ΘΕΜΑΤΑ

ΑΝΤΙΤΗΛΟΣ1 ΑΡΚΟΙ2 ΑΡΚΟΝΗΣΟΣ3 ΑΡΜΑΘΙΑ1 ΑΣΤΑΚΙΔΑ1 ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ11 ΑΥΓΟ1 ΓΑΔΑΡΟΣ7 ΓΑΙΑ3792 ΓΛΑΡΟΣ1 ΓΥΑΛΙ32 ΔΙΒΟΥΝΙΑ2 ΔΟΛΙΧΗ1 ΕΛΛΑΔΑ1544 ΖΑΦΟΡΑΣ ΜΑΚΡΥΣ1 ΙΑΣΟΣ4 ΙΜΙΑ2 ΚΑΛΑΒΡΟΣ1 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ4 ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ1 ΚΑΛΟΛΙΜΝΟΣ2 ΚΑΛΥΜΝΟΣ159 ΚΑΜΗΛΟΝΗΣΙ2 ΚΑΝΔΕΛΙΟΥΣΑ3 ΚΑΡΠΑΘΟΣ13 ΚΑΣΟΣ8 ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ20 ΚΑΣΤΡΙ1 ΚΕΔΡΕΑΙ[SEDIR]1 ΚΕΡΑΜΟΣ1 ΚΙΝΑΡΟΣ1 ΚΝΙΔΟΣ26 ΚΟΛΟΦΩΝΑΣ1 ΚΟΥΝΕΛΙ1 ΚΡΕΒΑΤΙΑ1 ΚΩΣ2247 ΛΕΒΙΘΑ3 ΛΕΙΨΟΙ6 ΛΕΠΙΔΑ1 ΛΕΡΟΣ32 ΛΕΣΒΟΣ1 ΛΥΤΡΑ1 ΜΥΝΔΟΣ1 ΝΕΚΡΟΘΗΚΗ1 ΝΕΡΟΝΗΣΙ1 ΝΗΠΟΥΡΙ1 ΝΗΣΟΣ1 ΝΙΜΟΣ1 ΝΙΣΥΡΟΣ189 ΞΕΝΑΓΟΡΑ ΝΗΣΟΙ1 ΟΦΙΔΟΥΣΑ1 ΠΑ.ΦΩ.ΚΩ43 ΠΑΤΜΟΣ29 ΠΑΧΕΙΑ6 ΠΕΝΤΙΚΟΝΗΣΙΑ1 ΠΕΤΡΟΚΑΡΑΒΟ1 ΠΙΑΤΑ1 ΠΙΤΤΑ1 ΠΛΑΤΕΙΑ1 ΠΛΑΤΗ2 ΠΟΝΤΙΚΟΥΣΑ1 ΠΡΑΣΟ1 ΠΡΑΣΟΝΗΣΙ1 ΠΡΑΣΟΝΗΣΙΑ1 ΠΡΑΣΟΥΔΑ ΚΑΤΩ1 ΠΥΡΓΟΥΣΑ5 ΡΟΔΟΣ136 ΡΩ1 ΣΑΒΟΥΡΑ1 ΣΑΜΟΣ14 ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ64 ΣΑΡΑΚΙ1 ΣΑΡΙΑ1 ΣΕΣΚΛΙ1 ΣΟΧΑΣ1 ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ1 ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ[ΑΓΑΘΟΝΗΣΙΟΥ]1 ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ[ΜΕΓΙΣΤΗΣ]1 ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ[ΝΙΣΥΡΟΥ]3 ΣΥΜΗ38 ΣΥΡΝΑ4 ΣΦΥΡΝΑ1 ΤΕΛΕΝΔΟΣ1 ΤΕΡΜΕΡΑ1 ΤΗΛΟΣ28 ΤΡΑΓΟΝΕΡΑ1 ΤΡΑΓΟΥΣΑ1 ΤΣΟΥΚΑ1 ΦΑΡΜΑΚΟΝΗΣΙ3 ΧΑΛΚΗ15 ΨΕΡΙΜΟΣ22
Εμφάνιση περισσότερων

Γεωλογικές περιέργειες και επιγράμματα από το Κάστρο Ιπποτών της Κω!

Θεωρείται από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της πόλης Κω.Το Κάστρο Νεραντζιά φτιάχτηκε από Ιππότες Ιωαννίτες σε 2 φάσεις μεταξύ 14ου και 160υ αιώνα μ.Χ.Το 1522 περιήλθε στους Οθωμανούς και το 1912 στους Ιταλούς. Πέρασε από τους ισχυρότατους σεισμούς του 1493μ.Χ, 1863, 1926, 1933 και του 2017. Οι αρχαίοι κίονες, οι επιγραφές, οι πέτρες,η προέλευση τους, οι σεισμοί, τα απολιθώματα,η γεωγραφία, η αστική γεωλογία και η γεωιστορία του το καθιστούν ένα μοναδικό χώρο οχύρωσης. Μετά από 7 αιώνες ζωής άν και πληγωμένο, αποτελεί εκπληκτικό αμυντικό αρχιτεκτονικό έργο, ένα γεωτεχνικό επίτευγμα, ένα μνημείο απαράμμιλης ομορφιάς.Το Κάστρο έχει περίμετρο 820μ. και εμβαδόν 0,03τετρ.χλμ. σύμφωνα με το  Google Earth Pro.

  • Α.Γεωγραφία του Κάστρου
  • Β.Φωτογραφικό υλικό


Α.ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ 



Κάθε πέτρα του Κάστρου της Κω, έχει μια προέλευση και πολλές ιστορίες να αφηγηθεί.Ηφαίστεια, σεισμοί, τσουνάμι, αρχαίες λίμνες, κατολισθήσεις ότι φανταστείτε είναι εδώ!


Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο e-book

«ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΩ,2021»

[Ψηφιακός γεωλογικός οδηγός/βιβλίο]

Μπορείτε να κατεβάσετε τον οδηγό [33MB, 168 σελίδες Α4] στον υπολογιστή σας, να ​τον εκτυπώσετε ή απευθείας να τον διαβάσετε ως e​​-book. 



Β.ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 

64.ΙΤΑΛΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ, ΔΕΚΑΕΤΊΑ ΄20


63. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΑΦΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ, 1900;


63. ΕΙΣΟΔΟΣ  ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ, ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΄20


62. ΠΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ


Οι πύργοι της γέφυρας του Κάστρου, δεκαετία ΄20.Επαθαν ζημιές από το σεισμό του ΄33 και αφαιρέθηκαν από τους Ιταλούς κατά την αποκατάσταση, ανάπλαση της Λ.Φοινίκων.

61. Η ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ


Από το Κάστρο της Κω τα απέναντι μικρασιατικά παράλια την δεκαετία του ΄20.Διακρίνεται το Αυγό με το κωνικό σχήμα, ή βυζαντινη Στρόβιλος ή το Κάστρο του Εβραίου που δεν ήταν και οι οθωμανοί συνήθιζαν να τα ονομάζουν εβρυόκαστρα, επειδή δεν γνώριζαν ότι ήταν αρχαία ή βυζαντινά φρούρια.

60.ΡΩΓΜΕΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ


«Κάστρο της Κω», το ανίκητο στο χρόνο κάστρο, δεκαετία του ΄20. Μία ρωγμή, τουλάχιστον από τον σεισμό του 1863, που ακόμη υπάρχει, δεν την είχαν επιδιορθώσει οι Ιταλοί;

59.ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΣΤΟΕΣ ΚΑΙ ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ



58.ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΤΟΝ Γ.ΣΤΕΡΤΙΝΙΟ ΖΩΣΙΜΟ ΝΕΩΤΕΡΟ


«ἀγαθῇ τύχῃ·ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμος ἐτείμησεν Γάϊον Στερτίννιον Ζώσιμον νεώτερον».

Τιμητική επιγραφή σε κώτικο μάρμαρο για τον Γάιο Στερτίνιο Ζώσιμο τον νεώτερο. Προέλευση άγνωστη, βρισκεται στο Κάστρο , επιγραφή του 2ου αιώνα μ.Χ. Δημοσιεύθηκε από τον M. Segre, Iscr. di Cos (1993).

57.ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΜΑΡΘΑΣ


«Μάρθα χρηστὴ χαῖρε».

Επιτάφιος της Μάρθας. Λευκός μαρμάρινος βωμός με ανάγλυφο αέτωμα. Βρέθηκε στον Δήμο Φυξιωτών - Ζηπάρι - 1ος αι. Μ.Χ. -Δημοσιεύθηκε από τον καθηγ. Δ.Μποσνάκη. Συναντάται σήμερα στο Κάστρο.


