Η νησίδα Γάδαρος
Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έντονη σεισμική δραστηριότητα μεταξύ Νισύρου και της νησίδας «Γάδαρος» όπως είναι καταχωρημένη στο ΦΕΚ 547/1948, περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα.
Κατά κύριο λόγο η σεισμικότητα γύρω από τον Γάδαρο οφείλεται σε ενεργοποίηση υποθαλάσσιων ρηγμάτων. Εως τώρα δεν είναι γνωστό άν συνοδεύεται με άνοδο ρευστών σε πιο ρηχούς μαγματικούς θαλάμους. Ωστόσο, οι ιστορικοί σεισμοί σε αυτή την περιοχή δεν έχουν ξεπεράσει τους 5,5 βαθμούς.
Ο Γάδαρος ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα του Μεγάλου Χωρίου της Τήλου μαζί με τον ομώνυμο οικισμό και τον Άγιο Αντώνιο.
Απέναντι από την νησίδα στον εύφορο κάμπο της Β.Τήλου και στη βραχώδη παραλία του Aγ. Aντωνίου βρέθηκαν αρχαία νεκροταφεία κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. H περιοχή αυτή είναι γνωστή από 2 ελλειψοειδείς κατασκευές καθώς και τα ανθρώπινα κρανία/οστά στους ψαμμιτικούς πάγκους της παραλίας[X. Kάντζια, Μ. Φιλήμονος - Τσοποτού].
«Το νησάκι Gaidaro, διαχωρίζεται από το Spano Point [Punta Volcheri], το βορειοδυτικό άκρο του νησιού Επισκοπή [Τήλος], από ένα βαθύ κανάλι με πλάτος 1,2 μίλια, είναι απότομο και έχει ύψος 512 πόδια. Δύο βράχοι πάνω από το νερό βρίσκονται κοντά στη δυτική ακτή της Τήλου σε μια θέση 1.400 γυάρδες νότια του Spano Point», αναφέρουν σε έκθεση τους οι Αμερικάνοι υδρογράφοι το 1945.
Η νησίδα σε χάρτη του 1547 του Benedetto Bordone σημειώνεται χωρίς όνομα. Τον 16ο αιώνα σε χάρτη του Antonio [da] Millo, Έλληνα καπετάνιου και χαρτογράφου με καταγωγή από τη Μήλο επισημαίνεται ως νησίδα Διαβάτη. Για τον Φραγκισκανό μοναχό,κοσμογράφο,χαρτογράφο Βιντσέντζο Μαρία Κορονέλλι είναι η βραχονησίδα Zuccalora το 1707. Το 1863 σε χάρτη του T.Spratt εμφανίζεται ως Gaidaro [Plaka-nisi]. Πιθανότατα τότε έλαβε το σημερινό του όνομα.
Προφανώς το απέκτησε λόγω σχήματος επειδή μοιάζει με θηλαστικό της οικογένειας του αλόγου, το Equus asinus το οποίο είναι σήμερα σε παρακμή και διαρκώς συρρικνούμενος ο πληθυσμός του στη χώρα μας.
Ομως, το παλιό του όνομα είναι «Νησσί» σύμφωνα με κώδικα του 1886 της μονής του Αγ. Παντελεήμονα.Από παλιά ήταν βοσκότοπος της μονής ενώ το όνομα Γαιδουρονήσι είναι άγνωστο στους Τηλιακούς. Οι Μεγαλοχωρίτες το αποκαλούν Νησσί γιατί είναι το μεγαλύτερο στην Β.Τήλο. Συχνά οι ντόπιοι το λένε Χοιρονήσσι ενώ υπάρχει μάντρα στο νησάκι. [Χάρ.Μ.Κουτελάκης, Τοπωνυμικό της Τήλου, 1982].
Στα ανατολικά του υπάρχει το Ακρ.Κεφάλι,στον ιταλικό χάρτη σημειώνεται ως Cefalo.
Η Aλιμνιά που συναντάται νοτιοανατολικά έχει απασχολήσει ερευνητές των τοπωνυμίων της Δωδεκανήσου.Ο X.Παπαχριστοδούλου το παράγει από το λιμνιά[τα], ο M.Σκανδαλίδης εκτιμά ότι προέρχεται από το έλυμος[άγρια βρώμη]. Ο Κ.Μηνάς σύμφωνα με το Iστορικό Λεξικό, λέει ότι η αλιμιά προέρχεται είτε από φυτό της τάξης των χηνοποδιωδών, συνήθως αλμωδών τόπων ή από το άλιμος [ανδραχνοειδής του γένους άλιμος]από το αρχ. ουσ. άλιμον ‘αρμυρίκι’.
Στην δυτική πλευρά της νησίδας είναι το μικρό ακρωτήρι Τουρκόστεμμα.Η τοπική παράδοση λέει ότι έμπαινε τουρκικό καράβι και περίμενε να περάσει πλοίο για να το κουρσέψει σύμφωνα με τον Κ.Μηνά ή σημαίνει εγκατάσταση Τούρκων στην νησίδα [Μ.Σκανδαλίδης].
Η νησίδα αποτελείται απο γεωλογικούς ως επι το πλείστον ασβεστολιθικούς σχηματισμούς της ζώνης Τρίπολης.Έχει περίμετρο ακτογραμμής περίπου 4862μ., εμβαδόν 0,75 τετρ.χλμ. και ύψος τα 149μ.
Παλαιογεωγραφικά πριν από 12-2 εκ.χρόνια μαζί με την Τήλο ήταν κάτω από την θάλασσα. Πριν από 2 εκ.-10000 χρόνια αποτελεί ενιαίο νησί με την μητέρα Τήλο. Την τωρινή του μορφή έλαβε πριν από περίπου 6000 χρόνια.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι ακατοίκητη. Σήμερα στο νησάκι υπάρχουν αρκετοί θάμνοι, οι οποίοι αποτελούν την μοναδική βλάστηση του. Διοικητικά ανήκει στο Νομό Δωδεκανήσου και στο δήμο Τήλου.Ως οικισμός αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 2001.
Γεωδίφης
