Ηφαιστειακό κέντρο των Μεθάνων

Η χερσόνησος των Μεθάνων κατοικήθηκε από περίπου το 10.000 π.Χ. Οι ζεστές πηγές  34-41 βαθμών ίσως έλκυσαν τους πρώτους κατοίκους. Οι πρώτοι οικισμοί ιδρύθηκαν γύρω στο 6000 π.Χ. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα χωριό και ιερό από τους Μυκηναϊκούς χρόνους κοντά στην πόλη των Μεθάνων. Τα Μέθανα ήταν επίσης τόπος μιας φοινικικής βάσης που ονομάζεται Αρσινόη.
Ο ισθμός που συνδέει την χερσόνησο των 44 χλμ. με την γη του Πέλοπα είναι φαρδύς 300μ.
Τα Μέθανα βρίσκονται στην βορειοδυτική ακτή της Πελοποννήσου, είναι το δυτικότερο αδρανές, αλλά γεωδυναμικά και υδροθερμικά ενεργό σύστημα του ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου, όχι όμως πλήρως ερευνημένο. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν έντονη μεταξύ 276-239 π.Χ., από αναφορές των αρχαίων ιστορικών.
Το Ελληνικό ηφαιστειακό τόξο σχηματίζεται από την καταβύθιση της αφρικανικής τεκτονικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική. Τα Μέθανα ανήκουν στα πιο ενεργά ηφαιστειακά συστήματα μαζί με την Μήλο, Σαντορίνη,Νίσυρο-Κω που όμως έχουν παρουσιάσει διαφορετικούς τύπους ηφαιστειακής δραστηριότητας τους τελευταίους αιώνες.
Σήμερα τα Μέθανα υπάγονται διοικητικά στο Δήμο Τροιζηνίας-Μεθάνων της Περιφέρειας Αττικής και έχουν πληθυσμό 1.967 κατοίκους [απογραφή, 2011]. Το ηφαιστειακό κέντρο αξίζει μια ακριβέστερη έρευνα λόγω της παρουσίας μόνιμου πληθυσμού ο οποίος αυξάνεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, και λόγω της εγγύτητας με την Αθήνα.
Το ηφαιστειακό οικοδόμημα των Μεθάνων φτιάχτηκε πάνω σε μεσοκρητιδικούς ασβεστόλιθους που εκτίθενται στο δυτικό τμήμα .Η χερσόνησος έχει περίπου 30-32 κρατήρες. Ο πιο γνωστός από αυτούς βρίσκεται βορειοδυτικά, πάνω από το χωριό της Καμμένης Χώρας και δεν είναι πια ενεργός. Ο κρατήρας έχει βάθος περίπου 50μ., διάμετρο 100μ. και το ανώτερο ύψος του κώνου είναι 425μ. Στη βορειοανατολική πλευρά του διακρίνονται άλλοι δυο - παρασιτικοί - κρατήρες.
Η Καμμένη Χώρα είναι ένα από τα νεότερα μέρη στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου.Η έκρηξη πρέπει να έγινε στα χρόνια της βασιλείας του Αντιγόνου Γονατά [277-240 π.Χ.], σύμφωνα με αναφορές του Στράβωνα και του Παυσανία . Επιπλέον, ο Οβίδιος αναφέρει ότι όλη η περιοχή γύρω από τον οικισμό της Καμμένης ήταν μία εκτεταμένη και πλούσια σε καρπούς πεδιάδα, αλλά η σφοδρή ηφαιστειακή έκρηξη σκέπασε μεγάλο τμήμα της με τεράστιους όγκους λάβας και τέφρας. Η έκρηξη ίσως είχε σημαντικές επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα από την εκπομπή μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του θείου. Πυρήνες που βρέθηκαν βαθιά στους παγετώνες της Γροιλανδίας είναι πλούσιοι σε θειικό οξύ ηλικίας 260 π.Χ, με λάθος 30 χρόνων, και ίσως προήλθε από αυτήν την έκρηξη. Επίσης τον χειμώνα 270/269 π.Χ  είναι γνωστό ότι η Ρώμη είχε ιδιαίτερα κρύο καιρό. Δεν είμαστε βέβαιοι ,ίσως και τα δύο περιστατικά να έχουν συμβεί κάπου αλλού.