56. ΠΙΝΑΚΑΣ 19ΟΥ ΑΙΏΝΑ


Ο πανέμορφος πίνακας μας δίνει αρκετές πληροφορίες για την Αποβάθρα, το Κάστρο και την Ακτή του Γιαλού της πόλης του 19ου αιώνα. Διακρίνεται ένας μιναρές που πρέπει να είναι αυτός της Λόντζιας. Δεν υπάρχει ο πανύψηλος μιναρές του Κάστρου που καταστράφηκε από την έκρηξη της πυριτιδαποθήκης το 1816.Το κάστρο καιγόταν για 2 ημέρες όπως μου είπε τελευταία συμπατριώτης μας μουσουλμάνος. Το κτίριο αριστερά της εικόνας να υποθέσω ότι βρισκόταν κάπου κοντά στο ξενοδοχείο Kos Aktis, ενώ φαίνεται και ένας αρχαίος κώτικος βωμός με βουκράνια. Διακρίνονται κτίσματα μπροστά από το βόρειο τμήμα του μεσαιωνικου τείχους, προφανώς ο πίνακας σχεδιάστηκε, ίσως το 1840, πριν από το σεισμό του 1863 που εκδηλώθηκε βόρεια της Χάλκης και είχε μέγεθος τουλάχιστον 7,5 βαθμούς.


55. ΜΑΡΜΑΡΙΝΗ «ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΑ»,ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΄70


Το μαρμάρινο κουκουνάρι του Κάστρου είναι από νταμάρι της οροσειράς του Δίκαιου ίσως βρισκόταν σε σημαντικό ρωμαϊκό [ή ελληνιστικό] τάφο ή ακόμη σε κρήνη. Να υποθέσω κάπου γύρω από την Casa Romana, κοντά στον Βωμό του Διόνυσου ή το διονυσιακό θέατρο του Αμπάβρη. Κατέληξε στο Κάστρο πολύ αργότερα ίσως μετά τις ιταλικές ανασκαφές. Αποτελούσε σύμβολο αθανασίας και αιώνιας ζωής, αλλά δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε επίσης ως πρότυπο ρωμαϊκής λεγεώνας, όπως αναφέρθηκε σε διάφορα βόρεια έθνη που κατακτήθηκαν τον 1ο αιώνα π.Χ από τους Ρωμαίους. Σήμερα στολίζει επίσης τα στήθη των παικτών της γερμανικής ποδοσφαιρικής ομάδας  του Augsburg.


54. ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ


[—] Αἰφικί[α — — —]
Μάρθα Δ[— — — —]
Επιτάφιος. Λευκή μαρμάρινη στήλη που βρέθηκε στην Κω, του 1ου αιώνα μ.Χ. Βρίσκεται στο Κάστρο των Ιπποτών. Δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή Δημ.Μποζνάκη

53. ΜΝΕΙΑΣ ΧΑΡΙΝ


«Δ[ημ]ήτριος βʹ τοῦ Ἀντι[— — — — — — τῆς αὐτοῦ] μητρὸς Ἀγαθαμερίδο[ς μνείας χάριν]». 

Επιτάφιος Αγαθαμέρη. Βάση ιονικής στήλης από λευκό κώτικο μάρμαρο. Επιγραφή 2ου αιώνα μ.Χ. Μνείας χάριν: όταν οι ζωντανοί αποχαιρετούν τους νεκρούς.Συναντάται στο Κάστρο των Ιπποτών.Δημοσιεύθηκε από τον καθ. Δημ.Μποζνάκη.

52.ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΟΛΟΣ, 1938


Το Κάστρο των Ιπποτών , φωτογραφία της Dorothy Burr Thompson, 1938. Πηγή-ASCSA ARCHIVES

51. ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΓΟΡΑ


«Διαγόρας χρησ<τ>ὸς χαῖρε».

Επιτάφιος του Διαγόρα. Λευκή μαρμάρινη στήλη από κώτικο μάρμαρο. Βρέθηκε στο Πλατάνι - 2ος / 3ος αιώνα μ.Χ. Συναντάται σήμερα στο κάστρο των Ιπποτών.Δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή Δ.Μποζνάκη

50. ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΤΙΒΕΡΙΟ ΚΑΙ ΚΛΑΥΔΙΟ


Επιγραφή που τιμάει τους αυτοκράτορες Τιβέριο και Κλαύδιο. Από λευκό κώτικο μάρμαρο.23 μ.Χ. (I), 42 μ.Χ- Δημοσιεύθηκε από τον ιταλο εβραίο επιγραφολόγο M. Segre, στο Iscr. di Cos. Συναντάται σήμερα στο Κάστρο των Ιπποτών.

[ὁ δᾶμος καθιέρωσε Τιβε]ρίωι Καίσαρι θεοῦ Σε[βαστοῦ υἱῶι]
[χαριστήριον τᾶς ἀσυλία]ς, ἇς ἔχει παρ’ αὐτο[ῦ βεβαιωθείσας]·
[τῶι παραβαίνοντι ἐνθύ]μιον ἔστωι τᾶς ἀσε[βείας τᾶς εἰς τὸν]Σεβαστόν. vacat
[Τιβ(έριος) Κλαύδιος Καῖσα]ρ Σεβα[στὸ]ς̣ Γερ[μανικός, ἀρχιερεύς],
[δημαρχικῆς ἐξουσίας τ]ὸ δεύτερον, αὐ̣[τοκράτωρ τὸ τρίτον],
[ὕπατος ἀποδεδειγμέ]ν̣ος τὸ τρίτον, πατ̣[ὴρ πατρίδος, — —]
[— — — δραχμὰς μυρι]ά̣δας εἰκοσιπέντ[ε — — — — — — — —].

49. ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ


«Δωρόθεος Σμυρναῖος». Επιτάφιος του Δωρόθεου από την Σμύρνη, στήλη από κώτικο μάρμαρο. Βρέθηκε στο Εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης Κω, είναι του 2ου αιώνα π. Χ.Η Σμύρνη είναι από τις αρχαιότερες πόλεις της Μεσογείου και της αρχαίας Ιωνίας. Ιδρύθηκε το 3000 π.Χ. και υπάρχει μέχρι σήμερα. Στη ιστορία της έχει αλλάξει δύο θέσεις. Η πρώτη των προϊστορικών χρόνων «Παλαιά Σμύρνη» που αναφέρει ο Στράβων και η δεύτερη που έκτισε ο Μ.Αλέξανδρος και οι επίγονοι του κατά την ελληνιστική περίοδο. Ο Δωρόθεος μάλλον ήταν από την Νέα Σμύρνη του Μ.Αλεξάνδρου. Την επιγραφή δημοσίευσε ο καθηγητής Δημ.Μποζνάκης.Σήμερα συναντάται στο Κάστρο των Ιπποτών της πόλης Κω.

48. ΙΩΝΙΚΗ ΣΠΕΙΡΑ


Σε κώτικο μάρμαρο ιωνική σπείρα,στο Κάστρο των Ιπποτών της πόλης Κω.Την σπείρα συναντάμε παντού στην φύση,από τους γαλαξίες έως τις δίνες των τσουνάμι.Είναι από τα αρχαιότερα σύμβολα και χρησιμοποιείται από την παλαιολιθική εποχή στην χώρα μας.O Αρχιμήδης ήταν από τους πρώτους που την περιέγραψε σε αυστηρά μαθηματικό πλάισιο. Μία χαρακτηριστική απεικόνιση της αποτελεί η τοιχογραφία με τις πολύχρωμες σπείρες που βρέθηκε στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης.Η πρώτη σπείρα βρέθηκε στα Πυρηναία σε χαραγμένο κέρατο ταράνδου πριν από 20000 χρόνια.

47.ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΠΟΥ


«Κάλλιππος Διονυσίου Μυλασεῦ χαίρ<ε>ιν».

Επιτάφιος του Καλλίππου, γιος του Διονύσιου, της Μύλασας. Λευκή μαρμάρινη στήλη βρέθηκε στο Πλατάνι - 2ου αιώνα μ.Χ. Από μάρμαρο της Κω.Σήμερα μπορείτε να την βρείτε στο Κάστρο των Ιπποτών. Δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή Δημήτριο Μποζνάκη

46.ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΑΖΕΡΜΑ;




Το πότε φτιάχτηκε το διώροφο οθωμανικό κτίριο της φωτογραφίας δεν είναι γνωστό. Να υποθέσω μετά την έκρηξη της πυριτιδαποθήκης το 1816.Το βέβαιο είναι ότι οι Ιταλοί το βρήκαν κοντά στην ράμπα μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού περιβόλου και το χρησιμοποίησαν για στρατώνα μέχρι να φτιαχτεί το 1929-1930 το στρατόπεδο τους επι της οδού Αρτεμισίας.Δεν ήταν εκεί τον σεισμό του 1933. Οι οθωμανικές κατασκευές κατεδαφίστηκαν κατά την διάρκεια της αποκατάστασης του κάστρου το χρονικό διάστημα 1915-1916 [Maiuri,κάτοψη].Αυτό το κτίριο συντηρήθηκε αρχικά από τους Ιταλούς αρχές της δεκαετίας του 20 πριν οριστικά κατεδαφιστεί.

