Αρχαίος και άγνωστος οικισμός στην Καστέλλα;
Την Καστέλλα έχω επισκεφθεί αρκετές φορές κατά το παρελθόν, εδώ βρίσκεται η πλειο-πλειστοκαινική λίμνη του Αγ.Νικολάου της πόλης Κω. Πρόκειται για γνωστή τοποθεσία με πολλά και διάφορα απολιθώματα, ενδιαφέροντα ορυκτά και νεογενή πετρώματα θαλάσσιου και λιμναίου περιβάλλοντος.
Αποτελείται από παράκτιες και αλλουβιακές αποθέσεις πρόσφατες, μάργες λιμναίες, και βιογενείς ασβεστόλιθους με ψαμμιτούχους θαλάσσιους σχηματισμούς, μια συσκευασία στρωματογραφική με ηλικία που αγγίζει τα 5,3 εκ.χρόνια.
Το 2017, ο σεισμός Καρά Αντα έγινε ιδιαίτερα αισθητός στην περιοχή. Διασχίζεται από τα ενεργά χερσαία ρήγματα Αγ. Φωκάς και Παραδείσι. Ωστόσο, επηρεάζεται έντονα από τα ισχυρά επεισόδια του δυτικού τμήματος του Ρήγματος Gokova. Οι κατολισθήσεις και οι καταπτώσεις βράχων από ψηλότερα σημεία είναι συχνές.
Πρόκειται για μακρόστενη επιμήκη ζώνη με θηραϊκή γη, λιγνίτη και πηγές, ανάμεσα στον Αη Νικόλα του Ψαλιδιού, του Λύχνου και του Ηρακλή. Το υψόμετρο της από την στάθμη της θάλασσας κυμαίνεται από 1-75μ.
Σύμφωνα με τον Ν.Ζάρακα:«Η Καστέλλα είναι ύψωμα ανατολικά της τοποθεσίας Κρωτήρα στα νότια του Ψαλιδιού. Το όνομα της πήρε λόγω της μορφής του εδάφους που μοιάζει με φρούριο».
Στον αρχαιολογικό κτηματολογικό χάρτη του νησιού που δημοσιεύθηκε πρόσφατα σημειώνεται η ύπαρξη Τάφων στις Καστέλλες του Δήμου Κω.
Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης μνημονεύει την ιδια τοποθεσία με το όνομα Καστέλλες, αναφέρεται σε άγνωστο οικισμό πάνω σε ύψωμα με ισιάδα που στα ΒΑ της είναι περιτειχισμένη από φυσικά υψηλά τείχη αποτελούμενα από φυσικούς πωρόλιθους.
Δεν είναι το μόνο τοπωνύμιο με παρόμοιο όνομα στο νησί. Καστέλλι υπάρχει στην Κέφαλο, Καστέλο στον Αγ.Φωκά και Καστέλλες στην Καρδάμαινα. Για να αποφευχθεί σύγχυση θα κάνω χρήση του ονόματος Καστέλλα του Ν.Ζάρακα.
«Όταν πλησιάσεις την τοποθεσία κοντά σου δημιουργείται το αίσθημα του σεβασμού ανάλογου του πως πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς όταν βλέπει αρχαιολογικά ευρήματα. Από τα πολλά εκθέματα ξεχωρίζει ένας μαρμάρινος όγκος από πορφυρίτη και γύρω από αυτό υπάρχουν μεγάλα μαύρα μάρμαρα. Κοντά, προς δυσμάς υπάρχει βωμός από λευκό μάρμαρο ενώ γύρω υπάρχουν μαύρα διασκορπισμένα αρχαία.Εδώ βρήκα χάλκινο νόμισμα με τον Απόλλωνα και τον καρκίνο.Η ισιάδα αυτή μπορεί να έχει κατοικηθεί από τον 3ο αιώνα π.Χ. Πάνω από αυτό στην Άσπρη Εκκλησιά υπάρχουν αρχαία καθώς επίσης πιο πάνω σε ερείπια του Αγ.Γεωργίου υπάρχει ενσωματωμένη λάρνακα από πρασινόλιθο και άλλα αρχαία .Πάνω από την εκκλησία κοντά σε αρχαία πηγή όπου σήμερα είναι το εκκλησάκι του Προφ.Ηλία φαίνονται ίχνη της αρχαιότητας , το ίδιο συμβαίνει και προς δυσμάς προς τα Μπογάζια. Σε αυτά τα υψώματα που κατέρχονται μέχρι την τοποθεσία Ελληνικά φαίνονται ερείπια ρωμαϊκών θόλων. Κοντά τους σε μισοχαλασμένο ξωκλήσι με αρχαία εντοιχισμένα στους τοίχους του μαζί με πολλά άλλα αρχαία βρέθηκε η επιγραφή ΔΑΜΑ.Σε όλη αυτή την περιφέρεια κατοικούσαν περι τους 6000 κάτοικοι μαζί με τα Ελληνικά, τον Ηρακλή και το Παραδείσι», μας λέει ο Ζαρράφτης.
Η επιγραφή στην οποία αναφέρεται ο Ζαρράφτης ίσως είναι αυτή που βρήκε στο Παλιό Τζαμί του Πλατανίου, ο W.Paton to 1888. «Λαϋδίκης τᾶς Δάμα» ήταν χαραγμένη κάτω από βωμό με γιρλάντες. Πρόκειται για επιγραφή ρωμαϊκής περιόδου του 1ου αιώνα π.Χ.
Περισσότερες πληροφορίες για τον οικισμό δεν έχουμε στην διάθεση μας. Εχουν αναφερθεί ευρήματα χωρίς όμως να έχει γίνει ολοκληρωμένη αρχαιολογική έρευνα.Πότε ιδρύθηκε ή τέλος είχε;Είναι δύσκολο να αποφανθούμε για κάτι που δεν γνωρίζουμε. Ομως, εκτιμώ ότι ως οικισμός πρέπει να είχε την ίδια εξέλιξη με τους γειτονικούς που έχουν καταγραφεί στην περιοχή και ήδη έχω παρουσιάσει.
Γεωδίφης
Πηγές:
1. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023
2. Δάμος ο Κώιων, 2021
3. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
4. Κώια-Ιακ. Ζαρράφτης
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
