Τέφρα από την Μινωική έκρηξη στην Κω;

Το νησί της Κω έχει πλούσιο ηφαιστειακό παρελθόν. Μαζί με τη Νίσυρο απαρτίζουν το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της χώρας μας.

Τα παλαιότερα ηφαιστειακά πετρώματα από εκρήξεις της Κω-Νισύρου που εμφανίζονται στο νησί έχουν ηλικία 10,7 -5 εκ. χρόνια και προέρχονται από την ηφαιστειότητα της Ανατολικής Κω .

Τα νεότερα ηφαιστειακά υλικά έχουν ηλικία  3 εκατομμύρια έως 15.000 χιλιάδες χρόνια και οφείλονται στη δράση των ηφαιστείων της Κεφάλου(Δυτική Κω) και των γύρω νησιών. Όμως εκτός από  τα παραπάνω υπάρχουν ηφαιστειακά υλικά από νεότερα επεισόδια που δεν σχετίζονται με τη δράση του ηφαιστειακού κέντρου Κω-Νισύρου.

Στον Άγιο Φωκά βρέθηκε από επιστήμονες στρώμα τέφρας που σχετίζεται με τη Μινωική έκρηξη.

Μινωική έκρηξη αποκαλείται η καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε κατά την εποχή του Χαλκού και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που σήμερα ονομάζουμε καλδέρα της Σαντορίνης . Θεωρείται ως η δεύτερη μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη στην ανθρώπινη ιστορία μετά από αυτή του Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815. Το μέγεθος της έκρηξης είχε δείκτη ηφαιστειακής εκρηκτικότητας VEI=6.9-7 με βάση  τον όγκο των ηφαιστειακών υλικών που εκτοξεύτηκαν.

Η ακριβής χρονολογία της έκρηξης αποτελούσε για χρόνια αντικείμενο έρευνας . 

Όμως,  τελευταία επιστημονικά δεδομένα που προέκυψαν  τόσο από  χρονολογήσεις ραδιενεργού  άνθρακα όσο και από δεντροχρονολογήσεις  και παγοχρονολόγηση απο την Αρκτική, αποδεικνύουν τη μη σύνδεση της έκρηξης με το τέλος του Μινωικού πολιτισμού, ωστόσο τη θεωρούν ότι ήταν καθοριστική για την πτώση του.

Συνέβη το 1613 π.Χ. όταν μετά από μια σειρά από ισχυρούς σεισμούς έγινε εκτίναξη περίπου 60 κυβικών χιλιομέτρων μάγματος που δημιούργησαν την καλδέρα Σαντορίνης - Θηρασίας. Πρέπει να έγινε τέλος άνοιξης με αρχές καλοκαιριού, καθώς έχουν βρεθεί στο στρώμα των υλικών της έκρηξης κόκκοι γύρης από ελιές και άλλα δέντρα και φυτά. Η στάθμη της θάλασσας πρέπει να ήταν πιο χαμηλή από τη σημερινή κατά  περίπου 2 μέτρα. Οι ποσότητες των ηφαιστειακών αερίων που συγκεντρώθηκαν στην ατμόσφαιρα προκάλεσαν πτώση στη μέση ετήσια θερμοκρασία του πλανήτη έως και 3 βαθμούς Κελσίου για τουλάχιστον τρία χρόνια.

Η χρονική διάρκεια από τις πρώτες εκρήξεις μέχρι τη δημιουργία της καλδέρας υπολογίστηκε ότι ήταν 2-3 εικοσιτετράωρα. Η έκρηξη πρέπει να έγινε σε διάφορες  φάσεις , συνοδεύτηκε από  πολλά τσουνάμι εξαιτίας των πολλών εκρήξεων πριν από την κύρια, των πυροκλαστικών ροών που ακολούθησαν και από την οριστική κατάρρευση της καλδέρας. 

Το μινωικό τσουνάμι που  προήλθε από την κατάρρευση της καλδέρας διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο . Έπληξε τα γειτονικά νησιά, της Ανάφης ,Αστυπάλαιας ,Κω και γενικά κάθε νησί που βρισκόταν  σε ακτίνα 50 - 60 χιλιομέτρων. Έφτασε στις ακτές της  Βόρειας Κρήτης σε 30 – 40 λεπτά μετά την έκρηξη και είχε ύψος 15 - 30 μέτρα. Δεδομένα από γεωτρήσεις ,απολιθώματα και μετακινήσεις ογκόλιθων από θαλάσσια γεγονότα αποδεικνύουν τη βιαιότητα των εκρήξεων και των κυμάτων τσουνάμι που ακολούθησαν.

Το ύψος του πίδακα της τέφρας από την κύρια έκρηξη εκτιμάται ότι έφτασε σε περίπου 35 χιλιόμετρα. Οι άνεμοι έπνεαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης από τα δυτικά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά της τέφρας ανατολικά. Όταν η τέφρα πέρασε πάνω από τον Άγιο Φωκά                              [βορειοανατολική Κω] για κάποιο λόγο έπεσε . Πιθανόν από καταρρακτώδη βροχή  που ακολούθησε την έκρηξη όπως συμβαίνει σε παρόμοια γεγονότα. Αποθέσεις από την τέφρα της Σαντορίνης έχουν βρεθεί στην Κρήτη, στη νοτιοδυτική Τουρκία, ακόμα και την Αίγυπτο .

Η τέφρα από τη φοβερή έκρηξη βρέθηκε 500 μέτρα περίπου από το ακρωτήριο του Αγίου Φωκά . Το στρώμα τέφρας συναντάται μέσα σε αλλουβιακές αποθέσεις  ηλικίας 10.000 ετών. Έχει πάχος 63 εκατοστά και βρίσκεται σε τοποθεσία με υψόμετρο 4,5 μέτρα  από τη στάθμη της θάλασσας. Οι αποθέσεις τέφρας καλύπτονται από προσχωσιγενή υλικά ενώ το στρώμα βρίσκεται ασύμφωνα πάνω από παλαιότερους καφέ αργίλους . Μια ασυμφωνία αντιπροσωπεύει ένα χρονικό διάστημα  κατά τον οποίο η εναπόθεση ιζημάτων στην περιοχή δεν ήταν συνεχής. 

Αποθέσεις από το μινωικό τσουνάμι δεν βρέθηκαν στη συγκεκριμένη τοποθεσία και οι ογκόλιθοι που εντοπίστηκαν σε αυτή τη θέση μπορεί να αποδοθούν σε παράκτιες πλημμύρες.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

2.Βικιπαίδεια

3. A re-analysis of the Late Bronze Age eruption and tsunami of Santorini, Greece, and the implications for the volcano tsunami hazard -Dale Dominey-Howes,2004

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