45.ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΦΘΕΙΡΕΤΑΙ;


Επιγραφή που κινδυνεύει να χάσει την χάραξη της σε σύντομο χρονικό διάστημα .Τα αξιόλογα μαρμάρινα γλυπτά και οι επιγραφές του Κάστρου της Κω θέλουν προσοχή και πρέπει να μεταφερθούν το συντομότερο δυνατό σε κλειστό χώρο.Ο ασβεστόλιθος και το μάρμαρο είναι οι πιο ευαίσθητες πέτρες στη διάβρωση οξέος ή στη χάραξη, επειδή έχουν υψηλή συγκέντρωση ασβεστίτη. Ο ασβεστίτης αντιδρά στα οξέα ακόμη και σε αδύναμα διαλύματα και μπορεί να διαλυθεί.Όταν τα θειικά και νιτρικά οξέα στον μολυσμένο αέρα και τη βροχή αντιδρούν με τον ασβεστίτη σε μάρμαρο και ασβεστόλιθο, ο ασβεστίτης διαλύεται. Σε εκτεθειμένους χώρους ειδικά υπάιθριους αφαιρείται υλικό από γλυπτά και παρατηρείται απώλεια σκαλιστών λεπτομερειών.Ομως δεν συμπεριφέρονται όλες οι πέτρες με τον ίδιο τρόπο π.χ ο γρανίτης είναι πολύ πιο σκληρό υλικό και διαρκεί πολύ περισσότερο από το μάρμαρο. Το μάρμαρο είναι πιο μαλακό και πιθανότατα θα επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου με ρωγμές, σχισμές και διάβρωση, ειδικά σε εξωτερικά στοιχεία. Αντίθετα, ο γρανίτης θα αντέξει ακόμη και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. 

44.ΜΑΡΚΟΥ ΠΑΚΩΝΙΟΥ ΝΙΚΩΝΟΣ
 

«Μάρκου Πακωνίου Νίκωνος». Βωμός μαρμάρινος με επιγραφή ρωμαϊκής περιόδου.Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Amedeo Miauri, 1925. Βρίσκεται σήμερα στο Κάστρο των Ιπποτών.

43.ΑΛΑΒΑΝΔΕΥΣ 


Μία ακόμη μαρμάρινη επιγραφή [αναποδογυρισμένη στην φωτογραφία για να διαβαστεί καλύτερα] από το Κάστρο των Ιπποτών της πόλης Κω. Δημοσιεύθηκε τόσο από τον Amedeo Maiuri το 1925 όσο και απο τους Paton-Hicks το 1891. Είναι του 2ου αιώνα π.Χ.Τα Αλάβανδα ήταν ήταν μία από τις πλουσιότερες πόλεις της Μ.Ασίας. Το έδαφός της ήταν πολύ γόνιμο, το εμπόριό της ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένο και σε λατομεία της εξορυσσόταν μαύρο μάρμαρο υψηλής ποιότητας, που ονομαζόταν αλαβανδικός λίθος. Οι Αλαβανδείς, είχαν τη φήμη φιλήδονων και άσωτων ανθρώπων, και πολλοί αρχαίοι αποκαλούσαν τα Αλάβανδα «Σύβαριν της Μ.Ασίας».Ηταν πόλη της Καρίας, κοντά στον ποταμό Μαρσύα (Τσίνα-τσάυ), παραπόταμο του Μαιάνδρου,30χλμ νότια των Τράλλεων της Τουρκίας. Το όνομα της πόλεως προέρχεται από την τοπική γλώσσα και σημαίνει άλα( άλογο) και βάνδα (νίκη), με αφορμή τη νίκη κάποιου κατοίκου της πόλεως σε μονομαχία ιππέων. Η μυθολογία μας αναφέρει ότι η πόλη έλαβε το όνομα από τον Αλάβανδο γιος του Καρός και της Καλλιρρόης, εγγονός του ποτάμιου θεού Μαιάνδρου από τη μητέρα του.

Ἀθηναῒς
Λεωνίδα
Μυλασίς.
Ἀπολλώνιος
Λέοντος
Ἀλαβανδεύς.
Λεοντίσκος
Ἀπολλωνίου
Ἀλαβανδεύς.


42. ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ!


Φωτογραφία της δεκαετίας του 20,μετά από τις επισκευές και την συντήρηση του Κάστρου από το Μηχανικό Σώμα του Στρατού των Ιταλών.Σε αυτή την γωνιά του Κάστρου γεννήθηκε η παρακάτω ωραία στιχοπλακιά, τον 19ο αιώνα.Από την έκρηξη της οθωμανικής πυριταποθήκης της 17ης Μαρτίου του 1816 σκοτώθηκαν 28 συμπατριώτες μας.Οι Ιταλοί ίσως μετά από υπόδειξη ενός χαρισματικού επιστήμονα του Amedeo Maiuri, άφησαν το χώρο όπως το βρήκαν, προχωρώντας σε ελάχιστες αλλαγές.Προφανώς για να μην σβηστεί ποτέ από την μνήμη μας η αποφράδα στιγμή.

«Μιαν Κυριακήν πο το πωρνόν πολούν οι εκκλησίες 
Τσε ο ερημος ο μπίμπασης στον τσιρχανέν επήγεν
Εβαλεν τους νεφέρηδες,ένα καρφί να βγάλουν
Τσαι το καρφί τσακουμακά κι ούλον τον κοσμον τσαιει
Ανθρώποι σκοτωθήκανε,παιδιά επλακωθήκαν
Σκοτώθει ο Λουκάκιογλου της χωρας το κεφάλι
Σκοτώθει τσαι ο ΑλήΧοτζας,τομορφο παλληκάρι
Σκοτώθη και η Διασυνιώ.Σκοτώθη και η Τούλα
Που η μάνα της την είχενε μονιάν και μοναχούλαν»

41. ΡΑΓΙΣΜΕΝΟΣ ΚΙΟΝΑΣ ΚΑΙ ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙΑ


Η Πύλη γνωστή ως Carmadino του εσωτερικού παλαιότερου κάστρου της Κω, εκ των έσω, τέλη της δεκαετίας του 20. Δεξιά ήταν τα μπουντρούμια , οι φυλακές που χρησιμοποίησαν για τους αγωνιστές Κώους και μή οι Γερμανοι κατακτητές.Ο ραγισμένος μακρόστενος κίονας από χαλαζιακό μονζονίτη, στην είσοδο της πύλης είναι από την παλαιοβασιλική του Λιμανιού[Αγ.Γεωργίου], υπάρχει ακόμη στις μέρες μας. Πληγωμένος αντέχει ακόμη σε ισχυρότατες με κοντινό επίκεντρο δονήσεις.Δεν ράγισε από τον σεισμό του 2017 ούτε το 1933, ίσως από το ισχυρό επεισόδιο 7.5 βαθμών του 1863 από το Ρήγμα της Χάλκης.

40.ΛΕΩΝ


Οι Ιππότες χρησιμοποιούσαν αυθαίρετα τα αρχαία αρχ.μέλη;Φωτογραφία του 1927. Ο Λέων βρίσκεται πάνω στον προμαχώνα του παλιού Κάστρου του 14ου αιώνα.Το κόκκινο βελάκι δείχνει την επέκταση του εξωτερικού περιβόλου και την ένωση με το παλαιότερο τμήμα. Αυτό το μέρος περιτριγυριζόταν από θαλασσινό νερό της τάφρου πριν  από την κατασκευή του νεότερου τμήματος. Προφανώς ο Λέων ήταν υποδοχέας  κατά κάποιο τρόπο έβλεπε προς την θάλασσα και ήταν κοντά στην είσοδο του Κάστρου στην παλιά Πύλη.Το λιοντάρι [ειδικά το αρσενικό] πάντα ασκούσε μεγάλη γοητεία στον άνθρωπο.Σε πολλούς πολιτισμούς,χρησιμοποιείται ως σύμβολο αρετής και θετικών ιδιοτήτων,όπως δύναμη,υπερηφάνεια,μεγαλείο,ευγένεια και θάρρος.Το λιοντάρι είναι ένα κοινό έμβλημα στην εραλδική. Είχε μεγάλη διάδοση σε όλο τον μεσαιωνικό και αναγεννησιακό κόσμο, και οι εραλδικές ιδιότητες της δράσης που σχετίζονται με το λιοντάρι ήταν πολλές.Η Ευρώπη δεν αποτελεί ιστορικά μέρος του βιότοπου των λιονταριών και η παράδοση του εραλδικού λιονταριού μπορεί να εντοπιστεί σε επαφή με τους πληθυσμούς της ανατολικής Μεσογείου,ειδικά κατά την περίοδο των Σταυροφοριών.Ο συμβολισμός του λιονταριού του Αγίου Μάρκου προέρχεται από μια αρχαία ενετική παράδοση,σύμφωνα με την οποία ένας άγγελος με τη μορφή ενός φτερωτού λιονταριού θα απευθυνόταν στον Άγιο,ναυαγό στις λιμνοθάλασσες.

