Ο σεισμός του Αντωνίνου Πίου, το 139 μ.X

Ερείπια της αρχαίας Αλάσαρνας.

«Πόλη δεν είναι τα σπίτια με γερές στέγες, ούτε οι δρόμοι και τα νεώρια, αλλά άνθρωποι ικανοί  να αντιμετωπίζουν τις περιστάσεις και να μην πιστεύουν ότι υπάρχει τόσο μεγάλη συμφορά ώστε να μη μπορούν να βρουν λύση'»,Ροδιακός λόγος του νεοσοφιστή Αριστείδη του Αίλιου[117-180 μ.Χ].

Την εποχή των Αντωνίνων [2ος αιώνας μ.Χ] η ελληνορωμαϊκή κοινωνία χαρακτηρίζεται από πολιτισμική, διοικητική και επιστημονική άνθηση. Η κοινωνική ευημερία διακόπτεται από ένα φονικό λοιμό γνωστό ως «πανώλη των Αντωνίνων» του 165-180 μ.Χ. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρά το υψηλό επίπεδο ιατροθεραπευτικής φροντίδας και υγιεινής θα αντιμετωπίσει έντονα προβλήματα.

Οι Αντωνίνοι ως δυναστεία οφείλουν το όνομα τους στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τίτο Αίλιο Αδριανό Αντωνίνο Πίο [138- 161μ.Χ] του οποίου η βασιλεία συνδέθηκε με μια από τις πιο ειρηνικές και λαμπρές περιόδους της ρωμαϊκής ιστορίας και γι' αυτό του απονεμήθηκε ο τίτλος του Ευσεβή[Πίος].

Επί βασιλείας Αντωνίνου Πίου, το νοτιοανατολικό Αιγαίο όπως και οι μικρασιατικές περιοχές θα δοκιμαστούν ακόμη μία φορά από μία ισχυρότατη σεισμική δόνηση. Σύμφωνα με αρχαιολογικά δεδομένα[Αλευρά,2004] ο σεισμός έγινε το 139μ.Χ, και όχι το 141/142μ.Χ όπως συχνά αναφέρεται από διάφορους ερευνητές.

Από τον σεισμό θίγονται οι πόλεις της Καρίας [Στρατονίκαια],της Λυκίας,της Κω, η Σέριφος, η Σύμη και η Ρόδος. Η πόλη της Ρόδου, αναφέρουν ιστορικές μαρτυρίες ότι κατεστράφη όχι τόσο από το σεισμό όσο από ένα θαλάσσιο κύμα- τσουνάμι το οποίο εισέβαλε και προχώρησε πολλά χιλιόμετρα στην ξηρά.

Σύμφωνα με τον σεισμολόγο Γ.Παπαδόπουλο ο σεισμός  ήταν γύρω στα 7,2R είχε πολύ μεγάλη εδαφική επιτάχυνση επειδή η υποθαλάσσια εστία του βρισκόταν πολύ κοντά στην πόλη της Ρόδου.Kατέστρεψε κτίρια και αγάλματα αφήνοντας πολλούς νεκρούς. Επιπλέον ερμηνεύοντας τα ιστορικά στοιχεία καταλήγει ότι ο σεισμός δεν έδωσε τσουνάμι. Η υποχώρηση της θάλασσας την οποία ανέφερε ο Αριστείδης Αίλιος, ενδεχομένως να προέκυψε από συνσεισμική ανύψωση που όμως δεν συνοδεύτηκε από εφόρμηση θαλάσσιων κυμάτων. Είναι πιθανό να παρατηρήθηκαν ρευστοποιήσεις εδάφους και εδαφικές καθιζήσεις  στις παράκτιες περιοχές.

