Ο Φλέγελ, το σκάφανδρο και οι συνέπειες του στη ζωή των νησιών

Στη Σύμη, Κάλυμνο, Χάλκη και Καστελόριζο βρίσκονταν τα σημαντικότερα σπογγαλιευτικά κέντρα. Έως το 1863 στα Δωδεκάνησα, τα σφουγγάρια τα ψάρευαν κυρίως γυμνοί βουτηχτάδες με την παραδοσιακή μέθοδο εκείνης της εποχής.

Κάθε Μάιο αναχωρούσε το καΐκι για τους σφουγγαρότοπους. Οι δύτες έπεφταν με μια πλατιά πέτρα την «καμπανελλόπετρα» όπως την έλεγαν οι Συμιακοί ή  «σκανταλόπετρα» των Καλυμνίων, κατέβαιναν σε βάθος που έφτανε τα 50-70μ. Η μέθοδος αυτή απαιτούσε μεγάλη σωματική αντοχή και ικανότητα στο κράτημα της αναπνοής. 

Αυτό συνέβαινε έως το 1862 όταν ο Συμιακός Φ.Μαστορίδης, από τις Αγγλικές Ινδίες έφερε στη Σύμη ένα σκάφανδρο.Μια ολόσωμη λαστιχένια στολή με χάλκινο θώρακα που χρησιμοποιήθηκε στην Αγγλία το 1837, πάνω στον οποίο στερεωνόταν σφιχτά μια χάλκινη περικεφαλαία. Στο μπροστινό της μέρος υπήρχε ένα χοντρό γυαλί για να βλέπει ο δύτης, ενώ ένα μαρκούτσι που συνδεόταν με την αεραντλία του σκάφους, του επέτρεπε να αναπνέει.Έως το 1864 το είχαν υιοθετήσει και τα άλλα νησιά των Δωδεκανήσων.Ο δύτης με σκάφανδρο είχε τη δυνατότητα να παραμένει στον βυθό περισσότερη ώρα από ότι ένας γυμνός δύτης.

Τα τραγικά αποτελέσματα από τη χρήση του σκάφανδρου χωρίς γνώσεις την εποχή εκείνη, φαίνονται από το γεγονός ότι από το 1866 μέχρι το 1915 καταγράφηκαν σε καταδύσεις με χρήση σκάφανδρου 10.000 θάνατοι και 20.000 παραλύσεις στα σπογγαλιευτικά νησιά του Αιγαίου, ενώ το ίδιο διάστημα σημειώθηκαν μόνο 10 θάνατοι γυμνών δυτών.Το 1902 όλες σχεδόν οι εμπλεκόμενες χώρες κατάργησαν το σκάφανδρο με νομοθεσία.

Ο Λιθουανός Κάρολος Φλέγελ [Βίλνα,1850-Κάλυμνος,1922] καθηγητής κλασικών σπουδών επισκέφθηκε στην Ελλάδα το 1892 για να γνωρίσει τα νησιά του Αιγαίου. Στην Κάλυμνο συγκλονίστηκε από την εικόνα που αντίκρισε. Παντού ορφανά, σακάτηδες, χήρες, χωρίς καμία ελπίδα. Εγκαταστάθηκε στο νησί για να αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για λύτρωση των σφουγγαράδων από την κατάρα του σκάφανδρου.

Αγωνίστηκε να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη και τις κυβερνήσεις των μεσογειακών χωρών με διαλέξεις σε διεθνή συνέδρια και με άρθρα του στο διεθνή τύπο.

Τα σκάφανδρα με το πλούσιο αλίευμά τους ενίσχυαν την οικονομία των σπογγαλιευτικών νησιών. Όμως το τίμημα ήταν βαρύ με δεκάδες νεκρούς και παράλυτους από τη νόσο των δυτών όπως και την ολοένα και μεγαλύτερη καταστροφή των βυθών.

Γεωδίφης 

Παιδί της Ρέας

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

  

                         

 Κάρολος Φλέγελ [Βίλνα,1850-Κάλυμνος,1922].

Καλύμνιος παράλυτος από νόσο των δυτών, περίπου 1911; Βιβλιοθήκη Ωκεανογραφικού Μουσείου του Μονακό,  από τη συλλογή Flegel.