39.ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΤΗΣ ΙΑΣΟΥ;


Δεν είναι βέβαιο ότι προέρχεται από τα διάσημα λατομεία μαρμάρου της  Ιασού τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά τους ρωμαϊκούς και πιό πρόσφατους χρόνους:μερικά από αυτά βρέθηκαν κοντά στην πόλη Abkuk, της Μικρασίας. Παρήγαγαν 2 είδη μαρμάρου, το λευκό και το διάσημο κόκκινο μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους κυρίως κατά τον  3ο αιώνα αλλά και πολύ δημοφιλές στους βυζαντινούς χρόνους. Μάρμαρα από αυτό το λατομείο χρησιμοποιήθηκαν για να διακοσμήσουν το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. Είναι μέρος του ορεινού όγκου του Μεντερέ και είναι μεσοζωικής ηλικίας

38. ΗΡΩΔΗΣ ΑΝΤΙΠΑΣ


Τιμητική επιγραφή για τον τετράρχη της Γαλιλαίας και της Περαίας, Ηρώδη Αντίπα[ 4 π.Χ-39 μ.Χ] γιο του Μέγα Ηρώδη. Βρισκόταν σε βάση από λευκό μάρμαρο.Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τους Paton-Hicks (1891). Από το 1888 βρίσκεται στο Κάστρο στην Πύλη Carmandino. Ποιός ήταν ο Ηρώδης Αντίπας; Όταν ο Ιησούς είχε συλληφθεί την άνοιξη του ΄30 στην Ιερουσαλήμ ο Πόντιος Πιλάτος τον έστειλε στον Αντίπα γιατί ήταν Γαλιλαίος. Εκείνος του ζήτησε να κάνει κάποιο θαύμα. Ο Ιησούς δεν του απάντησε. Τότε, αφού τον εξευτέλισε και τον ενέπαιξε, τον έστειλε πίσω στον Πιλάτο. 

 Ἡρώδην
Ἡρώδου τοῦ βασιλέως υἱόν,
 τετράρχην,
Φιλίων Ἀγλάου
φύσει δὲ Νίκωνος
τὸν ἁτοῦ ξένον καὶ φίλον.

37. ΖΗΜΙΕΣ ΤΟΥ 2017



Με τα πορτοκαλί βελάκια σημειώνονται οι μεγαλύτερες ζημιές με καταρρεύσεις από την ισχυρή σεισμική δόνηση του 2017 που προκλήθηκαν στον νότιο εσωτερικό περίβολο του Κάστρου. Ηταν τμήματα με αξιόλογες προηγούμενες πληγές από σεισμούς του παρελθόντος που δεν είχαν συντηρηθεί κατάλληλα.

36...ΓΡΑΚΟΥ


Επίγραμμα ρωμαικής περιόδου σε μαρμάρινο βωμό που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Amedeo Maiuri, το 1926. Συναντάται σήμερα στο Κάστρο των Ιπποτών στη θέση που βρισκόταν ο Οθωμανικός Στρατώνας.

Μάρκου
Σενπρων<ί>ου
   Γράκου.

35...ΡΕΑΣ


Επίγραμμα σε μαρμάρινο βωμό που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Amedeo Maiuri, το 1926. Συναντάται σήμερα στο Κάστρο των Ιπποτών στη θέση που βρισκόταν ο Οθωμανικός Στρατώνας.

Παρμενίσκου
τοῦ Φιλίππου
ἱερατεύσαντος
    Ῥέας.

34. ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΔΕΞΙΦΑΝΗ


Αφιέρωση στον στρατηγό Δεξιφάνη. Στήλη[?] από λευκό κώτικο μάρμαρο, επιγραφή σε έναν πίνακα με λαβές[tabula ansata]. Βρέθηκε στην Κω, είναι περίπου του 100-150 μ.Χ. Πρωτοδημοσιεύθηκε από τον A. Maiuri (1925). Σήμερα η επιγραφή με το στεφάνι συναντάται στον τοίχο του  Κάστρου. 

«Δεξιφάνους τοῦ Ῥούφου στρατηγήσαντος ἁγνῶς καὶ δικαίως,
καθὼς ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμος ἐμαρτύρησεν, θεοῖς χαριστήριον».

33.ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΑΦΡΟΣ


Το Εσωτερικό και το Εξωτερικό Κάστρο, η εσωτερική τάφρος το αρχαίο ελληνιστικό και το βυζαντινό τείχος 

32.ΤΟΞΩΤΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ;


Στην είσοδο του Κάστρου, το πρώην τοξωτό οθωμανικό υδραγωγείο

31.ΗΡΑΚΛΗΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ


Ο Ηρακλής του Κάστρου από ντόπιο μάρμαρο

30. ΚΟΝΤΙΝΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ


Βλέπετε το πλοίο στο βάθος; Εκεί κοντά, 2χλμ. κάτω από την θάλασσα έγινε το ξαφνικό σπάσιμο του ρήγματος Καρά Αντα που προκάλεσε τον σεισμό 6,6 βαθμών της 21ης Ιουλίου 2017.Το κοντινό επίκεντρο και το χαμηλό εστιακό βάθος του σεισμού είχε ως αποτέλεσμα να υποστούν μεγάλες ζημιές τόσο το λιμάνι όσο και το Κάστρο. 

29. ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΟΓΛΟΥ


Επιγραφή που βρισκόταν στο υπέρθυρο του Παρθεναγωγείου κοντά στον μητροπολιτικό ναού του Αγίου Νικολάου της Χώρας εκεί όπου ήταν και η κατοικία του Αντώνη Παντέλογλου. Το σχολείο ανηγέρθη με δωρεά του υπέρ της μνήμης της κόρης του Μαριγώς (στο κοινό προαύλιο του Παρθεναγωγείου και του ναού είχε ήδη ανεγείρει ο ίδιος και μεγαλοπρεπές μαρμάρινο μνήμα). Το Παρθεναγωγείο καταστράφηκε στον σεισμό του 1933. Πηγή-Τίμων Κουτσουράδης

28.ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ


Ο δρόμος του νερού του οθωμανικού υδραγωγείου του Κάστρου των Ιπποτών. Κάστρο- Βόρειο Μεσαιωνικό τείχος- Πλατεία Δημαρχείου-Αμπάβρης - Βουρίνα

27. ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ


Με μια πρώτη ματιά , η είσοδος του Κάστρου των Ιπποτών της Κω!

26. ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΘΕΑΤΡΟ;


Μάσκα αρχαία μαρμάρινη από κώτικο υλικό. Από το αρχαίο θέατρο;


Γιρλάντα διονυσιακή στον εξωτερικό περίβολο ΒΑ της εισόδου, από ντόπιο μάρμαρο. Πιαθνόν από το αρχαίο Θέατρο της πόλης. 

25. «ΦΟΝΙΑΣ» ΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΠΟΡΤΑΣ


Πάνω από το οικόσημο της κεντρικής εισόδου του Κάστρου ο Φονιάς δεν υφίσταται. 

24.ΑΝΑΞΙΚΛΕΙΑ


Τιμητική επιγραφή του δήμου[ Αλεντίων -Πέλλης;] για την Αναξίκλεια γυναίκα του Χαρμύλου. Προέλευση μάλλον το αρχαίο Πυλί.Βάση αγάλματος από λευκό μάρμαρο κώτικο, περίπου του 1ου αιώνα π.Χ ή 1-50 μ.Χ. Η επιγραφή συναντάται στην είσοδο, δεξιά της Καστρόπορτας κάτω από την διονυσιακή γιρλάντα. Δυστυχώς η χάραξη της τείνει να χαθεί λόγω της αποσάθρωσης. Αν δεν κάνω λάθος υπάρχει στο Πυλί, Σύλλογος Γυναικών προς τιμή της Αναξίκλειας. Δημοσιεύθηκε από τους Paton-Hicks, το 1891.

ὁ δᾶμος ἀνέθηκε
Ἀναξίκληαν Εὐαί<ω>νος,
γυναῖκα δὲ Χαρμύλου τοῦ
Χαρμύλου, ἀρετᾶς ἕνεκα καὶ
σωφροσύνας καὶ τᾶς ποτὶ
τὸν ἄνδρα αὐτᾶς εὐνοίας.

