Ο τρομερός σεισμός του 1493 που γκρέμισε τα κάστρα της Κω
……..Ήταν αυγή και πρώτα τα κανόνια σήμαναν την μάχη. Περίτρομοι οι πολιορκημένοι έσπευσαν να αποκρούσουν και εντός ολίγου χρόνου το αίμα έρεε από τουρκικά σώματα την στεγνή γη. Την μεσημβρία η μάχη έγινε πιο έντονη και πιο αιματηρή. Οι Κώοι μάχονταν και το αίμα έρρεε σε ρυάκια. Η νύχτα της 17ης Οκτωβρίου 1492 συνοδεύτηκε από οχλοβοές των πολιορκημένων ως νικητών και των αποχωρούντων που τρέπονταν σε φυγή. Οι Τούρκοι έτρεχαν προς την παραλία για να αποφύγουν τα όποια αντικείμενα τους πετούσαν οι κάτοικοι του φρουρίου. Ξαφνικά τρομερός σεισμός διαταράσσει την ησυχία ανατρέποντας τα πάντα .Τότε οι οχλοοβοές εντός και εκτός του φρουρίου από τον φόβο και τον τρόμο μετατρέπονται σε «σεισμοδεείς» κραυγές. Τρομερός κρότος χαλασμού της δυτικής πλευράς του καλοχτεισμένου τείχους του φρουρίου κατατρομάζει όλους. Οι Τούρκοι μόλις είδαν τον χαλασμό και είδαν τι έπαθε το φρούριο ενθαρρύνθηκαν και έσπευσαν στο χαλασμένο μέρος του τείχους και εισέβαλλαν αιφνίδια εντός του φρουρίου και το κατέλαβαν «αμαχητί».Τότε όσους άφησε ο σεισμός η αιφνίδια έφοδος των κατακτητών τους αποτελείωσε όλους…..
Με αυτό τον παραστατικό τρόπο ο Ιάκωβος Ζαρράφτης περιγράφει τον σεισμό του 1492 ή 1493 σύμφωνα με τον ιστορικό Β. Χατζηβασιλείου. Πρόκειται για τον σεισμό που έγινε αφορμή να γκρεμιστούν τα φρούρια του νησιού.
Μετά τον σεισμό του 1493 το Κάστρο της Αντιμάχειας ερειπώθηκε. Ο D Aubusson πρότεινε την εγκατάλειψη του και τη δημιουργία ενός νέου σε άλλη θέση. Τελικά οι Ιωαννίτες προτίμησαν να το επισκευάσουν, όπως έγινε το 1494.
Ο 14ος-15ος αιώνας ήταν σημαδιακός αφού ο αιγαιακός χώρος χαρακτηρίστηκε από σημαντική σεισμική δραστηριότητα.
Η σεισμική δράση άρχισε το 1491. Η δόνηση ήταν καταστρεπτική ιδιαίτερα στο νησί της Κω ενώ περισσότεροι από 5.000 κάτοικοι σκοτώθηκαν. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν στην Κέφαλο, στην Αντιμάχεια, στην Καρδάμαινα και στο Πυλί. Μεγάλες καταστροφές σημειώθηκαν και στις μικρασιατικές ακτές. Η δόνηση έγινε αισθητή και στο αρχιπέλαγος, Αίγυπτο και Ισραήλ (Ben Menahem, 1979). Ισόσειστες για το συγκεκριμένο σεισμικό συμβάν δόθηκαν από τον Sieberg(1932). Ήταν τόσο καταστροφικός που έκανε τον Pierre D’Aubusson,Μεγάλο Μάγιστρο της Ρόδου να επισκεφτεί το νησί και να μοιράσει ζωοτροφές και σιτάρι για να μην πεθάνουν από την πείνα οι κάτοικοι.
Πρέπει να ήταν ένας σεισμός 6,8 βαθμών και προφανώς είχε την εστία του στον υποθαλάσσιο χώρο της Καρδάμαινας, λίγο έξω από το ακρωτήρι Χελώνας. Η διάρρηξη προήλθε από το υποθαλάσσιο σύστημα ρηγμάτων με διεύθυνση Α-Δ το οποίο εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια δραστηροποιείται και συνδέεται με τις φυσικές διεργασίες που συμβαίνουν στην λεκάνη της Κω. Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα των ρηγμάτων της περιοχής είναι η ασυνέχεια που εμφανίζουν και θεωρούνται υπεύθυνα για την δημιουργία τόσο της λεκάνης ττης Κω όσο και του βυθίσματος του Κόλπου Κεραμικού στο σύνολο του. Ο κόλπος θεωρείται ένα τυπικό νεοτεκτονικό βύθισμα και είναι απο τις πλεόν σεισμογενείς δομές του ευρωπαικού χώρου.
