Ο σεισμός της Ρόδου του 1863, που προκάλεσε ζημιές σε ακτίνα 580 χλμ.

Μάσαρη Ρόδου. Το καμπαναριό του Ιερού Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου το 1959. Ο Ναός κτίστηκε μεταξύ 1867-70 μετά από ένα ισχυρό σεισμό που ρήμαξε το χωριό και το καμπαναριό το 1939. Το χωριό μετά από τον φονικό σεισμό χρειάστηκε να ξαναχτιστεί σε νέα πιο ανθεκτική θέση, περίπου 2χλμ δυτικότερα. Φωτογραφία του Νίκου Κολλίγρη.

Δεν είναι μόνο οι σεισμοί από το Ρήγμα Κω ή του Κεραμεικού [Gokova] που προκαλούν σημαντικές ζημιές στην Κω και τα γύρω νησιά. Εδώ είναι η περίπτωση σεισμών ενδιάμεσου βάθους από μακρινά ρήγματα γύρω ή κοντά στην Ρόδο.

Ο σεισμός της 22ης Απριλίου 1863 προήλθε από το Ελληνικό Τόξο ή βόρεια της Ρόδου σύμφωνα με άλλους ερευνητές.

Ο καταστροφικός σεισμός κάτω φλοιού σημειώθηκε στο ανατολικό τμήμα του Ελληνικού Τόξου κοντά στη Ρόδο. Συνέβη περίπου στις 21:30, ενώ προηγήθηκε προσεισμός στις 16 Απριλίου, ο οποίος έγινε έντονα αισθητός στη Ρόδο. Στην πραγματικότητα ήταν δύο στενά απέχουσες δονήσεις συνολικής διάρκειας περίπου 3/4 του λεπτού, με τη δεύτερη να είναι η πιο δυνατή και να διαρκεί 20 δευτερόλεπτα. 

Το σοκ έγινε αισθητό σε περιοχή ακτίνας 580 χλμ.Είχε εκτιμώμενο μέγεθος M=7.5 ή 7.8, επίκεντρο υποθαλάσσιο πιθανό μεταξύ Αντιτήλου και Ρόδου, ήταν ενδιάμεσου εστιακού βάθους [90χλμ;], Ρήγμα νότια της Αντίτηλου, ίσως από το Ρήγμα Χάλκη; 

Η αναφορά του Βρετανού προξένου στη Ρόδο λέει ότι: 

«Το σοκ ήταν τόσο δυνατό που δεν υπάρχει κτίριο στο νησί να μην έχει υποστεί λιγότερες ή περισσότερες ζημιές. Ο ωραίος πύργος του Αγ.Μιχαήλ [ο πύργος του Άραβα] που στέκεται στην είσοδο του λιμανιού της Ρόδου έχει καταστραφεί εν μέρει και τα τείχη που σώζονται είναι τόσο ραγισμένα που αναμένεται να πέσουν και φοβούνται ότι θα πνίξουν την είσοδο του λιμανιού πέφτοντας στην παραλία. Ο πύργος του Αγίου Νικολάου στον οποίο βρίσκεται ο φάρος έχει επίσης εν μέρει καταστραφεί. Οι οχυρώσεις, τα τείχη που περιβάλλουν την πόλη και τα διάφορα διαμερίσματα στο παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, τα οποία επισκευάστηκαν πρόσφατα για να λειτουργήσουν ως φυλακές, έχουν υποστεί λίγο ή πολύ ζημιές...Η πυριτιδαποθήκη έσπασε σε πολλά σημεία...Και περίπου 30 σπίτια έχουν καταστραφεί στην πόλη και πολλά στα διάφορα προάστια. Σκοτώθηκαν 13 άτομα. Ένας μιναρές έχει πέσει κάτω και άλλοι δύο έχουν κλονιστεί τόσο πολύ που πρέπει να κατεδαφιστούν. Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, η Μητρόπολη και άλλες ελληνικές εκκλησίες στα προάστια έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές. Η δική μου κατοικία, που είχε ήδη ραγίσει από τον σεισμό του 1856, είναι τώρα σε τέτοια κατάσταση που δεν είναι ίσως ασφαλές να ζήσω σε αυτό, και δεν υπάρχουν σπίτια σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Μέρος της φυλακής καταστράφηκε και αυτό επέτρεψε στους κρατούμενους να δραπετεύσουν. Το σοκ προκάλεσε ζημιές στα τζαμιά Turan Ibrahim Pasa και Enderim Recep Paşa καθώς και στους μιναρέδες τους. Επίσης, οι μιναρέδες των τζαμιών του Σουλτάνου Σουλεϊμάν, του Σουλτάνου Μουσταφά και του Ντεμιρλού υπέστησαν επίσης ζημιές και παρέμειναν σε ερείπια για σχεδόν έξι χρόνια. Για το υπόλοιπο νησί, η έκθεση του προξένου προσθέτει ότι από τα 26 χωριά από τα οποία έχουν ληφθεί πληροφορίες, τα 13 έχουν καταστραφεί ολοσχερώς και τα 13 εν μέρει ερειπωμένα ή πολλά από τα σπίτια έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές. Αρκετές εκκλησίες έχουν καταστραφεί στα διάφορα χωριά. Σε αυτά έχουν σκοτωθεί περίπου 100 άτομα και πολλοί τραυματίστηκαν. Το χωριό Μάσαρη, περίπου 20 μίλια νότια από την πόλη της Ρόδου, έχει υποφέρει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στο νησί. Το επισκέφτηκα μόνος μου και δεν βρήκα τίποτα άλλο παρά ένα σωρό ερείπια. Δεν υπάρχει ούτε ένα σπίτι όρθιο.Η εκκλησία είναι κυριολεκτικά ένας σωρός από πέτρες. Από τις 46 οικογένειες που αποτελούσαν τον πληθυσμό της, μόνο 35 περίπου άτομα είναι ακόμα ζωντανά, όλα τραυματισμένα λίγο πολύ και μερικά από αυτά πολύ σοβαρά. Σχεδόν 126 πτώματα είχαν ξεθάψει κάτω από τα ερείπια...». 