23. ΣΕΒΑΣΤΟ ΑΝΔΡΙΑΝΟΝ


Τιμητική επιγραφή για τον αυτοκράτορα Αδριανό στην είσοδο του Κάστρου, απέναντι από την επιγραφή του Γάιου Στερτίνιου Ξενοφώντα. Ενα από τα 3 θραύσματα βάσης από λευκό μάρμαρο, μάλλον του Κοκκινόνερου, εκδόθηκε επι βασιλείας του Αδριανού [117-138μ.Χ]- Δημοσιεύθηκε από τον M. Segre, Iscr. di Cos (1993) 

Αὐτοκ[ράτορα Καίσαρα θε]οῦ
Τραϊα[νοῦ Παρθικο]ῦ υἱόν,
θεοῦ [Νέρουα υἱω]νόν,
Τραϊαν̣[ὸν Ἁδριαν]ὸν
Σεβα̣[στόν, ἀρχιερ]έα μέγ[ι]-
[στον, δημαρχικῆς] ἐξουσ[ί]-
[ας τὸ —ʹ, ὕ]πατον τὸ δ 
[Κῴων ὁ δᾶ]μος τὸν σωτῆρα
[καὶ ἑαυτο]ῦ εὐεργέταν κα[ὶ]
[  vacat   κ]τίσταν.


22. «ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ»

Ηταν 17 Μαρτίου του 1816, ημέρα Κυριακή. Τότε ξαφνικά συνέβη η εκπυρσοκρότηση της πυριταποθήκης του Κάστρου της Κω, από απροσεξία, από την οποία σκοτώθηκαν γύρω στους 28 συμπατριώτες μας.«Το έκτακτον φοβερό γεγονός επέδρασε τόσον, ώστε από τότε έμεινε η τρομερή εκείνη ημέρα ως τοπική χρονολογία των κατοίκων -Από το Κάστρο» αναφέρει ο Ιάκωβος Ζαρράφτης. Την ημέρα εκείνη έφυγαν 2 πέτρες από το Κάστρο και έπεσαν στο γεφύρι της σημερινής Οδού Αρίστωνος, διασχίζοντας μια απόσταση 1130μ.Από τότε η τοποθεσία ονομάζεται Δύο Πέτρες.Σήμερα για άγνωστο λόγο οι πέτρες χάθηκαν, ωστόσο θα μπορούσαν αντικατασταθούν, από 2 νέες ηφαιστειακές της Κεφάλου,ώστε να μην χαθεί αυτό το τοπωνύμιο το οποίο θυμίζει μια θλιβερή μέρα από την σύγχρονη ιστορία της πόλης.Την ακριβή τοποθεσία εκπυρσοκρότησης, και την ιστορία μου διηγήθηκε ο καθηγητής Αχιλλέας Κουτσουράδης.


21.ΛΑΜΙΑΣ...


Επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ σε μάρμαρο κώτικο μάλλον του Δίκαιου. Αγνωστης προέλευσης. Από το Supplementum Epigraphicum Graecum [SEG] (1965), (W. Peek). Συναντάται σήμερα κοντά στον προμαχώνα Caretto.

[Θεσσαλίας] Λαμίας ἐρατὰν ἀνὰ δ̣[ειράδα θρεφθεὶς]
[Δαμύ]λος εὐγενέτας τᾶιδε κόνε[ι κρύφεται]
[ὀκτω]χωιγδωικονταέτης· ὁσίως δὲ [βιώσας]
[πρέσ]βυς ὀφειλομένωι κανθὸν ἔκλ[αιξεν ὕπνωι].
[τὸν] δὲ καὶ ἐν ζωᾶι τε καὶ ἐν φθιμέ[νοισι ποθητὸν]
[ἄγα]γεν Ἑρμείας χῶρον ἐπ’ εὐσ[εβέων].


20.ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ


Στο Κάστρο των Ιπποτών βρισκόταν στρατόπεδο κατά την οθωμανική περίοδο του νησιού. Πότε χτίστηκε δεν είναι ακριβώς γνωστό. Μπορούμε να πούμε μετά τον 16ο αιώνα μ.Χ.Ηταν δίπλα στην ράμπα,την επικλινή γέφυρα μεταξύ του παλαιότερου περιβόλου και του νεότερου. Το στρατόπεδο ήταν διόρωφο και χρησιμοποιήθηκε από τους Ιταλούς στρατιωτικούς μέχρι το 1929, την χρονιά της κατασκευής της Καζέρμας. Την δεκαετία του 30 γκρεμίστηκε από τους Ιταλούς. Γιατί; Δεν γνωρίζω, μπορώ να υποθέσω ότι  ήθελαν να επαναφέρουν το Κάστρο στην αρχική του κατάσταση είτε επειδή είχε μη επισκευάσιμες ζημιές από τον σεισμό του 1926 ο οποίος συνέβη νότια της Τήλου.

19. ΝΗΣΙ Ή ΤΕΧΝΗΤΟ ΒΑΘΡΟ; 


«Στην περίοδο της κλασικής αρχαιότητας ο χώρος ήταν νησί και συνδεόταν με την ξηρά μέσω γέφυρας, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα (γέφυρα οδού Φοινίκων). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην περιοχή που είναι χτισμένο το κάστρο έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από τη Μυκηναϊκή περίοδο» διαβάζω σε κάποιες σελίδες  του διαδικτύου για το Κάστρο των Ιπποτών της πόλης Κω. Ωστόσο η γεωλογία, το έδαφος, τα υψόμετρα και η παλαιογεωγραφία δεν προτείνουν κάτι τέτοιο.Το κάστρο δεν κείται σε βραχώδες αλλά σε αμμουδερό υπόβαθρο, για αυτό βυθίζεται κάποια χιλιοστά τον χρόνο.Δεν έχει δομηθεί πάνω σε ηφαιστειακά υλικά.Ως εκ τούτου, εκτιμώ ότι είναι τεχνητής προέλευσης. Πιθανότατα δημιουργήθηκε από υλικά της διάνοιξης του αρχαίου λιμανιού του 4ου αιώνα π.Χ. Ξεκινώντας από την δυτική ακτή το βάθρο επεκτεινόταν σιγά-σιγα προς ΒΑ από τους Κώους μηχανικούς. Τέλος, πάνω από την τεχνητή πλατφόρμα κατασκεύασαν τον ανατολικό λιμενοβραχίονα του αμυντικού τείχους της αρχαίας πόλης. Το κάστρο έχει θεμελιωθεί πάνω σε χαλαρά, κυρίως βαλτώδη υλικά, αυτό λένε τα πηγάδια.Είναι μια πολύ βαριά κατασκευή πάνω σε «σάπιο» υπέδαφος. Κάτι ανάλογο έχει παρατηρηθεί στο μεγάλο Ναό της Αρτέμιδος της Εφέσου.Τα βαλτώδη εδάφη προστάτευσαν το ελληνιστικό ναό από τους σεισμούς, όπως σωστά είχαν εκτιμήσει οι αρχαίοι μηχανικοί αλλά όχι από την καθίζηση που υπόκεινται τα χαλαρά εδάφη σε ισχυρές σεισμικές καταπονήσεις με κοντινό επίκεντρο που ξεπερνούν τους 6,5 βαθμούς. Με αυτό τον τρόπο την «πάτησαν» και οι Ιάπωνες μηχανικοί, το 2011,σε ανάλογα περιβάλλοντα.Πιστεύω ότι οι αρχαίοι τεχνίτες γνωριζαν το πρόβλημα και προτίμησαν αυτή την λύση αποφεύγοντας οποιαδήποτε αλλη επιλογή. 

18.ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΤΩΝ ΜΥΡΜΗΓΚΙΩΝ;


Η «λεωφόρος» είναι μιας κατεύθυνσης και συνδέει τον εξωτερικό με τον εσωτερικό,παλαιότερο περίβολο του Κάστρου των Ιπποτών της Κω. Τα μυρμήγκια χρησιμοποιούν ένα περίπλοκο σύστημα ιχνών - το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει πολλά χλμ. μονοπατιών. Τα μυρμήγκια δημιουργούν αυτούς τους «μυρμηγκόδρομους» αφαιρώντας συντρίμμια από πιθανά μονοπάτια και ισοπεδώνοντας το έδαφος.Γιατί τα μυρμήγκια κάνουν μονοπάτια; Τα μυρμήγκια όταν βρίσκουν τροφή,εκκρίνουν μια αόρατη χημική ουσία που ονομάζεται «φερομόνη» της διαδρομής καθώς επιστρέφουν στην επόμενη. Αυτό το μονοπάτι οδηγεί κατευθείαν από τη φωλιά στην πηγή τροφής. Αυτό συμβαίνει στο Κάστρο, το ζητούμενο είναι άν μεταφέρουν και οργανική ύλη από την ρευστοποιημένη άμμο. Άλλα μυρμήγκια ακολουθούν στη συνέχεια το μονοπάτι προς τα τρόφιμα. Στη συνέχεια, κάθε εργαζόμενος ενισχύει το μονοπάτι στο δρόμο της επιστροφής.Οι αποικίες μυρμηγκιών είναι αυτο-οργανωμένα συστήματα: σύνθετες συλλογικές συμπεριφορές προκύπτουν ως προϊόν αλληλεπιδράσεων μεταξύ πολλών ατόμων το καθένα ακολουθώντας ένα απλό σύνολο κανόνων, όχι μέσω εντολών από πάνω προς τα κάτω από ελίτ άτομα ή τη βασίλισσα.Κάτι ακόμη, τα μυρμήγκια είναι τόσο καλά οργανωμένα που μπορούν να σκοτώσουν έναν ελέφαντα. Μην τα υποτιμάτε!

