοστούν στους νέους και σκληρότερους όρους της τέταρτης παγετώδους ηλικίας. Για να κατοικήσει αυτή την περίοδο στις σπηλιές έπρεπε να εκδιώξει το λιοντάρι και την ύαινα από εκεί. Πιθανώς τα πρώτα άτομα δεν πήγαν βαθειά στις σπηλιές, επειδή δεν είχαν κανένα μέσο. Ίσως έφραξαν τα στόματα των σπηλαίων. Το μόνο διαθέσιμο φως τους στα σπήλαια  πρέπει να ήταν οι φανοί.

Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ είχε θρησκευτική συνείδηση.Έθαβε του νεκρούς του και μάλιστα σε πλάγια στάση με λυγισμένα τα γόνατα, ενώ ο ενταφιασμός των νεκρών γινόταν τελετουργικά, αφού βρέθηκε σε τάφο απολιθωμένη γύρη αγριολούλουδων και ένας κύκλος από κέρατα αγριοκάτσικου. Υπάρχουν επίσης αποδείξεις ότι φρόντιζε τα άρρωστα ή τραυματισμένα άτομα της ομάδας του, αφού ζούσε με την οικογένειά του, που ήταν συμπαγής και οργανωμένη. Τα υπολείμματα του σκελετού τους δείχνουν ξεκάθαρα ότι ήταν σε θέση να θεραπεύσουν ακόμη και σοβαρούς τραυματισμούς και ασθένειες και ότι χρησιμοποιούσαν ιατρικά φυτά.

Νεάντερταλ της Νοτιοδυτικής Ασίας ζούσαν στην Τουρκία, τον Λίβανο, τη Συρία, την Παλαιστίνη, το Ισραήλ, το Ιράκ και το Ιράν - τη νοτιότερη έκταση της γνωστής περιοχής του Νεάντερταλ. Αν και η άφιξή τους στην Ασία δεν είναι καλά χρονολογημένη,πρώιμοι Νεάντερταλ ζούσαν στην περιοχή μέχρι πριν από περίπου δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

Οι Νεάντερταλ έφτασαν στη Στελίδα της Νάξου πριν από 200.000 χρόνια  πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε και στη συνέχεια έμειναν στην περιοχή για κάποιο χρονικό διάστημα.

Ένα απολίθωμα κρανίου, με το σπήλαιο Απήδημα στην Μάνη είναι ηλικίας άνω των 210.000 ετών.

Κατά τη διάρκεια μιας από τις περιόδους παγετώνων που ισοδυναμούσε με μια εποχή παγετώνων, όταν τεράστιοι όγκοι θαλασσινού νερού ήταν εγκλωβισμένοι σε παγετώνες και τα επίπεδα των ωκεανών ήταν χαμηλά, υπήρχαν προφανώς ελώδεις χερσαίες μάζες μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Μ.Ασίας.

Νεαντερτάλιοι δεν βρέθηκαν στο νησί της Κω αφού ποτέ δεν έχει γίνει παλαιοανθρωπολογική μελέτη και συστηματική έρευνα. Ίσως κάποτε να αποδειχτεί η παρουσία τους και στα μέρη μας.

 Γεωδίφης

Φωτογραφία-Σύγκριση κρανίου Νεάντερταλ με τον σημερινό άνθρωπο.