Μεταξύ ταραχής και ηρεμίας : Το ιστορικό της Αράγκης
Το 1943 ίσως ήταν η πιο κρίσιμη χρονιά για την εξέλιξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην Δωδεκάνησο. Στο νησί της Κω το πρώτο μέρος του πολέμου (1940-1943) είναι σχετικά ήρεμο, ωστόσο μετά την ιταλική ανακωχή ακολουθούν σκληρές και έντονες μάχες. Στα πλαίσια του πολέμου, από τις 11/9/1943 έως 2/9/1943, γερμανικές δυνάμεις επιχειρούν να καταλάβουν το νησί με κύριο στόχο το στρατηγικής σημασίας Αεροδρόμιο της Αντιμάχειας. Διοργανώνουν 28 αεροπορικές επιδρομές σε επιλεγμένους στόχους. Τότε γερμανικά μαχητικά αεροπλάνα από τη βάση της Ρόδου, διασχίζουν όλο το Καρπάθιο Πέλαγος και φτάνουν έως τη Κω, περνάνε μέσα από την βαθιά χαράδρα Αράγκη και βομβαρδίζουν το Αεροδρόμιο της Αντιμάχειας.
Η Αράγκη είναι ένα από πιο εντυπωσιακά και μυστηριώδη γεωλογικά χαρακτηριστικά του νησιού της Κω. Βρίσκεται μετά την περιοχή της Αγίας Θεότητας και τα Λιόπυρα, στην Καρδάμαινα. Πιθανόν το τοπωνύμιο να προέρχεται από την λέξη φαράγγι [κατά τον Μ.Σκανδαλίδη είναι αρχαιόθετο].
Η χαράδρα της Αράγκης έχει ιστορίες να αφηγηθεί για το παρελθόν και την εξέλιξη της στο πέρασμα του χρόνου. Αρχίζει από την ακτή, νότια και προχωρεί βόρεια μέχρι την περιοχή του αεροδρομίου της Αντιμάχειας. Η γεωλογία της περιοχής με τα απόκρημνα υψώματα, το βαθύ φαράγγι κοντά στον στόχο και η είσοδος χωρίς εμπόδια από την θάλασσα, ήταν καθοριστικής σημασίας για την εφαρμογή του επιχειρησιακού σχεδίου των Γερμανών.
Τα Junkers Ju 87, [γνωστά ως Στούκας] λειτουργούσαν με τον εισερχόμενο αέρα και ούρλιαζαν κατά τη διάρκεια των βυθίσεων για να τρομοκρατούν τους αντιπάλους. Δεν πρέπει να ήταν εύκολη η επιχείρηση γιατί τα αεροσκάφη μπορεί να ήταν αποτελεσματικά ωστόσο υπέφεραν σε χαμηλή ταχύτητα λόγω της περιορισμένης ευελιξίας τους. Το έργο των πιλότων ενδεχομένως να ήταν εξαιρετικά δύσκολο διότι μόλις έφτασαν έξω από την Αράγκη έπρεπε να βυθιστούν σε μια γωνία 60- 90 μοιρών, με 600 περίπου χιλιόμετρα/ώρα και να πετάξουν μέσα από την χαράδρα,ώστε να μην γίνουν αντιληπτά για να ισοπεδώσουν το «τότε» εχθρικό αεροδρόμιο. Τα αεροπλάνα πετούσαν σε χαμηλό ύψος μέσα από την Αράγκη, οπότε όταν πλησίασαν σε μια λογική απόσταση από το αεροδρόμιο, έπρεπε να ανέβουν περίπου 450 μέτρα για να απελευθερώσουν τις βόμβες τους.
Πριν ακόμη περάσουν την χαράδρα οι Γερμανοί, στις απότομες και δύσβατες πλαγιές της χαράδρας ,Αλασαρνίτες αμύνθηκαν σε επιθέσεις των Κρητών πειρατών, κατά τον Κρητικό Πόλεμο, το 205-204 π.Χ.
Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Ζαρράφτη δυτικά της βρίσκεται το Εβρυόκαστρο με το περίφημο περιπόλιο «παρά την αράγκην επι μιας μεμονωμένης υψηλής και περικρήμνου άκρας γηλόφου ην εκτισμένον έτερον φρούριον επονομαζόμενον Εβρηόκαστρον, περιφρουρούν πότε και τούτο ουκ ολίγους των περιοίκων, όπερ φαίνεται ότι ήν αρχαίον περιπόλιον».
Αριστερά και δεξιά υψώνονται λόφοι απόκρημνοι ενώ η χαράδρα διασχίζεται από το ομώνυμο ρέμα. Η λεκάνη απορροής του ρέματος Αράγκη βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το ηφαιστειακό κέντρο του Νοτιοανατολικού Αιγαίου το οποίο περιλαμβάνει τα ηφαίστεια του Γυαλιού, της Στρογγυλής ,της Νισύρου και περίπου μία ντουζίνα από μη ορατά υποθαλάσσια ηφαίστεια που κρύβονται στην λεκάνη της Κω.
Ένα από αυτά, πριν από 161.000 χρόνια ξύπνησε και έδωσε μία τρομερή έκρηξη, ίσως την πέμπτη σε μέγεθος στην ιστορία του πλανήτη με αποτέλεσμα τεράστιες γεωλογικές δυνάμεις να επέμβουν για την δημιουργία της λεκάνης κατάκλυσης του ρέματος.
