Σε βράχο απότομο από λάβα

Εἰς τὸ ΒΔ μέρος τῆς πόλεως[Νισύρου] ἐπὶ βράχου ἀποτόμου ἐκ λάβας ὑψοῦται τὸ Καστρον μετὰ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ τοῦ ἐν σπηλαίῳ κτισθέντος ναοῦ τῆς Παναγίας Σπηλιανῆς. 

Ἡ τελευταία ἀνέγερσις τῶν τειχῶν τοῦ φρουρίου τούτου ἀνήκει εἰς τὴν φραγκικὴν ἐποχήν, ὅπως τρανῶς δηλοῦσι καὶ τὰ ἐπὶ μιᾶς πύλης καὶ ἑνὸς πύργου ἐντετειχισμένα οἰκόσημα φράγκων ἱπποτῶν. '

Αλλ' ὑπάρχουσι ἐκεῖ καὶ λείψανα αρχαίοτάτης ἐποχῆς, μέρη παναρχαίου τείχους τῆς ἐπὶ τοῦ Κάστρου άκροπόλεως, συνιστάμενα· ἐξ ὀγκωδῶν λελαξευμένων πετρών, ὧν ἡ μείζων · ἀριθμεί 2 1/2 μέτρα τὸ μῆκος. 

Πλησίον δὲ τοῦ τείχους τούτου κεῖται μικρὸς βωμὸς στρογγύλος μεθ' ἁπλῶν. ἐξ ἀνθέων καὶ ταινιών διακοσμήσεων καὶ μετ᾿ ἐπιγραφῆς ἐντὸς διπλοῦ κύκλου, ἐξ ἧς ευανάγνωστοι τυγχάνουσι μόνον λέξεις τινές, ὡς ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ, ΕΡΜΟΥ καὶ ΙΕΡΕΩΣ.'

Ο δὲ ναὸς τῆς Παναγίας εὑρίσκεται ἐν σπηλαίῳ ὑπὸ τὸ Μοναστήριον, ἐμπεριέχει δὲ ὡραίαν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου τύπου καὶ ἐκτελέσεως οὐχὶ συνήθους, παριστάνουσαν γλυκὺ κράμα μητρὸς καὶ παρθένου, δ' δὲ μικρὸς Ἰησοῦς ἔχει γλυκυτάτην ἐπίσης τὴν ἔκφρασιν. 

Τὸ δὲ εἰκονοστάσιον εἶναι προϊόν καλῆς λειτουργικῆς, τὴν δὲ ὀροφὴν ὑποστηρίζουσι δύο στύλοι μονόλιθοι ἀρχαῖοι». 

Κ.Φλεγέλ,1899

Φωτογραφία από την Παναγιά Σπηλιανή, της δεκαετίας του ΄20.

Γεωδίφης