Ο σεισμός δεν προήλθε από τον συνήθη ύποπτο, το ρήγμα του Δίαυλου Κω-Νισύρου. Κατά πάσα πιθανότητα είχε επίκεντρο [συντεταγμένες επίκεντρου 36.3,29.0] κοντά στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας, τον υποθαλάσσιο χώρο της Μεγίστης ή Καστελόριζου [Castello Rosso,δηλαδή το Κόκκινο Κάστρο].Το μέγεθος του σεισμού κατ' εκτίμηση πρέπει να ήταν 7,5R και πιθανόν να προήλθε από ένα ήδη γνωστό θαλάσσιο ρήγμα, το ρήγμα της Μεγίστης-βορειοανατολικής διεύθυνσης-με μήκος ρήγματος περίπου 130 χλμ.

Σύμφωνα με τον Ιταλό αρχαιολόγο Morricone το σεισμικό συμβάν έπληξε ιδιαίτερα το νησί της Κω ωστόσο η καταστροφή δεν πρέπει να ήταν ολική. Ο σεισμός θεωρείται υπεύθυνος για την καταστροφή πολλών μνημείων της υπαίθρου της Κω, της Καρίας και της Λυδίας.

Την ανοικοδόμηση της πόλης Κω βοήθησε ο Αυτοκράτορας Αντωνίνος ο Πίος. Μετά τις παρεμβάσεις θα αλλάξει η όψη της πόλης και θα δώσουν μεγαλοπρεπή και μνημειώδη όψη στην πόλη της Κω. Περιορίζεται η χρήση του τραβερτίνη(αμυγδαλόπετρα κατά τους αρχαιολόγους)και τη θέση του παίρνει ο «μάρμαρος λίθος».Γίνεται ανακατασκευή της αγοράς και των οικοδομικών τετραγώνων, στα κτήρια παρατηρείται χρήση χυτής τοιχοποιίας.

Η ανοικοδόμηση που ακολούθησε το σεισμό του 139 μ.X. χαρακτηρίζεται από τη χρήση κυρίως ντόπιων μαρμάρων. Μάρμαρο θα χρησιμοποιηθεί στην πλακόστρωση της κεντρικής αυλής της Αγοράς της πόλης καθώς το τότε Γυμνάσιο θα πλαισιωθεί από μαρμάρινους κίονες, θα επισκευαστούν ο Ναός του Ηρακλή, το ιερό της Αφροδίτης στη συνοικία του Λιμανιού. Επισκευές σε κτίρια θα γίνουν στη συνοικία του Αμυγδαλώνα και στο Ασκληπιείο. Επιπλέον θα κτιστούν πολυτελείς επαύλεις με αξιόλογα γλυπτά, τότε θα γίνουν τα μωσαϊκά δάπεδα στην οικία της Ευρώπης, στις κεντρικές Θέρμες και στην Casa Romana.

Από τον σεισμό θα προξενηθούν μεγάλες ζημιές στην Καρδάμαινα της Κω.Το σεισμικό συμβάν και η πυρκαγιά που θα ακολουθήσει ισοπεδώνουν και καταστρέφουν το Ιερό του Απόλλωνα της Καρδάμαινας(αρχαία Αλάσαρνα). Η Αλάσαρνα, ήταν ένας από τους 6 αρχαίους δήμους του νησιού, ενώ υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο της εποχής. Η τοποθεσία βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, σε χαμηλό υψόμετρο, απέχει περίπου 180 χλμ. από το σεισμικό επίκεντρο του 139 μ.Χ. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Σεισμοί της Ελλάδας- Β. Παπαζάχος

2.Κωακοί λίθοι και κωακή λιθοξοΐα-Ειρ.Πουπάκη

3.Ανασκαφές στην αρχαία Αλάσαρνα (σημερινή Καρδάμαινα) στην Κω-Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας

4.Archeologia e terremoti a Kos- C.Malacrino,2007

5.Βικιπαίδεια

6.Οι σεισμοί και τα τσουνάμι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα,Ρόδος-Γ.Παπαδόπουλος

7. Ιστορία των σεισμών της Κω,2018-2023.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η Αλάσαρνα από το Google Earth.

Ιερό της αρχαίας Αλάσαρνας.

Το επίκεντρο του σεισμού,139 μ.Χ.