Η ιστορία του Άγγλου αξιωματικού Ντέιν

«Αλλοι γράφουσιν αὐτὸ ᾿Αρίκιον. Φαίνεται ὅμως ὅτι ἐνταῦθα ἦν χωρίον ᾿Αρεταί, ἐξ ὧν προέκυψεν ἡ ᾿Αρετσοῦ καὶ τὸ τῶν Τούρκων Δάριδζα». γράφει το 1888, ο Σταύρος Βουτυράς [1841-1923]Έλληνας Κωνσταντινοπολίτης λόγιος, εκδότης.

Με τίμημα την ίδια την ζωή ο Άγγλος αξιωματικός Ντέιν κατόρθωσε τη νύχτα της 21ης Σεπτεμβρίου 1922 να ειδοποιήσει τους κατοίκους του Ρύσιου, μιας κωμόπολης της Κων/πόλεως, για την επικείμενη εισβολή και σφαγή των κατοίκων της απο τους Οθωμανούς.

Το Ρύσιο ή Αρετσού Μικράς Ασίας ήταν μία αρχαία πόλη. H σημερινή Darica την δεκαετία του 1922 ήταν μια κωμόπολη 7000 κατοίκων από τους οποίους μόνο 700 ήταν μουσουλμάνοι. 

Ο Ντέιν ερωτευμένος και σε σχέση με μία Ελληνοπούλα Ρυσία έμαθε ότι επίκειται μεγάλη σφαγή και προέτρεψε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, όπως και έγινε. Αυτός δεν έφυγε και οι οθωμανοί τον έσφαξαν επειδή τον θεώρησαν καταδότη. 

Ετσι σώθηκαν και έφτασαν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες, όπου έφτιαξαν τις νέες τους πατρίδες μετά την μικρασιατική καταστροφή.

Στην Καλαμαριά, οι ψαράδες ίδρυσαν τον οικισμό Αρετσού ενώ οι αγρότες δημιούργησαν το Νέο Ρύσιο, στο Δήμο Θέρμης. Άλλοι πήγαν στην Αττική όπου ίδρυσαν την Αρετσού Αναβύσσου Αττικής. Τέλος κάποιοι μετανάστευσαν στην Μασσαλία και την Αμερική.Όλοι τους σώθηκαν χάρη στην έγκαιρη και καθοριστική ειδοποίηση του αξιωματικού Ντέιν.

Τον Σεπτέμβριο του 1998 ο Δήμος Καλαμαριάς για να αποδώσει τον ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη του ονόμασε το χώρο, τοποθετώντας μαρμάρινη πλάκα, ως «Πάρκο Ντέιν».

Γνωστός  Ρύσιος ήταν ο παππούς του Αδαμάντιου Κοραή, ένας από αυτούς που φοίτησαν και μετά δίδαξαν και στην ιστορική Σχολή του Ρυσίου, αλλά και πολλοί ιατροί.

Γεωδίφης

Η Αρετσού Καλαμαριάς το 1934.

Πάρκο Ντέιν της Αρετσούς, Καλαμαριά.