Πως δουλεύει η φύση στο Σύμπετρο;

Από τότε που δημιουργήθηκε το νησί  της Κω ,οι γεωλογικές δυνάμεις εξακολουθούν ασταμάτητα να δουλεύουν. Σε κάθε γωνιά το ανάγλυφο του νησιού διέπεται  από  οριακές συνθήκες και η γεωμορφολογία του διαμορφώνεται από την δράση ακούραστων ανταγωνιστικών διεργασιών. Ενδογενείς και εξωγενείς δυνάμεις στην κυριολεξία «τσακώνονται» κάθε στιγμή,  ωστόσο, η φύση του νησιού  με θαυμαστό τρόπο κρατά τις ισορροπίες σε αυτές τις γεωλογικές «διαφωνίες». Εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ενδογενείς δυνάμεις κτίζουν τα βουνά του νησιού και οι εξωγενείς δυνάμεις του τα καταστρέφουν. Οι διεργασίες της διάβρωσης αντιστρατεύονται στην τεκτονική ανύψωση τους , την κατά τον Ιάκωβο Ζαρράφτη «ανίζηση».

Αν πάμε στο Σύμπετρο θα δούμε πως δουλεύει η κωακή φύση. Η διάβρωση (και η αποσάθρωση) των πετρωμάτων του ορεινού όγκου του δεν επιτρέπει προς το παρόν  στην κορυφή του να γίνει ψηλότερη από τα 466 μέτρα. Η διάβρωση του Σύμπετρου με ρυθμούς ανάλογους της ανύψωσης του, το κρατά σε αυτό το υψόμετρο ώστε να μην φτάσει σε υπερβολικό ύψος. Αυτή η αθόρυβη γεωλογική δύναμη σκάβει τις χαράδρες της περιοχής ,μεταφέρει τόνους από φερτά υλικά στις κοιλάδες και τροφοδοτεί με ίζημα τον βυθό της λεκάνης της Κω.

Ωστόσο, από την άλλη πλευρά ,εξωγενείς δυνάμεις μάχονται τις ενδογενείς διαδικασίες που προσπαθούν να το χαμηλώσουν. Ποιες όμως είναι οι δυνάμεις ανύψωσης της περιοχής; Πρόκειται για μικρές κινήσεις του εδάφους που περνούν σχεδόν απαρατήρητες από τους πιστικούς(βοσκούς) της περιοχής. Ο φλοιός του νησιού θεωρείται πολύ σταθερός για πολλούς και αυτό είναι ριζωμένο μέσα μας. Όμως, τα ρήγματα της περιοχής κινούνται ασεισμικά με πολύ αργές διαδικασίες παρασύροντας μάντρες, στάβλους, κατοικίες , ποτάμια και οτιδήποτε άλλο βρουν στην πορεία τους. Συνήθως γλιστρούν σιγά ,ωστόσο η αντίληψη της «φαινομενικής» σταθερότητας ανατρέπεται όταν κάποια ασυνήθιστη δυναμική διεργασία  συμβεί δίπλα μας.

Τα ρήγματα του Σύμπετρου θεωρούνται υπεύθυνα για την οικοδόμηση του. Εκτός από τα υποθαλάσσια, σπουδαίο ρόλο έχουν παίξει και τα χερσαία που βρίσκονται στους πρόποδες του. Δύο από την δέσμη ρηγμάτων θεωρούνται τα σημαντικότερα που διατρέχουν τις πλαγιές του. Το ρήγμα της Τσουκαλαριάς ,έχει μήκος τουλάχιστον 3,14 χιλιόμετρα, ξεκινά από την Τρυπητή -νότια του λόφου της Ασκλούπης- περνά πάνω από την λιμνοδεξαμενή του Αγίου Νεκταρίου και χάνεται πιο ανατολικά. Θεωρείται ένα μικρό ρήγμα, όμως μαζί με το ρήγμα του Κοκκινόνερου(μήκος τουλάχιστον 5,86 χιλιόμετρα) συνθέτουν ένα  ευρύτερο (σύστημα ρηγμάτων) με μήκος τουλάχιστον 9 χιλιομέτρων. Η κινηματική του επηρεάζει τις γεωμορφές μικρότερης κλίμακας που παρατηρούμε στο Σύμπετρο όπως, υψώματα, κοιλάδες, πλαγιές και τα ρέματα της περιοχής.

Τα ρέματα της Τσουκαλαριάς, του Πλατύ Ποταμού και του Ηρακλή επηρεάζονται από την δράση αυτού του συστήματος ρηγμάτων και τις συνακόλουθες ανυψώσεις ή βυθίσεις του. Ταυτόχρονα επηρεάζεται και η οικολογία της ευρύτερης περιοχής. Οι ανυψώσεις που προκλήθηκαν από παλαιότερους σεισμούς δημιούργησαν τα εμπόδια και καθόρισαν την ροή των ρεμάτων. Ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες κάθε περιόδου, τα ρέματα προσαρμόζονταν για να ανταποκριθούν στην αλλαγή κλίσης των πρανών .Τελευταία, εκτός από το κλίμα και οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες παρεμβαίνουν σε αυτό το τόσο δυναμικό σύστημα «ισορροπιών». Στις εξωγενείς δυνάμεις έχουν προστεθεί οι πυρκαγιές στην λεκάνη απορροής , η κατασκευή αντιπλημμυρικών τεχνικών έργων και τόσα άλλα,  με αποτέλεσμα  οι αλλαγές στην κοίτη των ρεμάτων να μην μπορούν πλέον να αποδοθούν μόνο σε ενδογενείς δυνάμεις.

Ο «ποταμός της Παναγιάς της Τσουκαλαριάς»  όπως τον αποκαλεί ο Παντελής Σβουρένος ήταν το πιο ατίθασο από τα ρέματα  της Κω και ήταν το μόνο που δεν είχε μόνιμη κοίτη. Πριν από λίγα χρόνια ήμασταν σίγουροι ότι αυτό οφειλόταν στην μάχη των ενδογενών και εξωγενών δυνάμεων. Σήμερα αυτό πια θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι  δεν ισχύει καθόσον σε αυτές τις διαδικασίες παρεμβαίνουν και οι καθημερινές δραστηριότητες του είδους «εξολοθρευτή».

Όμως, το δυναμικό γεωσύστημα του Σύμπετρου είναι  αυτορυθμιζόμενο-αυτοεξελισσόμενο και λειτουργεί ναι μεν αργά αλλά μόνο με τους δικούς του νόμους. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν είμαστε  σε θέση να ανατρέψουμε κάποιους από τους όρους της συνεχούς και αργής μεταβολής του; Η ανύψωση του βουνού γίνεται με κάποια χιλιοστά τον χρόνο ενώ ανάλογη είναι και η διαδικασία της διάβρωσης. Για να δημιουργηθεί μια χαράδρα του απαιτούνται περισσότερο από 200-300 σεισμοί και χρόνος από 10.000 -200.000 χρόνια. Με την σύγχρονη τεχνολογία συμμετέχουμε στις εξωγενείς δυνάμεις και μπορούμε καταστρέψουμε τη κοίτη ενός ποταμού και να μεταβάλλουμε την οικολογία του. Ωστόσο, μπορούμε να παρέμβουμε στις ενδογενείς δυνάμεις  του νησιού;

Γεωδίφης