Τα δηλητηριώδη αέρια της έκρηξης του υποθαλασσίου ηφαιστείου Κολούμπου
Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπου βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Θήρας. Υψώνεται 300 μ. από το βυθό και στο κέντρο του υπάρχει μία καλδέρα διαμέτρου 3 χλμ. και βάθους 500 μ. Εκτός από το κεντρικό ηφαίστειο υπάρχουν άλλοι 12 περίπου μικρότεροι κώνοι.
Το ηφαίστειο του Κολούμπου έδωσε το Σεπτέμβριο του 1650μ.Χ την μεγαλύτερη έκρηξη που εκδηλώθηκε στην Ανατολική Μεσόγειο την τελευταία χιλιετία. Προηγήθηκε έντονη σεισμική δραστηριότητα. Σταδιακά η ήπια έξοδος μάγματος οικοδόμησε ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο διαμέτρου 30 χιλιομέτρων και ύψους 300 μ., του οποίου η κορυφή μόλις ξεπρόβαλε από την επιφάνεια της θάλασσας. Ακολούθησε μία τεράστια και βίαιη έκρηξη, η οποία εκτίναξε περίπου 2 km3 τέφρας σε ύψος χιλιάδων μέτρων. Η ελαφρόπετρα που επέπλεε έκανε τη γύρω θάλασσα να μοιάζει με στεριά. Η στάχτη έφτασε μέχρι τη Μικρά Ασία. Το κεντρικό τμήμα του ηφαιστείου κατέρρευσε στον άδειο μαγματικό θάλαμο και σχηματίστηκε η υποθαλάσσια καλδέρα. Η μικρή νησίδα που είχε μείνει πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας διαβρώθηκε γρήγορα από τα κύματα.
Σήμερα, το ψηλότερο σημείο του ηφαιστείου βρίσκεται 18 μ. κάτω από τη θάλασσα. Η δημιουργία της καλδέρας προκάλεσε τεράστια τσουνάμι ύψους 10 μέτρα που σάρωσαν τις ακτές της Σαντορίνης και του Αιγαίου.
Εκείνο όμως που προκάλεσε ανθρώπινες απώλειες ήταν τα ηφαιστειακά αέρια. Τεράστιες ποσότητες υδρόθειου απελευθερώθηκαν και προξένησαν το θάνατο σε 70 κάτοικους της Θήρας και σε πάνω από 1000 ζώα. Οι κάτοικοι της Σαντορίνης για να ξορκίσουν το κακό έχτισαν κοντά στο ακρωτήριο του Κολούμπου την εκκλησία της "Παναγιάς του Καλού".
Στην έκρηξη του ηφαιστείου το 1649-1650, που έγινε έξω από την περιοχή της καλδέρας, τα δηλητηριώδη ηφαιστειακά αέρια απλώθηκαν στη Σαντορίνη. Επρόκειτο για θειούχα αέρια που εκτός από υδρόθειο περιείχαν και διοξείδιο του άνθρακα. Για την έκρηξη αυτή και την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα αντλούμε πληροφορίες μόνο έμμεσα από τον Ludwig Ross (1840) που βρήκε στη Θήρα ένα ελληνικό χειρόγραφο με αφηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων: «Ένας βαρύς αέρας φορτωμένος με θανατηφόρα αέρια απλώθηκε, όπως φαίνεται, πάνω στη θάλασσα και στις χαμηλές ακτές. Γιατί, όπως αναφέρει ο συγγραφέας [του χειρογράφου], πέθαναν πολλοί άνθρωποι που τόλμησαν να πλησιάσουν τη θάλασσα για να μαζέψουν τα ψάρια που είχαν βγει απ' το νερό και βρέθηκαν πολλά πρόβατα και άλλα ζωντανά, ακόμη και πέρδικες κι άλλα πουλιά, νεκρά στους αγρούς. Στις 2 Οκτωβρίου γύριζαν δύο σαντορινιές βάρκες από την Αμοργό και η μία, με σώους όλους τους ναυτικούς, έφθασε στην Απάνω Μεριά (Οία), παρόλο που κινδύνευσαν να πάθουν ασφυξία αλλά κρατήθηκαν στη ζωή σκεπάζοντας τη μύτη τους με πανιά ποτισμένα με κρασί. Η άλλη όμως βάρκα εγκλωβίστηκε μέσα στην επιπλέουσα κίσσηρη κι ακινητοποιήθηκε. Κι όταν μετά από μερικές μέρες οι κάτοικοι της Ίου τη ρυμούλκησαν μέχρι το νησί τους βρήκαν τους ναυτικούς νεκρούς από ασφυξία και τα πτώματα τους πρησμένα».
Επτά χιλιόμετρα πέρα από το ακρωτήριο Κολούμπου ξέφυγαν μεγάλες ποσότητες θειούχων αερίων. Τα θειούχα αέρια ήταν τόσο συμπυκνωμένα που στη Θήρα τα ασημικά μαύρισαν, ακόμη κι αυτά που ήταν μέσα σε σεντούκια.
Γεωδίφης με πληροφορίες από την Βικιπαίδεια, Nature και το ΑΠΘ (χάρτες)
Cascading events during the 1650 tsunamigenic eruption of Kolumbo volcano-
Jens Karstens, Gareth J. Crutchley, Thor H. Hansteen, Jonas Preine, Steven Carey, Judith Elger, Michel Kühn, Paraskevi Nomikou, Florian Schmid, Giacomo Dalla Valle, Karim Kelfoun & Christian Berndt
