Δικαιώματα δούλων, μόναρχοι και αρχαίοι μήνες της Καλύμνου!

Αντέγραψα αυτή την επιγραφή το 1855 από ένα μάρμαρο που βρέθηκε σε έναν κήπο κοντά στη Μαρίνα, που ονομάζεται Bλύκο, στο νησί της Καλύμνου, την αρχαία Κάλυμνα. Σε αυτό το σημείο βρισκόταν παλαιότερα η εκκλησία της Παναγίας της Καλυμνιώτισσας. 

Το έτος 1854 εξερεύνησα τη θέση του Ναού του Απόλλωνα σε αυτό το νησί και ανακάλυψα εκεί μια σειρά από επιγραφές, οι περισσότερες από τις οποίες θα εμφανιστούν στο Μέρος II του έργου για τις ελληνικές επιγραφές στο Βρετανικό Μουσείο, του οποίου το Μέρος Ι εκδόθηκε το 1874.

Η επιγραφή που έχω επιλέξει εδώ για δημοσίευση δεν την πήρα από την Κάλυμνο, όμως είναι μιας πολύ γνωστής τάξης.Σχετίζονται με τα δικαιώματα  των δούλων, από αυτές έχουν βρεθεί πολλά παραδείγματα στους Δελφούς και αλλού. 

Οι μορφές και οι προϋποθέσεις μιας τέτοιας δικαιοδοσίας διέφεραν σε διαφορετικά μέρη (Βλ. άρθρο του M. Foucart, Απελεύθεροι, στο Daremberg, Dictionnaire des Antiquités, όπου το θέμα αντιμετωπίζεται πλήρως).

Στη θέση του Ναού του Απόλλωνα στην Κάλυμνο ανακάλυψα μια σειρά από αυτές τις επιγραφές που σχετίζονται με δικαιώματα, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται τώρα στην Εθνική Συλλογή και θα δοθούν στο Βρετανικό Μουσείο. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιγραφή που επεξεργαζόμαστε εδώ μεταφέρθηκε από τη θέση του Ναού του Απόλλωνα στην εκκλησία της Καλύμνου όπου την αντέγραψα. Σε όλες σχεδόν τις καλύμνικες επιγραφές αυτής της τάξης ο δούλος, απελευθερώνεται με την προϋπόθεση ότι θα παραμείνει στην υπηρεσία του κυρίου μέχρι το θάνατό του και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλονται περαιτέρω όροι. 

Τέτοιες πράξεις δικαιοδοσίας, όπως αυτές της Μαντινείας στην Αρκαδία, πρέπει να θεωρούνται ως μορφές χειραγώγησης χωρίς θρησκευτικό χαρακτήρα (Βλ. Foucart, Inscript. Grecques in Lebas, Voyage Archéologique, II. § 6, σ. 218). 

Τα μάρμαρα στα οποία ήταν χαραγμένα αυτά τα έγγραφα τοποθετούνταν συνήθως στο ιερό του Απόλλωνα ή κάποιας άλλης θεότητας, για να εξασφαλιστεί η μονιμότητα τους. Ο επώνυμος δικαστής στην επιγραφή που δημοσιεύεται εδώ, όπως και σε αρκετές άλλες δικαιοπραξίες, είναι ο Στεφανήφορος. 

Η πρώτη πράξη χρονολογείται την 11η του μήνα Θευδαισίου, σειρά 3. Η αναφορά αυτού του μήνα έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να συμπληρώσω το ημερολόγιο των Καλυμνιακών μηνών. Τους άλλους 11 μήνες τους έχω πάρει εν μέρει από άλλα διατάγματα, όλα από την Κάλυμνο, και ακόμη αδημοσίευτα.

Οι 8 πρώτοι μήνες αυτής της λίστας ταυτίζονται με τους μήνες στα ημερολόγια της Ρόδου και των αποικιών της στη Σικελία.

Η λίστα των 12 μηνών έχει ως εξής:  Αγριάνιος Πεδαγείτνιος, Βαδρόμιος, Αρταμίτιος, Θευδαίσιος, Υακίνθιος, Καρνείος, Πάναμος, Ελάφριος, Ἀλσεῖος, Καίσαρ Σεβαστός, Τιβέριος.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν με ποια σειρά διαδέχθηκαν ο ένας τον άλλον οι Καλύμνιοι μήνες. Υπήχαν μήνες που συνέπιπταν με αυτούς της Κω. Ο Άλσειος αναφέρεται σε κωακή επιγραφή, αυτός ο μήνας συναντάται σε αδημοσίευτες επιγραφές των άλλων Σποράδων.

Η Μοναρχία αναφέρεται στην Κάλυμνα και πρέπει να ήταν φέστιβαλ. Βρίσκουμε τον Μόναρχο ως επώνυμο δικαστή στην Κω (βλ. Ross, Inscript. Inéd. II., p. 60, No. 175; Rayet, Inscript. Inédites des Sporades, Part I., p. 7; Bullet. de Correspond. Hellen. v., σελ. 239) στα περισσότερα από τα καλύμνικα δικαιώματα που αναφέρονται ήδη, είναι πιθανώς η σύντμηση του «ἐπὶ Μονάρχου». 

Ο μεγάλος γιατρός της Κω, ο Ιπποκράτης, ήταν, σύμφωνα με τον βιογράφο του, Σωρανό, γεννημένος τον μήνα «Αγριάνιος, μοναρχούντος Αβριάδα». (Soranus Ephes. ap. Physic. et Med. Minores, Ideler, I. σ. 253). 

Οι λειτουργίες του Μονάρχου ήταν πιθανώς ανάλογες με εκείνες στην Αθήνα, στα Μέγαρα και αλλού- «βασιλεύς άρχων». Εδώ η γραμμή 10 αρχίζει η δεύτερη πράξη δικαιώματος που εκτελείται υπό τον ίδιο Στεφανήφορο, την έβδομη ημέρα του μήνα Πανάμου.« τοῖς ἐπὶ Ποσειδώ». 

Αρχαιολόγος C. T. NEWTON

Πηγή-The Journal of Hellenic Studies, Volume 2

Αρχαία Επιγραφή

Επὶ Στεφανηφόρου Κλευφῶντος τοῦ Φιλωνίδα, Μ(ηνός) Θευδαισίου ᾶι, Μουναρχίοις Νείκη Μενεκράτου ἀνεκήρυξε τὴν ἰδίαν θρεπτὴν Ἡδονὴ[ν ἐλευθέραν ἐφ᾽ ᾧ παραμενεῖ αὐτῇ τὸ(ν) τῆς ζωῆς αὐτῆς χρόνον. Ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ, τοῖς ἐπὶ Ποσειδώ, Μηνός) Πανήμου 5 [Κ]ριοφῶν καὶ [Α]βριάδας οἱ Δωροθέου ἀνε κήρυξαν ἐλεύθερον Αγαθόποδα κατὰ τοὺς ἀπελευθερωτικούς νόμους