Πριν από την έκρηξη η Αράγκη ήταν κάτω από τα νερά του Αιγαίου. Μετά το εκρηκτικό συμβάν που εκδηλώθηκε στον υποθαλάσσιο κρατήρα της Αβύσσου [κάπου μεταξύ Στρογγυλής -Γυαλιού και ακρωτηρίου Χελώνας] ηφαιστειακό υλικό θα ανυψωθεί και θα τρέξει σε ασύλληπτες ταχύτητες πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Μέσα σε λίγα λεπτά τα πυρακτωμένα νέφη φτάνουν στην Τήλο, στις απέναντι ακτές της Μικράς Ασίας και την Κάλυμνο καλύπτοντας μία έκταση περίπου 3 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι τεράστιες ροές από τοξικό υλικό απελευθερώθηκαν από την κατάρρευση της καλδέρας, κινήθηκαν προς όλες τις δυνατές κατευθύνσεις και όταν κατακάθισαν, ένωσαν για πάντα την Ανατολική Κω με την συστάδα νησιών που κυριαρχούσε στην Δυτική Κω[Κέφαλο].
Τότε εκτός από το σημερινό νησί της Κω θα γεννηθεί το πρώιμο περιβάλλον που θα φιλοξενήσει την Αράγκη. Ηφαιστειακοί τόφφοι του Εβρυόκαστρου και του Κούκου θα καθίσουν πάνω από το αρχαίο ιζηματογενές υπόβαθρο ηλικίας 2 εκατομμυρίων ετών.Με τον καιρό θα αρχίσει να παρεμβαίνει στο νεόδμητο οροπέδιο της Αράγκης, η επίδραση των εξωγενών δυνάμεων [διάβρωση, βροχή, άνεμοι, κατολισθήσεις κά] και των ενδογενών όπως οι σεισμοί.
Τα αρχαιότερα σκληρά πετρώματα,ως επί το πλείστον ανθρακικά, αντέδρασαν τελείως διαφορετικά από ότι τα χαλαρά πορώδη ηφαιστειακά (τόφφοι της Καρδάμαινας) έτσι λοιπόν είχαν το πάνω χέρι ο άνεμος, η αποσάθρωση, η διάβρωση και άφησαν ουλές στην περιοχή, τις γνωστές σε όλους μας νεροφαγιές ή αύλακες έκπλυσης όπως είναι γνωστές στους γεωεπιστήμονες.
Η Αράγκη διατρέχει κατά πλάτος την επιφάνεια του νησιού, με κατεύθυνση βορειοδυτική ενώ δεν είναι τυχαίο που συναντάται ακριβώς απέναντι από τον υποθαλάσσιο χώρο έκρηξης. Το πολύ μεγάλο αυλάκι εκροής της Αράγκης είναι πολύ πιθανόν να σχηματίστηκε κατά το τελευταίο στάδιο της υπερέκρηξης όταν τεράστιοι όγκοι θαλασσινού νερού ξεχύθηκαν και εισέβαλαν στην νεοδημιούργητη ξηρά από τα χείλη του κρατήρα της Αβύσσου ή αργότερα από κύματα τύπου τσουνάμι που συνήθως συνοδεύουν πολλές φορές τέτοιας έκτασης φαινόμενα.
Η θέα μέσα από την Αράγκη με τις απότομες και κάθετες πλαγιές παραπέμπει σε ένα «κουλέ» δηλαδή βαθύ φαράγγι σε σχήμα κουτιού, με ανάποδο Π αντί για το χαρακτηριστικό μίας τυπικής χαράδρας με σχήμα V. Το κουλέ [από την γαλλική λέξη couler που σημαίνει "ροή"] τελευταία χρησιμοποιείται στην γεωλογία για γεωμορφές με χαλαρά ως επί το πλείστον υλικά, συχνά αναφέρεται σε ένα είδος κοιλάδας ή ζώνης αποστράγγισης που καταλαμβάνει μία πολύ μεγάλη έκταση.
Σήμερα το τοπίο με τα υψηλά επίπεδα και τις απότομες πλαγιές προκαλεί δέος. Το μήκος της ρεματιάς φτάνει περίπου τα 5 χιλιόμετρα και τα σχεδόν κάθετα τοιχώματα της σε ορισμένα σημεία ξεπερνούν τα 100 μέτρα σε ύψος ενώ το φάρδος της κυμαίνεται από 500 έως 100 μέτρα κοντά στο Αεροδρόμιο.
Μετά από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια η ξερή λεκάνη της Αράγκης φαίνεται να ζει μέσα στην απόλυτη μοναξιά και ηρεμία. Όμως επιδιώκει από τη φύση της να παραμείνει μυστηριώδης ή καλύτερα ισχύει και σε αυτή την περίπτωση το «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί» του Ηράκλειτου, ενός από τους διασημότερους και πιο βαθυστόχαστους φιλοσόφους της προσωκρατικής περιόδου.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Η γερμανική απόβαση και κατάληψη της Κω τον Οκτώβρη του 1943-Β.Χατζηβασιλείου
2.Ο βομβαρδισμός της Καρδάμαινας το ‘43 μέσα από ένα λαϊκό στιχούργημα της εποχής- Κ.Σκανδαλίδης/ Ροδιακή
3.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
4.Κώια- Ιάκωβος Ζαρράφτης
5.Τοπωνύμια της Ν.Κω- Μ.Σκανδαλίδης
6.Γεωλογικός Χάρτης Κω-ΙΓΜΕ
7.Βικιπαίδεια
8.USGS- Γεωλογικό Ινστιτούτο Αμερικής
9.Allen, S.R -Volcanology of the Kos Plateau Tuff
Η Αράγκη και τα ηφαίστεια της Στρογγυλής , Γυαλιού και ο χώρος της υπερέκρηξης πριν από 161.000 χρόνια.
Η μεγάλη χαράδρα της Αράγκης και η διαδρομή των Στούκας [ κόκκινο βέλος]προς το Αεροδρόμιο.
Η Αράγκη από το ύψωμα του Κούκου.