17.ΡΕΥΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΜΜΟΣ;


Πρόκειται για ένα φαινόμενο όπου ένα στερεό συμπεριφέρεται σαν ένα υγρό.Είναι πιθανόν να συνέβη στο νοτιοδυτικό τμήμα του Κάστρου της Κω κατά τη διάρκεια του σεισμού της 21ης Ιουλίου 2017, κοντά στον προμαχώνα Caretto.Η ρευστοποίηση συμβαίνει όταν δονήσεις ή πίεση του νερού μέσα σε μια μάζα εδάφους προκαλούν την απώλεια επαφής μεταξύ των σωματιδίων του εδάφους.Αυτή η κατάσταση είναι συνήθως προσωρινή και συνήθως προκαλείται από σεισμό σε έδαφος κορεσμένο με νερό ή μη στερεό έδαφος.Συχνά συμβαίνει κάτω από κτίρια και άλλες κατασκευές, μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές κατά τη διάρκεια σεισμών ή ακόμη κατολισθήσεις.Υπάρχουν 2 τύποι που είναι εξίσου επικίνδυνοι:Ρευστοποίηση ροής και η κυκλική που οφείλεται στην πλευρική εξάπλωση και την ταλάντωση του εδάφους.Μήπως συνέβη η δεύτερη;

16.ΑΥΡΗΛΙΟΥ ΕΥΔΑΜΟΥ


 «Αὐρηλίου Εὐδάμου».Επιγραφή μαρμάρινη από την ρωμαική περίοδο του νησιού. Αγνωστη προέλευση, την δημοσίεσε για πρώτη φορά ο Ιταλός αρχαιολόγος Amedeo Maiuri, το 1925.

15.ΙΟΥΛΙΑ ΔΡΟΥΣΙΛΛΑ ΩΣ ΝΕΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ


Αφιέρωση στην Ιουλία Δρουσίλλα ως Νέα Αφροδίτη.Επίγραμμα του 37-38 μ.Χ από λευκό μάρμαρο άγνωστης προέλευσης. Τοποθετήθηκε μάλλον από τους Ιωαννίτες τον 16ο αιώνα μ.Χ στην είσοδο της Εξωτερικής Πύλης του Κάστρου των Ιπποτών, προερχόμενη ωστόσο από άγνωστη τοποθεσία της πόλης. Η Ιουλία Δρουσίλλα [16 Σεπτεμβρίου 16-10 Ιουνίου 38] ήταν η 2η κόρη και το 5ο επιζών παιδί του Γερμανικού και της Αγριππίνας της Πρεσβύτερης.Ήταν αδελφή του αυτοκράτορα Καλιγούλα,ωστόσο ήταν η πρώτη γυναίκα που ονομάστηκε κληρονόμος στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία.Η Δρουσίλλα ήταν η αγαπημένη του Καλιγούλα και φημολογήθηκε ότι ήταν η ερωμένη του,πέθανε όταν ήταν περίπου 22 ετών.Ένα χρόνο αργότερα, ο Καλιγούλας ονόμασε τη μοναδική του γνωστή κόρη Δρουσίλλα, από την νεκρή του αδερφή.Ο χήρος της Δρουσίλλας,Μάρκος Αιμίλιος Λεπιδός,έγινε εραστής των αδελφών της,Λιβίλλας και Αγριππίνας.Οταν ανακαλύφθηκε η συνωμοσία από τον Καλιγούλα ο Λεπιδός εκτελέστηκε ενώ η Λιβίλλα και η Αγριππίνα εξορίστηκαν.Η επιγραφή δημοσιεύθηκε από τον Ιταλό αρχαιολόγο A.Maiuri,το 1925. 

[ὁ δᾶμος]
καθιέρωσεν Δρουσίλλαι, Ἀφροδείται νέαι,
〚ἀ̣δ̣[ελφᾶι Γαΐου]〛 Καίσαρος
Σεβαστοῦ Γερμανικοῦ, θυγατρὶ δὲ
Γερμανικοῦ Καίσαρος, τᾶι ἐκ προγόνων
 εὐεργέτιδι ἑαυτοῦ εὐσεβείας χάριν.

14.ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ


Το Κάστρο των Ιπποτών της Κω δεν ειναι εντυπωσιακό μόνο για τους ισχυρούς πύργους και τις κανονιοθυρίδες του.Στην δυτική πλευρά του εξωτερικού περιβόλου του 16ου αιώνα μ.Χ,νοτιοανατολικά του προμαχώνα del Caretto, συναντά κανείς πέτρινα κυκλικά περίτεχνα και καλοδουλεμένα πηγάδια από τα οποία ξεδιψούσαν οι ένοικοι του. Μέχρι σήμερα είναι γνωστά 6 πηγάδια. Η διαμόρφωση τους υποδηλώνει εξαιρετικές υδρογεωλογικές ικανότητες από τους κατασκευαστές σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο περιβάλλον.Το στόμιο τους είναι από ντόπιο ως επι το πλείστον μάρμαρο.Εχουν βάθος γύρω στα 6-8μ.Σήμερα τα φυσικοχημικά του χαρακτηριστικά του νερού μαρτυράνε ότι πρόκειται για υφάλμυρο. Το αξιοσημείωτο είναι ότι έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το νερό της κρήνης Κχού της οδού Ιπποκράτους που ξαφνικά άνοιξε και έτρεξε νερό τον Φεβρουάριο του 2017 από μία οπή κοντά στην σφραγισμένη βρύση, περίπου 6 μήνες πριν από το ισχυρό σεισμικό συμβάν του Καρά Αντα.

Το νερό έχει θερμοκρασία κοντά στους 19,5 βαθμούς Κελσίου, και ph περίπου 8.34,με υψηλή αγωγιμότητα και σκληρότητα. 

13.ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΙΣΣΑ


«Ζωπύρα Ἀριστίωνος Ἀστυπαλαίισσα».[Κ.Κωστογλάκης]Βρέθηκε στον Ισθμό: Κέφαλο - ειναι του 2ου / 1ου αιώνα π.Χ - Δημοσιεύθηκε το 1978,στο Supplementum Epigraphicum Graecum . Flights. 1-11, ed. Jacob E. Hondius, Leiden 1923-1954. Flights. 12-25, ed. Arthur G. Woodhead. Leiden 1955-1971. Flights. 26-41, eds. Henry W. Pleket and Ronald S. Stroud. Amsterdam 1979-1994. Flights. 42-44, eds. Henry W. Pleket, Ronald S. Stroud and Johan HM Strubbe. Amsterdam 1995-1997. Flights. 45-49, eds. Henry W. Pleket, Ronald S. Stroud, Angelos Chaniotis and Johan HM Strubbe. Amsterdam 1998-2002. Flights. 50-, eds. Angelos Chaniotis, Ronald S. Stroud and Johan HM Strubbe. Amsterdam 2003

Η επιγραφή αναφέρεται σε σύζυγο από το νησί Αστυπάλαια και όχι από την Κέφαλο, την παλαιότερη πρωτεύουσα του νησιού

12.ΖΗΤΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΑΣ!


Αρχ.μέλος μάλλον από τον «Βωμό του Διόνυσου» του 2ου αιώνα π.Χ εντοιχισμένο στο Κάστρο των Ιπποτων, βλέπει προς την θάλασσα. Δειτε πως το αρχαίο υλικό έχει χάσει τις λεπτομέρειες του εξαιτίας της θαλάσσιας διάβρωσης και της αποσάθρωσης.Οσο υπήρχε η αμμώδης παραλία τα φαινόμενα αυτά ήταν λιγότερο έντονα. Τα τελευταία χρόνια έχει επιδεινωθεί η κατάσταση τους.Με αυτό το τρόπο θα χαθούν σπάνια αριστουργήματα από την κληρονομιά μας που ακόμη εκτίθενται στους εξωτερικούς τοίχους του Κάστρου.Το συντομότερο δυνατό πρέπει να απομακρυνθούν και να συντηρηθούν, είναι κρίμα να χαθούν για πάντα.


