Η «σομακιά» του Ιάκωβου
Η σομακιά της Τσουκαλαριάς.
Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης(1853-1933) είχε την ικανότητά να υφάνει με εντελώς δικό του τρόπο την ιστορία του νησιού και να την παραδώσει ως έναν ανεκτίμητο θησαυρό.
Τα Κώια του ήταν και παραμένουν ένα εξαιρετικό έργο για όποιον ενδιαφέρεται και ερευνά την Κω και όχι μόνο. Με τον χρόνο συνειδητοποιούμε ότι το ανεκτίμητης αξίας έργο του δεν απευθύνεται μόνο σε ιστορικούς, αρχαιολόγους,εκπαιδευτικούς, λαογράφους κά, αλλά και σε γεωεπιστήμονες.
Ο Ζαρράφτης έγινε γνωστός για την συνδρομή του στην ανακάλυψη του Ασκληπιείου όμως πρέπει να τονισθεί ότι ήταν λαμπρός παρατηρητής της κωακής υπαίθρου, αυτοδίδακτος- πολυμαθής φυσιογνώστης και πρωτοπόρος στην εξερεύνηση του νησιού της Κω.
Στο πρώτο τεύχος των Κώιων, όπου περιγράφει την θέση και τα όρια της Κω συχνά αναφέρεται σε πετρώματα που συναντά σε διάφορες τοποθεσίες του νησιού. «Λατομεία δ' έχει η Κως...το παρά τον Αγ.Κωνσταντίνο εκ χρωματιστών μαρμάρων... το παρά τα νότια του Ερημίτου εκ παρδαλών μαρμάρων...το παρά την Παναγίαν Τσουκαλαριών εκ χρωματιστών».
Στην πηγή του Σούλου[Κοκκινόνερο] εντυπωσιάζεται από το πέτρωμα της περιοχής και γράφει «Όλοι δε' οι πέριξ βράχοι ειν 'από σομακί». Τι μπορεί αλήθεια να ήταν το σομακί πέτρωμα το οποίο τόσο εύστοχα παραθέτει;
Σύμφωνα με τον ιστορικό Βασίλη Χατζηβασιλείου, σομακί είναι ίσως αραβική λέξη που χρησιμοποιούσαν και οι Τούρκοι. Προέρχεται από το summaq, από το χρώμα του αποξηραμένου καρπού του φυτού(σουμάκι),που είναι κόκκινο. Κατά την Βικιπαίδεια η λέξη «σουμάκ» προέρχεται από την παλαιά Γαλλική «σουμάκι»(13ος αιώνας), από το Μεσαιωνικό Λατινικό sumach - από το Αραβικό και Συριακό summāq.
Το σουμάκι είναι μικρό δέντρο/θάμνος που μπορεί να φτάσει σε ύψος 1-10 μέτρα. Χρησιμοποιείται στην Αραβική, Ιορδανική και Τουρκική κουζίνα σε σαλάτες- μερίδες από κεμπάπ.
Είναι επίσης γνωστό ως βυρσιά ή ρους, από τα Αρχαία Ελληνικά. Πολλαπλασιάζεται εύκολα τόσο από από τους σπόρους αλλά εξαπλώνεται και από τα πουλιά και τα άλλα ζώα.
Το σουμάκι, έχει χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία, για διάφορες ασθένειες στη μεσαιωνική ιατρική, κυρίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής ( ήταν πιο εύκολα διαθέσιμο, σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη).
Ένα ναυάγιο του 11ου αιώνα έξω από την Ρόδο, που έχει βρεθεί από τους αρχαιολόγους το 1970, περιείχε εμπορικές ποσότητες με καρπούς από σουμάκι. Στην αραβική, ιορδανική και τουρκική κουζίνα τοποθετείται σε σαλάτες- μερίδες από κεμπάπ.
Το σομακί πέτρωμα ή σομακιά του Ιάκωβου δεν είναι άλλο από ροδόλευκο ή κόκκινο μάρμαρο. Πρόκειται για δυσεύρετο είδος μαρμάρου που υπήρξε πρώτη ύλη για τους προϊστορικούς δημιουργούς, με το οποίο έφτιαξαν σημαντικά αριστουργήματα.
