Αρχαίος δήμος ο Δαφνούς, πλησίον της Κω;
Σε φωτογραφία της δεκαετίας του 30, η ορεινή Κως με το Ασφενδιού, το Λαγούδι, τον Ασώματο και τις Χαιχούτες. Στο βάθος τα Νησιά Καραμπαλά [Τσατάλια] και η Χερσόνησος, με την καλδέρα, της Αλικαρνασού.
Η μόνη πηγή μας για τον Δαφνού είναι ο Στέφανος Βυζάντιος, από το μοναδικό γεωγραφικό λεξικό του με τίτλο «Εθνικά» του 5ου αιώνα μ.Χ.
Η αρχαιολογική έρευνα έχει τεκμηριώσει την ύπαρξη την ελληνιστική περίοδο [323-30π.Χ] των δήμων Ισθμιωτών, Αλασαρνιτών, Αντιμαχιδών-Αρχιδών-Αιγηλίων, Ιππιωτών και Φυξιωτών στην Κω.
Ομως καμία αρχαία επιγραφή έως τώρα δεν έχει βρεθεί που να επιβεβαιώνει την ύπαρξη του Δαφνού. Ως εκ τούτου τίθεται το ερώτημα υπήρξε 7ος αρχαίος δήμος στην Κω και αν ναι που μπορεί να έζησαν οι Δαφνούσιοι;
Το 1841, ο γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross προσπάθησε να επισκεφθεί την Κω χωρίς επιτυχία, λόγω πανούκλας το πλοίο που τον μετέφερε έπρεπε να παραμείνει σε καραντίνα.Αν και γνώριζε αρκετά για τις αρχαιότητες του νησιού ποτέ δεν ανέφερε τον Δαφνού στα γραπτά του.
Ο Olivier Rayet, γάλλος αρχαιολόγος στο βιβλίο του «Mémoire sur l’île de Kos» μας μας δίνει πληροφορίες για την ορεινή Κω του 1871: «Από όλα αυτά τα χωριά, το Ασφενδιού είναι το πιο μεγάλο και το πιο πλούσιο. Αποτελείται από δύο μέρη που τα χωρίζει το πλάτος μιας κοιλάδας σκεπασμένης με βλάστηση. Σε ένα μισάωρο μετά τα Βουλκάνια, φτάνουμε στο μικρό χωριουδάκι, τις Χαϊχούτες που τα 30 σπίτια του συγκεντρώνονται γύρω από μια πηγή στη μέση μιας άγριας βλάστησης. Από εδώ ξεκινούν τα χωριά. Λιγότερο από ένα τέταρτο της ώρας από τις Χαϊχούτες είναι οι Καρυώτες, με 200 σπίτια σχεδόν παρακείμενο στο Ασφενδιού και σε μισή ώρα από αυτό το τουρκικό χωριουδάκι το Κονιαριό, που αποτελείται από 20-30 τζάκια.Τα σπίτια όλων αυτών των χωριών είναι διασπαρμένα στις δύσβατες πλαγιές του βουνού ανάμεσα σε στενά φαράγγια. Ρυάκια, με άφθονο νερό, τρέχουν, και οργιάζει η βλάστηση μέσα σε έντονη υγρασία, η οποία δεν συναντάται συχνά στο αρχιπέλαγος. Οι μυρτιές, οι δάφνες, οι κουμαριές, οι άγριες κληματαριές ανακατώνονται με τις λεύκες και τα πλατάνια».
Ο Rayet εκτός από γραπτά και επιγραφές μας άφησε έναν πολύτιμο χάρτη που χρησιμοποίησε στις εξερευνήσεις του, ο οποίος είχε ως υπόβαθρο τα δεδομένα του πλοιάρχου T.Graves του 1841. Τον επανασχεδίασε και σημειώνει την θέση του αρχαίου Δήμου των Πυξιωτών στις Χαιχούτες, χωρίς όμως να γράψει κατι για τον Δαφνού.
Το 1888 ο επιγραμματολόγος W.Paton στο «Inscriptions of Cos», αναφέρει: «Έχω δείξει χονδρικά στον χάρτη τα όρια των 6 αρχαίων Δήμων που αναφέρονται σε επιγραφές. Ένας έβδομος Δήμος ο Δαφνούς είναι γνωστός σε μας μόνο από τον Στέφανο Βυζάντο.Είναι προφανές ότι πρέπει να τοποθετηθεί είτε μεταξύ της Φύξας και της πόλης, είτε ανατολικά της πόλης».
Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης συμπληρώνει:«Κοντά στον Δαφνίτη υπάρχουν ίχνη χαλκού στις νότιες κλιτύες των Γηστερνών και του Δίκαιου.Μέσα στη Λαγκάδα του Βούζη αρκετά ψηλά και χαμηλά από το ξωκλήσι [του Χριστού όπου υπήρχε ναός του Απόλλωνα Δαφνίτη] η περιοχή ήταν γεμάτη από δάφνες, υπήρχαν ακόμη πριν από λίγα χρόνια, ονομάζεται Δαφνίτης.Η περιοχή έχει καταρακτες, μάρμαρο και χαλκό».
Το τοπωνύμιο «Δαφνούς» σύμφωνα με τον Μιχ.Σκανδαλίδη σημαίνει τόπο όπου φυτρώνουν πολλές δάφνες ενώ αναφέρει τον Σπήλιο του Δαφνιώτη στο Ασφενδιού.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι Paton και Ζαρράφτης ενδιαφέρθηκαν για τον μυστηριώδη και άγνωστο δήμο.Μήπως έκανε λάθος ο σπουδαίος γραμματικός και λόγιος του 6ου μ.Χ αιώνα;
Αξίξει να τονιστεί ότι το γεωγραφικό λεξικό του Βυζάντιου θεωρείται το πρώτο γνωστό που γράφτηκε. Στηρίζεται στο έργο του Απολλώνιου για την ορθή απόδοση των τοπωνυμίων.Η ακρίβεια των πληροφοριών του θεωρείται εξαιρετική. Οι αναφορές του σε αρχαίους συγγραφείς επιβεβαιώνουν την εγκυρότητα των γραφόμενων του και επαληθεύουν την θέση των οικισμών στην σημερινή εποχή.
Ο Rayet ταύτισε λανθασμένα την αρχαία Φύξα με τις Χαιχούτες, μια θέση την οποία διόρθωσε αργότερα ο Paton. Ομως, άθελα του μας έδειξε μια σπουδαία σε φυσικούς πόρους και ανεξερεύνητη αρχαιολογικά τοποθεσία του νησιού.
Το Ασφενδιού πρωτοιδρύθηκε γύρω στο 1250 π.Χ σύμφωνα με την τοπική γεωμυθολογία. Αποτελείτο από μικρούς οικισμούς/κώμες καθώς η γεωμορφολογία με τις χαράδρες, ριπίδια και τις πλαγιές του Δίκαιου δεν επέτρεπαν την εξάπλωση και την ίδρυση ενός μεγαλύτερου οικιστικού κέντρου.
Μετά από τουλάχιστον 30 αιώνες δεν φαίνεται κάτι να έχει αλλάξει.Σήμερα απαρτίζεται από τις Χαϊχούτες, Ασώματο, Ευαγγελίστρια, Ζιά, Λαγούδι και το Κονιαριό.
Οι Ιταλοί στην περιοχή του Αγ.Δημητρίου έκαναν μια σειρά από τεχνικά έργα υδρομάστευσης και αξιοποίησης του νερού της.Επιπλέον βρήκαν αρχαία και ερείπια τα οποία όμως δεν μπόρεσαν ποτέ να αναδείξουν. Αρχαιολογική έρευνα δεν έχει γίνει ποτέ σε αυτό το μέρος.
Ομως τα ίχνη από αρχ.μέλη, ερείπια, πηγές και η γεωλογία βοηθάνε να χαράξουμε τα πιθανά όρια ενός αρχαίου οικισμού που βρισκόταν ανατολικά από το Ασφενδιού. Αν ήταν ο Δαφνούς ή κάτι άλλο δεν είναι δυνατόν προς το παρόν να απαντηθεί.
Η ευρύτερη περιοχή που γειτονεύει με την Ατσιγγάνα έχει λουτρά,άφθονο νερό, καολίνη, μάρμαρο,χαλκό, γαληνίτη και πολλά άλλα σημαντικά ορυκτά.
Ο φερόμενος ως Δαφνούς οικισμός ίσως ιδρύθηκε μετά την Φύξα γύρω από τους πρόποδες του Αδονήτη.Πιθανότατα ήκμασε την ελληνιστική περίοδο. Την ρωμαϊκή όσο και την πρωτοβυζαντινή περίοδο μάλλον διατηρείται ως οικισμός.
Τον 5ο αιώνα μ.Χ τον αναφέρει ως δήμο ο Στέφανος για τελευταία φορά. Μετά έχουμε τον υπερμέγιστο του 554 μ.Χ και τον μέγιστο του 1493 μ.Χ δυο επεισόδια που προξένησαν μεγάλες ζημιές στην περιοχή.
Γεωδίφης
Πηγές:
1. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023
2. Δάμος ο Κώιων, 2021
3. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
4. Κώια-Ιακ. Ζαρράφτης
5. Αρχείο L.Morricone/saia
6.Παλιές φωτογραφίες της Κω/ ΦΒ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
