Η γεωλογία της βασιλικής του Αγ.Γαβριήλ

Έχει δίκιο ο John Muir: Όλη η αγριότητα της Φύσης λέει την ίδια ιστορία. Καταιγίδες, κατακλυσμοί, σεισμοί όλοι είναι «σπασμοί της φύσης» όσο μυστηριώδεις και άνομοι κι αν φαίνονται εκ πρώτης όψεως, είναι μόνο αρμονικές νότες στο τραγούδι της δημιουργίας, ποικίλες εκφράσεις της αγάπης του Θεού.

Τα ερείπια

Τα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Γαβριήλ, σε μια εκπληκτική γη δίπλα στη θάλασσα, έχουν ιστορίες να πουν: άγνωστες και ανείπωτες νότες από το πλούσιο παρελθόν του νησιού. 

Πριν από 6000 χρόνια αυτή η γη ήταν κάτω από την θάλασσα, ενώ την αρχαική περίοδο αποτελούσε το βορειοδυτικό άκρο των αρχαίων οικισμών του Αρακλή[Ηρακλή].Την κλασική περίοδο η ακτογραμμή της τοποθεσίας ακολουθούσε την χάραξη του τωρινού παραλιακού δρόμου.

Το όνομα της αρχικής τοποθεσίας παραμένει άγνωστο. Η βασιλική ονομάστηκε από τον Ερμή Balducci επειδή κοντά της βρισκόταν ομώνυμο εκκλησάκι που καταστράφηκε από τον Μεγάλο Σεισμό του ΄33.

Η παλαιοβασιλική του Αγ.Γαβριήλ, γαιών Κω εξοχής, φτιάχτηκε πάνω σε φερτά υλικά και προσχώσεις ενός σημαντικού ρέματος της πόλης: του Αη Γιώργη της Καρυδιάς. 

Τα κιονόκρανα από προκονήσιο μάρμαρο βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του ναού από τον Ιταλό μηχανικό , τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1935 [φωτογραφία].

Η ποικιλία αυτού του είδους μαρμάρου χρησιμοποιήθηκε από τους Κώους κατά την ρωμαϊκή και την βυζαντινή περίοδο, μετά τον 1ο αιώνα μ.Χ.Ίσως μετά από τον σεισμό του 139 μ.Χ.Το σιπολίνο,cipolla-ino στα ιταλικά σημαίνει κρεμμυδάκι, ήταν μια φθηνή και προσιτή λύση για τους κατοίκους του νησιού.

Λόγω της μυρωδιάς ασφάλτου αν γρατζουνιστεί ή θραυστεί, οι λαξευτές μαρμάρου της Αναγέννησης του έδωσαν το όνομα «μάρμαρο κρεμμυδάκι».

Το προκονήσιο πέτρωμα [marmor proconnesium] χαρακτηρίζεται από τεφρές φλέβες. Θεωρείται μια ποικιλία λευκού μαρμάρου με μεγάλους κρυστάλλους που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία .

Τα λατομεία βρίσκονταν στο Προκονήσι ,στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Οι πρώτες εξαγωγές μαρμάρου από τα λατομεία του νησιού,  χρησιμοποιήθηκαν στην Ελλάδα ήδη από το δεύτερο μισό του 1ου αιώνα μ.Χ.:μεταξύ των παλαιότερων παραδειγμάτων εξαγωγών είναι τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της αποκατάστασης του ναού της Αφροδίτης μετά τον σεισμό της Πομπηίας του 62.

Κατά τον 2ο και 3ο αιώνα, η εξαγωγή εξαπλώθηκε στις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας, στη Ρώμη και κατά μήκος του Δούναβη.Τον 4ο αιώνα ήταν ένα από τα φθηνότερα μάρμαρα και ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα.Κυρίως λόγω του πλεονεκτήματος που προσφέρει η ευκολία μεταφοράς τους, και επειδή τα λατομεία είναι κοντά στη θάλασσα. Ήταν το κύριο μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα στην κατασκευή της Κωνσταντινούπολης.

Σιπολίνο ξακουστό έχει και η Κάρυστος,από λευκό σακχαροειδή κρυσταλλικό ιστό με έγχρωμες μίκες και τάλκη. Λεγόταν Καρυστία λίθος ή Καρύστιο μάρμαρο.Οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν Marmo caristium, γιατί εξορυσσόταν κοντά στην Κάρυστο της νότιας Εύβοιας.