Ο τελικός απολογισμός ζημιών για τη Ρόδο απαριθμεί 14 από τα συνολικά 44 χωριά του νησιού που καταστράφηκαν. Στα Τριάντα μόνο 10 σπίτια είχαν μείνει όρθια. Άλλα 8 χωριά καταστράφηκαν κατά το ήμισυ, μεταξύ των οποίων ο Αρχάγγελος, το Γεννάδι, οι Καλυθιές, η Κοσκινού, η Κρεμαστή, το Βάτι και η Βιλανόβα. Από τα συνολικά 2700 σπίτια σε αυτά τα χωριά, τα 2050 καταστράφηκαν.Περίπου 224 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 124 τραυματίστηκαν σε όλο το νησί. 

Η Λίνδος και ο Μαλώνας υπέφεραν λιγότερο. Οι απώλειες στο νησί ήταν σημαντικές και ο Οθωμανός κυβερνήτης έπρεπε να ζητήσει ανακούφιση από την Κωνσταντινούπολη. Στα κοντινά νησιά και στα παράλια απέναντι στη Μικρά Ασία σημειώθηκαν λιγότερες ζημιές. 

Στην Κω, καταστράφηκαν ο Καθεδρικός Ναός και ίσως ο μεγαλύτερος μύλος της [Λάππας].Το μεσαιωνικό κάστρο, το τείχος και πολλά σπίτια υπέστησαν ζημιές, μερικά από αυτά κατέρρευσαν. 

Ίσως προξένησε ζημιές ή κατέστρεψε την οκτάκρουνη Οθωμανική Κρήνη στην Πλατεία Πλατάνου, το Ανατολικό Τζαμί στο Πλατάνι, την Αγ.Μαρίνα, το Υδραγωγείο του Αμπάβρη, το Εσκί Τζαμί, και το Τζαμί Καπου Γενέ;Το 1892 ανεγείρονται το Τζαμί Μορούκ στην οδό Ηφαίστου, και το Ατίκ στην Πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου. Βλάβες έγιναν στην Αντιμάχεια και στο Πυλί [Αγ.Αντώνιος; Ενοριακός Ναός στο Αμανιού;]. Ίσως προξένησε ζημιές στο Τζαμί του Κάστρου, στον Αγ.Ιωάννη Θυμιανό, εκκλησία Εσοδίων Θεοτόκου και στο τζαμί του Κάστρου στην Κέφαλο. 

