Εμπορειός Νισύρου και η μετανάστευση του 1933!

Οι πρώτες υποθαλάσσιες εκρήξεις  στη Νίσυρο εκληλώθηκαν πριν 160.000 χρόνια, ενώ η κύρια δραστηριότητα συνέβη 40 με 10 χιλιάδες χρόνια πριν. Κατά την διάρκεια αυτών των ηφαιστειακών εκρήξεων δημιουργήθηκαν οι δακίτικες λάβες πάνω στις οποίες ιδρύθηκε ο Εμπορειός, μία από τις 3 κοινότητες του νησιού. 

Ο μεσαιωνικός Εμπορειός [ή Νημποριός] συναντάται στο χείλος της καλντέρας της Νισύρου, σε υψόμετρο 330-350μ. Υπήρξε ιδανικό καταφύγιο την εποχή των πειρατών λόγω της «αόρατης» θέσης του ενώ πάνω από το χωριό είναι τα ερείπια του ιπποτικού κάστρου.

Μέσα στο κάστρο «Παντονίκη» όπως αποκαλείται είναι ο πρόσφατα ανακαινισμένος βυζαντινός ναός του Ταξιάρχη Μιχαήλ, με τοιχογραφίες και τέμπλο από τον 13ο αιώνα.

Τουλάχιστον 7 νησιά του Αιγαίου έχουν οικισμούς με το όνομα Εμπορειός. Στην Δωδεκάνησο είναι γνωστοί ο Εμπορειός της Καλύμνου, Σύμης και της Κάσου. Το παράδοξο είναι ότι το όνομα Εμπορειός συναντάται μόνο στην νησιωτική χώρα. Το νισύρικο τοπωνύμιο μάλλον συνδέεται με την έντονη εμπορική δραστηριότητα και όχι με το κάστρο του.

Η ιστορία του ορεινού οικισμού σχετίζεται με την δραστηριότητα και τα γεωπαθήματα του Ρήγματος Κω, από το οποίο απέχει μόλις 15χλμ. εάν χαράξουμε μία ευθεία γραμμή.

Στην αρχή φτιάχτηκε ένα μικρό φρούριο κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο το οποίο πρέπει να καταστράφηκε από τον υπερμέγιστο σεισμό με μέγεθος 7 + του 554 μ.Χ.

Αργότερα μετά την άφιξη των Ιωαννιτών ιδρύεται ένα μεγαλύτερο στην ίδια θέση μάλλον κατά τον 14ο αιώνα μ.Χ. Ιστορικοί χάρτες μαρτυρούν την ύπαρξη του από το 1394, όταν το κάστρο σημειώνεται από τον Ιταλό νοτάριο Martoni και επιβεβαιώνεται από τον Christoforo Buondelmonti το 1420 . 

Ομως το 1493 μ.Χ ένα ακόμη ισχυρό μέγιστο επεισόδιο τουλάχιστον 6.8 βαθμών του Ρήγματος Κω το καταστρέφει και από τότε πιθανόν εγκαταλείπεται.

Το χρονικό διάστημα μεταξύ 16ου-17ου αιώνα μ.Χ ιδρύεται ενα νέο κέντρο εμπορίου και ο οικισμός αναπτύσσεται σιγά-σιγά γύρω από το φρούριο.Γύρω στο 1900 όταν το επισκέπτεται ο Ιταλός ιστορικός και περιηγητής  Giussepe Gerola το κάστρο είναι ερειπωμένο.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο οικισμός ακμάζει. Πολλοί και νέοι κάτοικοι εγκαθίστανται. Ανοίγουν μαγαζιά, σιδεράδικα, παντοπωλεία, ραφεία, καφενεία και βρίσκουν δουλειά οι πετράδες που χρησιμοποιούν ντόπιο υλικό. Ομως το 1933 ένα ακόμη μέγιστο επεισόδιο του Ρήγματος Κω προκαλεί τεράστιες ζημιές και οι κάτοικοί του άρχισαν να εγκαταλείπουν τον οικισμό. Από τον σεισμό επλήγησαν κυρίως οι όροφοι των σπιτιών[δες κολαζ φωτογραφίας]. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, μόνο τρία σπίτια κατέρρευσαν ολοσχερώς. 

Το επίκεντρο του σεισμού 6.6 βαθμών του 1933 καταγράφηκε περίπου 24 χλμ. ΒΑ από το χωριό. Ο Εμπορειός σήμερα σε μεγάλο βαθμό έχει εγκαταλειφθεί, εξαιτίας της μετανάστευσης που προκάλεσε το σεισμικό συμβάν του 1933. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 27 κατοίκους, κυρίως γεωργούς και κτηνοτρόφους. Στην είσοδο του χωριού σε σπηλιά εκπέμπονται αέρια με θερμότητα υδρατμών 35-40 βαθμούς Κελσίου που υπενθυμίζουν το ηφαιστειακό περιβάλλον του νησιού.

Οι σεισμοί του 1493 όσο και του 1933 προκάλεσαν καταπτώσεις βράχων, καθιζήσεις και κατολισθήσεις με αποτέλεσμα ένα μέρος του χωριού ίσως είναι ακόμη καλυμμένο με χώματα και μπάζα. Πιθανώς περιέχει σημαντικά πρωτογενή στοιχεία από την άγνωστη φυσική ιστορία ενός τόπου που η εξέλιξη του έχει άμεση σχέση με την δραστηριότητα της πιο ενεργής και ανήσυχης τεκτονικής δομής της περιοχής.

Γεωδίφης

Η Πλατεία του Εμπορειού σε προσεισμική και πρόσφατη φωτογραφία

Ζημιές από τον σεισμό του 1933

Τα επίκεντρα των σεισμών του 1933 και 1493,το Ρήγμα Κω και η τοποθεσία του Εμπορειού