Ήταν ένας ακόμη επιφανειακός σεισμός που προήλθε από τον χώρο εκδήλωσης των μεγαλύτερων και πιο καταστροφικών σεισμών του νησιού μας, τον δίαυλο Κω-Νισύρου.
Οι ιστορικές μαρτυρίες δεν αναφέρουν την παρουσία θαλάσσιου κύματος –τσουνάμι, ωστόσο εκδηλώθηκαν κατολισθήσεις και καθιζήσεις αφού κατέρρευσαν πολλά τμήματα των κάστρων του νησιού. Η κατάρρευση της δυτικής πλευράς του φρουρίου δείχνει ότι πιθανόν να οφείλεται στο ρήγμα Κοχυλαρίου. Πρόκειται για μία καλά χαρτογραφημένη τεκτονική δομή μήκους τουλάχιστον 15-20 χιλιομέτρων που ξεκινά από τον υποθαλάσσιο χώρο του ακρωτηρίου της Χελώνας και φτάνει στο Κοχυλάρι της Κεφάλου . Το μήκος του ρήγματος μας δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίσουμε το μέγιστο πιθανό σεισμικό γεγονός. Τέτοια ρήγματα συνήθως δίνουν δονήσεις μεγέθους έως 6,8R. Στα μορφοτεκτονικά χαρακτηριστικά αυτού του ρήγματος ίσως οφείλεται ότι το σεισμικό γεγονός δεν συνοδεύτηκε από κύματα τσουνάμι.
Η 17η Οκτωβίου 1493 ήταν μία από τις πιο μοιραίες μέρες του νησιού. Ηταν ένα άλλο σημαντικό στιγμιαίο τεκτονικό γεγονός που προήλθε από την ίδια πηγή που διαμορφώνει εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια την ομορφιά του κωακού τοπίου,τα γεωθερμικά πεδία, τις θερμές πηγές, τα ηφαίστεια και φυσικά δίνει τους τρομερούς σεισμούς.
Ωστόσο, πρέπει να υπενθυμίσω ότι μετά απο ορισμένο χρονικό διάστημα το σύστημα διάρρηξης συμπεριφέρεται μη γραμμικά και επαναλαμβάνεται, επανέρχεται ξανά στην αρχική του κατάσταση την οποία θυμάται μετά απο την διαδρομή. Με τον χρονο κάθε ρήγμα απόκτά " μνήμη" με αποτέλεσμα να ξαναφορτίζεται η περιοχή γύρω απο τον χώρο μετά απο 100,500 ή 1000 χρόνια και να ξαναδιασκορπίζεται ξαφνικά η ενέργεια που συσσωρεύεται μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και δημιουργεί ακόμη ένα σεισμό.
Τότε όλα αρχίζουν απο την αρχή. Αυτή την δράση η πηγή την επαλαμβάνει για εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια μέχρι να σβήσει και κάποια άλλη πηγή να πάρει την θέση της.
Η μνήμη των ρηγμάτων ίσως να φαίνεται οξύμωρη ή εξωπραγματική αλλά είναι μέρος της πολυπλοκότητας της φύσης της οποίας την λογική η ανθρώπινη σκέψη με νέα εργαλεία έχει ήδη αρχίσει να κατανοεί.
Ο σεισμός του 1493 αποδυνάμωσε την άμυνα των νησιών, προκαλώντας μεγάλες ζημιές στα κάστρα της Κω, Νισύρου και της Καλύμνου με αποτέλεσμα οι οθωμανοί το 1522 να τα κατακτήσουν πιο εύκολα.
Υ.Σ. Αξιόπιστες τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι από τον σεισμό έπαθε τεράστιες ζημιές η Αλικαρνασσός με αποτέλεσμα να θεωρείται ο πιο καταστροφικός στην σύγχρονη ιστορία της. Επιπλέον το σεισμικό συμβάν της 17ης [ή 18ης] του Οκτώβρη του 1493 συνοδεύτηκε από τσουνάμι που χτύπησε τόσο την Κω όσο και την ακτή Gokova. Το λιμάνι της Κω για πάνω από 5 χρόνια το 1498 ήταν ακόμη μισό βυθισμένο και η καταστροφή ήταν πολύ μεγάλη στον οικισμό του νησιού.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Χατζηβασιλείου.Β –Ιστορία της Νήσου Κω
2.Ζαρράφτης.I-Κώια
3.Παπαζάχος Β&Κ-Σεισμοί της Ελλάδας
4.Τμήμα Γεωλογικής Μηχανικής METU,Τουρκία