Επίσης στη Χάλκη μερικά σπίτια καταστράφηκαν, αλλά δεν υπήρξαν σοβαρές ζημιές στη Σύμη. Μεγάλες ζημιές προκάλεσε στον πέτρινο φάρο στα Λέβιθα.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι στην Κάρπαθο και την Κάσο οι ζημιές ήταν τόσο σοβαρές όσο και στη Ρόδο. Στη Μάκρη και στη Μαρμαρίδα μερικά σπίτια ερειπώθηκαν. Στη Σάμο, την Κρήτη, το Nazilli, το Αϊδίνι, τη Χίο και στη Σμύρνη, ήταν αρκετά ισχυρός ώστε να ανατραπούν έπιπλα, ενώ το σοκ κράτησε περίπου 10 δευτερόλεπτα. Ο σεισμός έγινε αισθητός σε πολύ μεγάλη περιοχή και έγινε αντιληπτός στη Μερσίνα, την Τρίπολη, τη Χάιφα, τη Ναζαρέτ και την Ιερουσαλήμ. 

Έγινε έντονα αισθητός στο Δέλτα του Νείλου στην Αλεξάνδρεια προκαλώντας κάποια ανησυχία αλλά όχι πανικό και αναφέρθηκε επίσης από το Σουέζ. Στο Κάιρο, ο σεισμός διήρκεσε περίπου 30 δευτερόλεπτα, προκαλώντας μεγάλο πανικό, καθώς οι περισσότεροι κάτοικοι πέρασαν το υπόλοιπο της νύχτας στην εξοχή. Δεν αναφέρθηκαν ζημιές στην πόλη ή σε άλλα μέρη της Αιγύπτου. Ο σεισμός έγινε επίσης αισθητός στη Μάλτα, τη Ζάκυνθο, τα Δαρδανέλια και την Κωνσταντινούπολη, καθώς και σε πλοία στην Ανατολική Μεσόγειο. Ένα πλοίο που έπλεε από τη Μερσίνα με προορισμό τη Ρόδο ταρακουνήθηκε τόσο πολύ από τον σεισμό που έχασε δύο από τα κατάρτια του και ένα άλλο πλοίο, κοντά στην Κάσο, παρουσίασε διαρροή.Δεν υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ότι ο σεισμός συνοδεύτηκε από τσουνάμι. Τα ασυνήθιστα μεγάλα κύματα που αναφέρθηκαν από λιμάνια της περιοχής τη νύχτα του σεισμού ήταν πιθανότατα στάσιμα κύματα[seiche] ή ανεμογενή λόγω της εξαιρετικής κακοκαιρίας που επικρατούσε εκείνη την εποχή σε αυτό το τμήμα της Μεσογείου. Μετά τον σεισμό ακολούθησαν πολυάριθμοι και ισχυροί μετασεισμοί, που κράτησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο, κάποιοι από τους οποίους ενίσχυσαν τις καταστροφές στη Ρόδο.

Τον 19ο αιώνα δεν ήταν ο μόνος σεισμός που ανησύχησε τους Κώους, Καλύμνιους και τους Νισύριους. 

Μία σειρά από άγνωστα μέχρι σήμερα συμβάντα προκάλεσαν ζημιές σε μεσαιωνικά κτίσματα κυρίως της Κω και όχι μόνο. 

Μεταξύ αυτών ήταν οι σεισμοί του 1812, 1843, 1864, 1867, 1869, 1890, 1891, 1894 και του 1896, επεισόδια που προκλήθηκαν από γνωστές ή άγνωστες ζώνες διάρρηξης και επηρέασαν κατά κάποιο τρόπο την πολιτιστική κληρονομιά χωρίς όμως να αφήσουν πίσω τους θύματα. Ωστόσο,αρκετά από τα πέτρινα της εποχής που πληγώθηκαν και δεν είχαν κατάλληλα συντηρηθεί, όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με τους επόμενους σεισμούς του 1926 και του 1933, δεν άντεξαν με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν πιο εύκολα.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Earthquakes in the Eastern Mediterranean and the Middle East-Nicholas Ambraseys.

2. Σεισμοί της Ελλάδας-Β.Παπαζάχος.

3.Βιβλία Google,Βικιπαίδεια, Τμήμα Γεωφυσικής ΑΠΘ.

4.Ιστορία της Ρόδου-Μανώλης Μακρής.