Από το αρχαίο θέατρο της πόλης; Εάν δεν μετακινηθεί θα έχει την ίδια τύχη με το παραπάνω


Ζητάει την προσοχή μας ειδεμή θα έχει την ίδια τύχη με τα παραπάνω

11.ΑΠΟΓΟΝΟ ΑΣΚΛΗΠΙΑΔΩΝ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΕΙΔΩΝ


Επίγραμμα μαρμάρινο ρωμαικής περιόδου στην είσοδο του Κάστρου των Ιπποτών. Πρωτοδημοσιεύθηκε από τον Ιταλό αρχαιολόγο Maiuri, Amedeo γύρω στο 1912. Αγνωστης προέλευσης. 

«ἁ βουλὰ καὶ ὁ δᾶμος ἐτείμασαν Κλαυδίαν Ῥουφείναν Ἰουλιανὴν θυγατέρα Κλαυδίου Νικαγόρα Ἰουλιανοῦ ἀπόγονον Ἀσκληπιάδων καὶ Ἡρακλείδων, ἡρωΐδα ἀρετᾶς ἕνεκα καὶ εὐνοίας τᾶς ἐς αὐ τάν [vacat] τὰν κατασκευὰν τοῦ ἀνδριάντος ἐκ τῶν ἰδίων ποιησαμένου τοῦ ἀδελφοῦ{ΑΔΕΛΦΟ (copy)}αὐτᾶς Κλαυδίου Νικαγόρα  Ἰουλιανοῦ».

10.ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΕΣ ΓΙΡΛΑΝΤΕΣ 


Γιρλάντες διονυσιακές μαρμάρινες από το αρχαίο Θέατρο, κατά άλλους από τον Ναό του Διόνυσου, στην εξωτερική Πύλη του Κάστρου των Ιπποτών, φωτογραφία του 2019. Το αρχαίο Θέατρο της πόλης Κω βρισκόταν στον Αμπάβρη, ήταν φτιαγμένο κυρίως από ντόπιο υλικό. Πρέπει να έπαθε ζημιές το 199/198 π.Χ από σεισμό νότια της Ρόδου.Επισκευάστηκε και λειτούργησε στη θέση του ένα θέατρο κατα την ρωμαική περίοδο το όποίο ήταν προσανατολισμένο προς τον Βορρά όπως το Ωδείο της πόλης. Είχε χωρητικότητα 13.000-14.000 θεατών. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους εγκαταλείφθηκε το 469 ή 554μ.Χ μετά από σεισμούς.Κατά την προσωπική μου εκτίμηση η φθορά άρχισε από τον σεισμό του 139 μ.Χ και έπαθε καθίζηση από τον σεισμό του 334μ.Χ.Οι γιρλάντες εντοιχίστηκαν στο Κάστρο τον 15ο αιώνα μ.Χ από τους Ιωαννίτες Ιππότες.

9.ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΑΔΙΚΗΜΕΝΟ ΚΩΟ ΕΥΕΡΓΕΤΗ!


Μέρος από ένα από τα 3 γράμματα του αυτοκράτορα Κλαύδιου προς τους Κώους που αναφέρεται στον μεγάλο Κώο γιατρό του,φίλο του και φιλόπατρι όπως τον αναφέρει, Γάιο Στερτίνιο Ξενοφώντα.Ο Γάιος ήταν μεγάλος ευεργέτης της Κω,της Καλύμνου και των γύρω νησιών. Ποτέ δεν τιμήθηκε από τους σύγχρονους Κώους για τις υπηρεσίες και αγαθοεργίες του που προσέφερε.Η λεπτή μαρμάρινη πλάκα είναι άγνωστης προέλευσης κατά τον Mario Segre. Ισως είναι από λευκό κωακό μάρμαρο του Κοκκινόνερου, διατηρημένη στο πάνω και κάτω μέρος.Βρίσκεται στην είσοδο[3η από δεξιά] του Κάστρου των Ιπποτών.Επιγραφή του 47-48 μ.Χ.Δημοσιεύθηκε από τον Ιταλοεβραίο και θύμα του Αουσβιτς Μ. Segre,Iscr. di Cos (1993).


[— — — — — — — — — — — — — — — —]
[Τιβέριος Κλαύδιος Καῖσαρ Σεβαστὸς] Γερμα-
[νικός, δημαρχικῆς ἐξουσίας τὸ ἕβδ]ομον, ὕ-
[πατος τὸ τέταρτον, αὐτοκράτωρ] τὸ πεν-
[τεκαιδέκατον, πατὴρ πατρίδ]ος, τειμη-
5 [τής, Κώιων ἄρχουσι βουλῆι δήμ]ωι χαίρειν·
[— — — — — — — — — — — ἀν]θρώποις κα-
[— — — — — — — — — — — —]καιον ἐκείνην
[— — — — — — — — — — — —] ὑπὸ πολλῶν
[— — — — — — — — — — — —]ην διαπεφευ-
10 [— — — — — — — — — — — ἀ]κόλουθον ὑπο-
[— — — — — — — — — τῇ εἰς] ἐμὲ εὐσεβείαι̣ ἣν
[— — — — — — — — — — — —] πολὺ δὲ πλέον
[— — — — — — — — — — — —ο]υ τὰ μέγιστα
[— — — — — — — — — — — —]μετέραν εἶναι
15 [— — — — — — — — — — — δ]ιάκειμαι διά τε
[— — — — — — — — — — —] ὑπάρχοντα αὐ-
[τ— — — — — εἰς τὸν ἐμὸν οἶ]κον καὶ τὸν Ῥω-
[μαίων δῆμον — — — — — — κ]αὶ διὰ τὸν συ-
[ζῶντά μοι ἰατρὸν καὶ φίλον Στ]ερτίνιον, ἄν-
20 [δρα οὔτε τὸν τῆς εἰς ἐμὲ εὐσ]εβείας ὅρον
col. II.21 [ἀ]πολείποντά τινα οὔτε τῆς ὑπὲρ ὑμῶν
[π]ρονοίας, ἐντυχὼν τῶι πεμπθέντι ψηφίσ-
[μ]ατι καὶ διὰ τῶν ἐν αὐτῶι γεγραμμένων τὴν
διηνεκῆ τῆς πόλεως ἐπιγνοὺς πρὸς ἐμαυ-
25 τὸν διάθεσιν οὐ μόνον ἐφ’ οἷς ἐθύσατε τοῖς
ἐπιχωρίοις θεοῖς, τὰ ὑπὲρ τῆς ἐμῆς σωτηρί-
ας χαριστήρια αὐτοῖς ἀποδίδοντες δη-
μόσια καὶ ἴδια λευχειμονοῦντες καὶ στεφα-
νηφοροῦντες, ἀπεδεξάμην τε καὶ τὰς ὑ-
30 πάτας εἰς τοὺς μέλλοντας παν[ηγ]ύρε̣[ις ἃ]ς̣
ἐποιήσασθε ἐμοὶ μετὰ τὸν ἀγῶνα τῶν
θεῶν τὴν τῆς ἡμετέρας ἡγεμονίας ἀσά-
λευτον διαμονὴν ἐπαινοῦντες [κ]α̣τ̣α̣[ξ]ί-
ως ταῖς προϋπαρχούσαις π[ρὸ]ς τ̣[ὸν] δ̣ῆ̣[μον]
35 δωρεαῖς αἷς παρ̣έ̣χ̣ομαι εἰς̣ ἀε[ὶ] τ̣ὰ̣ς ε̣[ὐ]ε̣ρ̣-
γεσίας προσεξευρίσκων πρ̣[ὸς τὸ κοινὸν] ἐ̣π̣ι-
τήδειο̣ν πά̣[σ]α̣[ι]ς τ̣ε π̣όλ̣ε̣[σιν πανηγύρεις ἱε]-
ρὰς ἡμε̣[ῖ]ν ἀ̣γ̣ού̣σαις· οἱ σὺν Στερτινίωι Ξενο-
φῶντι πρεσβεύοντες ἦσαν· Ὀνύμανδρος
40 Θευγένους, Γάϊος Ἰούλιος Φ̣ιλε̣ῖ̣νο̣[ς. ἔρρωσθε].
Τιβέριος Κλαύδιος Καῖσαρ Σεβαστὸς Γερμα-
νικός, ἀρχιερεύς, δημαρχικῆς ἐξουσίας τὸ
ὄγδοον, ὕπατος τὸ τέταρτον, αὐτοκράτωρ
τὸ ἑκκαιδέκατον, πατὴρ πατρίδος, τειμη-
45 τής, Κώιων ἄρχουσι βουλῆι δήμωι χαίρειν·
ἐνφανίσαντός μοι Στερτινίου Ξενοφῶντος
τοῦ ἰατροῦ μου καὶ φίλου περὶ τῆς παρ’ ὑμεῖν γε-
ρουσίας αἰτησαμένου τε ὅπως τοὺς τοῦδε
μετέχοντας τοῦ συστήματος τῆς τε̣ πε-
50 ρὶ τᾶς ξενοδοχίας ὀχλήσεως ἀτελε̣ῖ̣ς̣ κ̣αὶ
             vacat 0,045
col. III.51   [— — — — — — — — — — — — — — — — — —]
  [— — — — — — — — — — — — — — — — — —]
  [․][— — — — — — — — — — — — — — — — —]
  ΝΟ̣[— — — — — — — — — — — — — — — — —]
55   ΤΕΙ[— — — — — — — — — — — — — — — — —]
  ΜΟΝ[— — — — — — — — — — — — — — — —]
  ΕΠΙΣ[— — — — — — — — — — — — — — — —]
  βουλο[— — — — — — — — — — — — — — — —]
  ΤΑΝΤΑ[— — — — — — — — — — — — — — —]
60   ας καὶ τα̣[— — — — — — — — — — — — — — —]
  κομένων [— — — — — — — — — — — — — —]
  γείνεσθαι [— — — — — — — — — — — — — —]
  χειων τοὺς [— — — — — — — — — — — — — —]
  λομένου τη[— — — — — — — — — — — — — —]
65 τὰς δικαιοτάτ[ας — — — — — — — — — — μὴ]
  ἄλλως ἢ̣ οὕτως [— — — — — — — — — — — —]
Τιβέριος Κλαύδιο[ς Καῖσαρ Σεβαστὸς Γερμα]-
  νικός, ἀρχιερεύς, δη̣[μαρχικῆς ἐξουσίας τὸ ὄγδο]-
  ον, ὕπατος τὸ τέταρ[τον, αὐτοκράτωρ τὸ ἑκ]-
70 και δέκατον, πατὴρ [πατρίδος, τειμητής, Κώι]-
  ων ἄρχουσι βουλῆι δή[μωι χαίρειν· — — — —]
  λ̣ο̣ν ὑμεῖν ἔγραψα διὰ [— — — — — — — — —]
  ας ὑμῶν ἄρας ἀεὶ̣ νευ̣[— — — — — — — — —]
  ην̣ π̣αρακληθεὶς ἐπ[— — — — — — — ὑπὸ Στερ]-
75 τινίου Ξενοφῶντος [τοῦ ἰατροῦ μου καὶ φί]-
  λου αἰεὶ φιλοπάτριδο[ς — — — — — — — —]
  δείσαντος μήποτ[ε — — — — ἡ νῦν μάλιστα ἀ]-
  κμάζουσα στάσις ἐν [τῆι πόλει ὑμῶν — — — —]
  μείζονος κακοῦ αἰτ[ία γένηται, — — — — — —]
80 ἀπόρων πάντα Ο[— — — — — — — — — —]