Το ηφαιστειακό σύστημα των Μεθάνων αποτελείται από βασαλτικές-ανδεσίτικες έως ρυοδακίτικες λάβες. Το μάγμα ανέβηκε από τον μανδύα διαμέσου ρηγμάτων της τεκτονικής τάφρου του Σαρωνικού.Η ηλικία του καλίου-αργού για το παλαιότερο τμήμα του συμπλέγματος κυμαίνεται από 900.000 έως 550.000 χρόνια, αν και η δραστηριότητα μπορεί να έχει αρχίσει κατά τη διάρκεια Πλειόκαινου[3,6-1,8 εκ.χρόνια πριν]. Μια νεότερη φάση δραστηριότητας παρατηρήθηκε πριν από 380.000-290.000 χρόνια, σχηματίζοντας μια σειρά από θόλους και ροές λάβας. Ο νεότερος θόλος, Καμένο Βουνό, στην βορειοδυτική πλευρά της χερσονήσου, σχηματίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και παρήγαγε μια ροή λάβας που ταξίδεψε 500 μέτρα πέρα ​​από την ακτογραμμή. Οι θερμές πηγές βρίσκονται σε διάφορες τοποθεσίες κατά μήκος της ακτής της χερσονήσου.
Το 1987 έρευνα έδειξε την ύπαρξη υποθαλάσσιου κρατήρα σε βάθος 200 μέτρων. Ο μεγαλύτερος χερσαίος κρατήρας βρίσκεται στην θέση Θρονί, δυτικά της πόλης των Μεθάνων.
Άλλους μεγάλους κρατήρες συναντάμε νοτιοανατολικά του υψώματος Χελώνα, στη θέση Σταυρόλογγος, καθώς και στη θέση Μακρύλογγος. Επίσης, ηφαιστειακοί κρατήρες βρίσκονται στην επάνω Μούσκα και στην Κυψέλη.
Οι τελευταίες εκρήξεις εκδηλώθηκαν το 1700 σε ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο βόρεια της Καμένης Χώρας. Τον Αύγουστο του 1922 υπήρξαν πολλές αναφορές για πιθανή έκρηξη στον κρατήρα Kaimeno Vouno, ωστόσο, αυτό δεν συνέβη.
Στα Μέθανα υπάρχουν ιαματικές πηγές και ατμίδες αερίου ενώ η πρωτεύουσα διασχίζεται από πολλά τεκτονικά ρήγματα και έτσι είναι μια περιοχή σε υψηλό σεισμικό κίνδυνο. Μεγάλο ρήγμα κόβει την πόλη των Μεθάνων από τα δυτικά προς τα ανατολικά[δες χάρτη].
Μέχρι πρότινος η παρακολούθηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας της περιοχής ήταν υποτονική. Τελευταία η πολιτεία ενδιαφέρθηκε να παρακολουθήσει πιο στενά τον ηφαιστειακό κίνδυνο που απέχει μόλις 50 χλμ. από την πρωτεύουσα της χώρας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό των αρμοδίων το δίκτυο παρακολούθησης θα έχει ολοκληρωθεί το 2020.
Εν τω μεταξύ στο πιο επικίνδυνο ηφαιστειακό κέντρο της  Κω-Νισύρου κανένας από τους 2 σεισμολογικούς σταθμούς δεν λειτουργεί ενώ κανονικά θα έπρεπε να υπάρχουν 5 σύμφωνα με τους επιστήμονες του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου καθώς υπάρχει πρόβλημα χρηματοδότησης τους.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Volcano Discovery
2. Ιστοσελίδα troizinia-methana.gr
3.Βικιπαίδεια
4.https://volcano.si.edu/  Global Volcanism Program (GVP)
5.  el.travelogues.gr,   Με το βλέμμα των περιηγητών
6.A Geological Companion to Greece and the Aegean- Michael D. Higgins and Reynold Higgins

Εικόνες

1.Η ακρόπολη των Μεθάνων,1923-REISINGER, Ernst.
2.Νομίσματα των Μεθάνων. Στον εμπροσθότυπο παριστάνεται κεφαλή του θεού Ηφαίστου.DODWELL, Edward. A classical and topographical tour through Greece, during the years 1801, 1805, and 1806, Λονδίνο, Rodwell and Martin, 1819.
3. Χάρτης με το ηφαιστειακό κέντρο των Μεθάνων , τα ρήγματα και τους σημαντικότερους ιστορικούς σεισμούς