Γιατί τα νερά των θαλασσών μας είναι γαλάζια;

 Το Αιγαίο φημίζεται τόσο για τα πανέμορφα νησιά όσο και για την θάλασσα του. Σε πολλούς τουρίστες των νησιών μας προκαλεί εντύπωση το καθαρό γαλάζιο χρώμα των νερών του Αιγαίου. Όμως, γιατί τα αιγαιοπελαγίτικα νερά είναι γαλάζια και δεν έχουν το καφεπράσινο χρώμα και την θολούρα άλλων θαλασσινών περιοχών; 

Σε γενικές γραμμές αυτό που καθορίζει τη διαύγεια και το χρώμα των νερών είναι η παρουσία ή απουσία σωματιδίων που αιωρούνται μέσα στο νερό και κυρίως μικροσκοπικών θαλασσινών φυτών. Θαλασσινά νερά όπως του Αιγαίου,έχουν μικρές ποσότητες αιωρούμενων στερεών σωματιδίων και φυτοπλαγκτού για τον λόγο αυτό έχουν μεγάλη διαύγεια και ένα χαρακτηριστικό γαλάζιο ή βαθύ μπλε χρώμα. 

Αντίθετα, σε περιοχές όπου η  μάζα όλων των οργανισμών ενός οικοσυστήματος είναι πολύ μεγάλη, τα νερά είναι θολά και έχουν ένα χαρακτηριστικό καφεπράσινο χρώμα όπως συμβαίνει π.χ στην Βαλτική. Στις περιοχές μας τα  θολά νερά θεωρούνται από τον πολύ κόσμο σαν αποτέλεσμα της ρύπανσης της θάλασσας ενώ διαυγή νερά σημαίνουν καθαρά. Αυτό είναι σωστό μέχρι ενός σημείου.

Γιατί όμως η θάλασσα του Αιγαίου είναι γαλάζια; Γιατί έχει πολύ μικρή παραγωγικότητα δηλαδή  τα νερά της έχουν πολύ μικρές ποσότητες φυτοπλαγκτού και άλλων αιωρούμενων στερεών οργανικής προέλευσης .Η εξήγηση βέβαια δημιουργεί μια άλλη απορία: γιατί το Αιγαίο έχει μικρή παραγωγικότητα; Για να λύσουμε την απορία αυτή πρέπει να δούμε την κυκλοφορία των νερών της Μεσογείου και το σχηματισμό βαθιών νερών.

Ο Αριστοτέλης ήταν από τους πρώτους που παρατήρησε ότι η θάλασσα ποτέ δε στεγνώνει και ποτέ δεν ξεχειλίζει, δηλαδή ότι το νερό που χάνεται λόγω της εξάτμισης αναπληρώνεται από το νερό που προστίθεται από τις βροχές και από τις επιφανειακές απορροές (ποτάμια, χείμαρροι, ρέματα κλπ.). Σήμερα ξέρουμε ότι αυτό ισχύει για τους ωκεανούς αλλά όχι αναγκαστικά και για περιθωριακές θάλασσες όπως η Μεσόγειος ή η Μαύρη Θάλασσα που έχουν περιορισμένη επικοινωνία με τους ωκεανούς. 

Ξέρουμε ακόμα ότι η Μεσόγειος έχει παραπάνω από μία φορά στην ιστορία της μετατραπεί σε νεκρή θάλασσα ή σε μία αλμυρή έρημο όταν εξατμίστηκε το μεγαλύτερο μέρος των νερών της. Η κυκλοφορία και η ανανέωση των νερών των περιθωριακών θαλασσών, θαλασσών που βρίσκονται στα περιθώρια των μεγάλων ωκεανών, καθορίζεται κυρίως από το ισοζύγιο των νερών δηλαδή τις ποσότητες νερών που οι θάλασσες αυτές χάνουν λόγω εξάτμισης και δέχονται από τις ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις (βροχή, χιόνι, χαλάζι) και τις επιφανειακές απορροές (ποτάμια).

Η Μεσόγειος, είναι μία περιοχή με σχετικά λίγες βροχοπτώσεις μικρά ποτάμια (με εξαίρεση το Νείλο) έχει ένα αρνητικό ισοζύγιο νερών δηλαδή χάνει μεγαλύτερες ποσότητες νερών από αυτές που δέχεται. 

 Γεωδίφης με πληροφορίες από την Βικιπαίδεια και το BBC