8.ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΟΥΗΤΩΝΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ


Θυγατέρα του Γαίου.Βρίσκεται στην εξωτερική είσοδο του Κάστρου των Ιπποτών κάτω από την γιρλάντα του αρχαίου θεάτρου.Βάση από λευκό μάλλον ντόπιο μάρμαρο. Αγνωστη προέλευση.Είναι του 1ου αιώνα μ.Χ-Δημοσιεύθηκε από τους Paton-Hicks το 1891.

«ἁ βουλὰ καὶ ὁ δᾶμος
ἐτείμασαν Σουητωνίαν Γαΐου θυγατέρα
Πρείμαν, ζήσασαν
σωφρόνως καὶ κοσμίως, διά τε τὰν αὐτᾶς
ἀρετὰν καὶ διὰ τὰν ἐς τὸν πατέρα αὐτᾶς
Σουητώνιον Ἑρμίαν εὔνοιαν, τειμᾶς χάρι[ν].»

Η βουλή και ο δήμος τίμησαν την Σουητωνία την κόρη του Γαίου την Πρώτη, που έζησε με σύνεση και με κοσμιότητα, για τις δικές της αρετές και για την εύνοια προς τον πατέρα της Σουητώνιο Ερμία, χάριν τιμής.

7.ΚΙΟΝΕΣ ΑΠΟ ΓΡΑΝΙΤΟΕΙΔΕΣ


Από μονζονίτη του Ελαιώνα της Καρδάμαινας Κω,από τη «Βασιλική του Λιμανιού» ή του Αγίου Γεωργίου του 6ου αιώνα μ.Χ,εντοιχισμένοι στην αντισεισμική εξωτερική πύλη στο Κάστρο των Ιπποτών της πόλης Κω.Η βασιλική καταστράφηκε το 554μ.Χ από τον σεισμό και το τσουνάμι του Αγαθία.Οι Ιππότες σαν άριστοι μηχανικοί που ήταν επαναχρησιμοποίησαν τους κίονες στην είσοδο του Κάστρου.Πρόκειται για ένα υλικό πολύ δύσκολο σε λάξευση και επεξεργασία. Χωρίς υπερβολή αυτή η πύλη αντέχει σε σεισμικό συμβάν με μέγεθος 7+ βαθμών.

6.ΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ;

                                     
Οι Έλληνες φιλόσοφοι από παλιά έλεγαν ότι η καρδιά συνδέεται με τα ισχυρότερα συναισθήματά μας, συμπεριλαμβανομένης της αγάπης. Ο Πλάτων υποστήριξε τον κυρίαρχο ρόλο του στήθους στην αγάπη και στα αρνητικά συναισθήματα φόβου, θυμού, οργής και πόνου. Μελετητές όπως ο Pierre Vinken και ο Martin Kemp υποστήριξαν ότι το σύμβολο έχει τις ρίζες του στα γραπτά του Γαληνού και του φιλόσοφου Αριστοτέλη, οι οποίοι περιέγραψαν την ανθρώπινη καρδιά ότι έχει τρεις θαλάμους με μια μικρή κοιλότητα στη μέση. Το σχήμα της καρδιάς μπορεί να έχει γεννηθεί όταν καλλιτέχνες και επιστήμονες από τον Μεσαίωνα προσπάθησαν να σχεδιάσουν παραστάσεις αρχαίων ιατρικών κειμένων. Για παράδειγμα, τον 14ο αιώνα, ο Ιταλός φυσικός Guido da Vigevano έφτιαξε μια σειρά ανατομικών σχεδίων με μια καρδιά που μοιάζει πολύ με αυτήν που περιγράφει ο Αριστοτέλης.  

Αρχαίο ασημένιο νόμισμα από την Κυρήνη, όπου απεικονίζεται ο σπόρος/καρπός του σίλφιου.

5.ΚΕΚΛΙΜΕΝΟΣ ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ

Και η Κως έχει πλέον τον δικό της «κεκλιμένο πύργο».Δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την Πίζα. Βρίσκεται στον εσωτερικό περίβολο του Κάστρου των Ιπποτών.Ο προμαχώνας του 14ου αιώνα μ.Χ έγειρε ελαφρά προς τα δυτικά από το ισχυρό τεκτονικό συμβάν του Ιούλη του 2017

4.ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΣ ΜΙΝΑΡΕΣ 


Ότι απέμεινε  από τον οθωμανικό μιναρέ του Κάστρου. Πως καταστράφηκε; Το 1816 από την έκρηξη της πυριταποθήκης του φρουρίου ή το 1863 από σεισμό από το Ρήγμα της Χάλκης ή ακόμη από συνδιασμό των δύο;

3.«ΒΙΤΙΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ»

Επίγραμμα μαρμάρινο, του 2ου αιώνα π.Χ,που κατέγραψε ο Ιταλός αρχαιολόγος Amedeo Maiuri(1886-1963) στο Κάστρο των Ιπποτών.Βίτιον είναι αρχαίο ελληνικό όνομα.

2.ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΣΤΗΛΗ


Επιγραφή γυναικεία στο Κάστρο[Ευθύμιος Μαχαίρας].

1.ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΛΑΔΟΥ


Ο δίμετρος και βάλε Κώστας Κωστογλάκης και η κατακόρυφη σχισμή στο εσωτερικό περίβολο του Κάστρου των Ιπποτών που άνοιξε ο Εγκέλαδος την μοιραία νύχτα της 21ης Ιουλίου 2017.Το επίκεντρο της σεισμικής δόνησης των 6,6 βαθμών βρισκόταν 15,7χλμ. βορειονατολικά του Κάστρου και είχε εστιακό βάθος μόλις 2χλμ.

Επιμέλεια, σύνταξη της σελίδας
Γεωδίφης, 
Μάιος 2021

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ

Recent Posts Widget