5.Ιστορία των σεισμών της Κω, γεωδίφης 2018

6. Το χρονικό των σεισμών της Ελλάδας-Π.Σπυρόπουλου

7. Με το βλέμμα των Περιηγητών

Άποψη του επιβλητικού και πανέμορφου πύργου του Ναϊγιάκ που στόλιζε το λιμάνι της Ρόδου. [ESTOURMEL, Joseph d’, Comte. Album du Journal d’un Voyage en Orient, Παρίσι, Imprimeurs Unis, 1848].Ο πύργος κατασκευάστηκε την εποχή του Μεγάλου Μαγίστρου του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, Φιλιμπέρ ντε Ναϊγιάκ (αρχές 15ου αιώνα), και βρισκόταν δίπλα από την Πύλη του Αγίου Παύλου.Το 1850, ο Άγγλος υποπλοίαρχος-γιατρός Claudius Galen Wheelhouse ήταν ο πρώτος φωτογράφος που απαθανάτισε τον πύργο του Naillac πριν την κατάρρευση του. Το σπουδαίο οικοδόμημα σωριάστηκε από τον καταστρεπτικό σεισμό της 22ας Απριλίου 1863.

Πίνακας του C.Fellows,του 1847 με τον Πύργο του Ναγιάκ πριν καταστραφεί.

Το εκτιμώμενο επίκεντρο του σεισμού του 1863 και το πιθανό υπεύθυνο ρήγμα σύμφωνα με τον Β.Παπαζάχο.

Ενα σημαντικό έγγραφο της 26ης Νοεμβρίου 1866.

«Με την αποστολή του εγγράφου αυτού και της συνημμένης αναφοράς αδειοδοτείται και γίνεται ξεκάθαρη η εκ νέου ανοικοδόμηση και επισκευή των τοίχων και της σκάλας της μίας θύρας εκκλησίας του Αγ.Γεωργίου [Αρρεναγωγείου της πόλης Κω], που βρίσκεται στην προαστιακή συνοικία, καθώς και των εκτός του ναού στοιχείων που εφάπτονται σε αυτόν, λόγω του παλαιότερου σεισμού που είχε καταστρέψει την προαναφερθείσα σκάλα και τοίχους.  Με τον ερχομό της εντολής και εμφάνιση  του κομιστή καπετάνιου (κενό το οποίο έχει αφεθεί για να γραφτεί το όνομα του καπετάνιου) διατάσσεται ότι η προαναφερθείσα εκκλησία είναι αποκλειστικά για το μιλέτι [των χριστιανών] όπως επιβάλλει η αρχαία συνήθεια και δίνεται εντολή να προστατευτεί η συνοικία και να μην επέλθει ζημιά σε κανέναν. Επίσης παρόλο που κανένα μέρος της Εκκλησίας δεν εφάπτεται στο κάστρο διατάσουμε να μην γίνουν παρεκκλίσεις από τα σχέδια που βρίσκονται στην αναφορά. Διατάσουμε να προστατευτούν και να ωφεληθούν με επισκευή οι τοίχοι, οι σκάλες, και τα εξωτερικά εφαπτόμενα στοιχεία και να σταλεί και πάλι σχετική αναφορά» 26 Νοεμβρίου 1866, κείμενο και μετάφραση από την οθωμανική του Ευθύμη Μαχαίρα. Αναφέρεται στο σεισμικό συμβάν του 1863 από το Ρήγμα της Χάλκης που έπληξε έντονα την Κω.

Σε πίνακα του 19ου αιώνα κατεστραμμένος ο πύργος από τον σεισμό του 1863.

Η βάση από τον οθωμανικό μιναρέ του Κάστρου της Κω που ίσως καταστράφηκε από το σεισμο του 1863.

Ο Ορθόδοξος Ναός του Αγίου Γεωργίου ανακαινίστηκε το 1892 εκ θεμελίων, είχε καταστραφεί από τον σεισμό του 1863. Στο βάθος διακρίνεται το άγαλμα του Αγίου Νικολάου των Καθολικών.Τοποθετήθηκε εκεί στα τέλη του 1936 από τους Ιταλούς.Η φωτογραφία είναι του 1937.

 Ο σεισμός του 1863 σε βρετανική εφημερίδα της εποχής. Πηγή-Ιστορία των Σεισμών της Κω.