Πως χάθηκε;

Μετά τον σεισμό του 334μ.Χ από το γειτονικό Ρήγμα Gokova, κατά τον 4° αιώνα χτίστηκε σε αυτή τη θέση, πάνω ή κοντά σε τάφο μάρτυρα, ένα οικοδόμημα που μπορεί να έπαθε ζημιές από τον σεισμό του 469 μ.Χ από το Ρήγμα της Κνίδου.Μετά τον σεισμό, στις αρχές του 6ου αιώνα, στα δυτικά του αρχικού κτίσματος προστίθεται ένα τετράπλευρο οικοδόμημα. 

Η αρχαιολογική έρευνα έδειξε ότι ο Αγ.Γαβριήλ ήταν μία τρίκλιτη βασιλική [20,70X12,10μ] με μεγάλο ιερό βήμα και ορθογώνιο νάρθηκα στα δυτικά. Το νερό που διοχετευόταν στο βαπτιστήριο, με πήλινους αγωγούς, προερχόταν μάλλον από το ρέμα του Αη Γιώργη Καρυδιάς. Νοτιοδυτικά της βασιλικής υπάρχουν  εγκαταστάσεις από λουτρά [ρωμαικά ή βυζαντινά;].

Η παλαιοβασιλική καταστράφηκε από τον παμμέγιστο σεισμό και το τσουνάμι του 554μ.Χ. Από τον 6ο αιώνα χάνονται τα ίχνη της βασιλικής. Στην ίδια τοποθεσία  μεταγενέστερα φτιάχνεται ναός που καταστράφηκε το ΄33, όμως παραμένει άγνωστο πότε θεμελιώθηκε. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορία των σεισμών της Κω,2018-2023

2. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

3.La Basilica di S. Gabriele-Isabella Baldini και Monica Livadiotti

4. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Τοποθεσία Αγ.Γαβριήλ δεκαετία 50/60;

Βασιλική του Αγ. Γαβριήλ του 6ου αιώνα μ.Χ σε σχέδιο του Ιταλού μηχανικού και πρόωρα χαμένου Hermes Balducci. 

Σιπολίνο του Αγ.Γαβριήλ.«Μοιάζει με τα θαλάσσια κύματα στο χρώμα, όσο και στη μορφή»,αναφέρει για το σιπολίνο ο  Stazio Papinio, ποιητής του 1ου αιώνα.Το μάρμαρο είναι ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο [CaCO3], προέρχεται από γεωλογικές διεργασίες που έχουν οδηγήσει στην ανακρυστάλλωση προϋπαρχόντων ιζηματογενών πετρωμάτων.

Καθίζηση  στο ανατολικό τμήμα από τον σεισμό του 554μ.Χ στην βασιλική του Αγ.Γαβριήλ

Οι επιπτώσεις του  τρομερού σεισμού με μέγεθος 7+ βαθμούς ,του 554μ.Χ, στην βασιλική του Αγ.Γαβριήλ Κω. Καθίζηση τουλάχιστον 1μ και άμεση κατάρρευση του ναού κατά την διάρκεια του σεισμο.Μετά από περίπου 20 λεπτά έφτασε το τσουνάμι με ύψος τουλάχιστον 25μ, εισχώρησε στην ενδοχώρα και επιστρέφοντας κάλυψε με ιζήματα τον ιερό χώρο.Από τότε χάθηκαν τα ίχνη του. Τα ερείπια του ναού βρέθηκαν μετά από ανασκαφική έρευνα των Ιταλών αρχαιολόγων.

Τρισδιάστατες απεικονίσεις της βασιλικής, σύμφωνα με τις υποδείξεις των Ιταλίδων καθηγητριών Isabella Baldini και Monica Livadiotti.[ARCHEOLOGIA PROTOBIZANTINA A KOS: LA BASILICA DI S. GABRIELE].

Τοποθεσία Αγ.Γαβριήλ, Ιούνιος 2023.

Διάνοιξη παραλιακής οδού προς Ψαλίδι, και Αγ.Φωκά το 1935.Διακρίνεται η τοποθεσία Αγ.Γαβριήλ.[Πηγή-Ε.Ι.Α Δήμου Κω]. 

«Ἀφιλλὶς Διὸς Πατρώιου». Βωμός του Διός Πατρώιου. Στήλη από λευκό μάρμαρο, σπασμένη στο κάτω μέρος. Βρέθηκε στη Βασιλική του Αγ. Γαβριήλ, αρχές 2ου αιώνα π.Χ. Από M. Segre, Iscr. του Cos (1993). 

https://inscriptions.packhum.org/text/349975?hs=35-41