Είναι πέτρωμα με υψηλή αντοχή στη θραύση, μεγάλη σκληρότητα και στιλβώνεται εύκολα. Ηλικιακά η σομακιά είναι ίσως το αρχαιότερο μάρμαρο της χώρας μας. Χρονολογείται από τον Παλαιοζωικό, είναι τουλάχιστον 440 εκ. χρόνων. Ζωηρά και ποικίλα χρώματα του, συνθέτουν μεγάλη γκάμα προϊόντων.
Οι αρχαίοι Έλληνες όπως και οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν στη διακόσμηση και στην αρχιτεκτονική. Χρησιμοποιήθηκε για επικάλυψη ή σε αρχιτεκτονικά στοιχεία μικρών διαστάσεων και για διακοσμητικά αντικείμενα. Στην εποχή του Αδριανού χρησιμοποιήθηκε για γλυπτά, που σχετίζονταν κυρίως με το Διονυσιακό κόσμο, πιθανώς λόγω του χρώματος που θυμίζει το κρασί.
Οι περισσότερες μορφές μαρμάρου σχηματίζονται σε περιοχές όπου συγκλίνουν οι τεκτονικές πλάκες του φλοιού της Γης ή από μεταμόρφωση επαφής, όταν ένα καυτό σώμα από μάγμα ζεσταίνει ένα διπλανό ασβεστόλιθο ή δολομίτη. Κατά τη διάρκεια της μεταμόρφωσης, ο ασβεστίτης ανακρυσταλλώνεται και η υφή του πετρώματος αλλάζει. Στα πρώτα στάδια του μετασχηματισμού του ασβεστόλιθου σε μάρμαρο, οι κρύσταλλοι ασβεστίτη στο βράχο είναι πολύ μικροί. Όπως προχωρεί η μεταμόρφωση, οι κρύσταλλοι μεγαλώνουν και γίνονται εύκολα αναγνωρίσιμοι. Η διαδικασία της ακρυστάλλωσης εξαφανίζει τα πρωτότυπα απολιθώματα και την ιζηματογενή δομή του ασβεστόλιθου. Η φύλλωση κανονικά παρατηρείται σε πετρώματα που έχουν αλλοιωθεί από την κατευθυνόμενη πίεση ενός συγκλίνοντος ορίου πλάκας. Ανακρυστάλλωση είναι αυτή που σηματοδοτεί το διαχωρισμό μεταξύ ασβεστόλιθου και μαρμάρου. Το μάρμαρο που έχει εκτεθεί σε χαμηλά επίπεδα μεταμόρφωσης θα έχει πολύ μικρούς κρυστάλλους ασβεστίτη. Οι κρύσταλλοι γίνονται μεγαλύτεροι, όπως το επίπεδο της μεταμόρφωσης εξελίσσεται και τα αργιλικά ορυκτά εντός του μαρμάρου αλλάζουν. Αξίζει να ειπωθεί ότι το μάρμαρο πρωτοχρησιμοποιήθηκε στην γλυπτική από τον Δίποινο,γιο του Δαίδαλου από την Κρήτη και τον Σκύλλι περίπου το 720 π.Χ.
Το χρωματιστό μάρμαρο του Αγίου Κωνσταντίνου [Αγ.Φωκάς] είναι μεταμορφωμένος ασβεστόλιθος που περιέχει διάφορες προσμίξεις ορυκτών, όπως πηλό, ιλύ, άμμο, οξείδια του σιδήρου ή ακόμη και πυριτόλιθο που βρίσκονταν αρχικά στα στρώματα του πρωτόλιθου[αρχικού ασβεστόλιθου]. Αυτές οι διάφορες προσμίξεις έχουν ανακρυσταλλωθεί μετά από έντονη πίεση και θερμότητα κατά τη διαδικασία της μεταμόρφωσης. Το παρδαλό μάρμαρο του Ερημίτη περιέχει και αυτό διάφορες προσμίξεις ορυκτών.
Στο πανέμορφο κόκκινο μάρμαρο από το Λαγκάδι του Χριστού[οροσειρά Δίκαιου Κω] η παρουσία του αιματίτη [οξείδιο του σιδήρου, από το αίμα λόγω του χρώματος] το κάνει πιο ερυθρωπό σε σύγκριση με τα άλλα μάρμαρα του νησιού. Εκτός από αιματίτη το περιεχόμενο σε μαγγάνιο σταθεροποιεί περισσότερο το χρώμα του και το καθιστά λιγότερο ευαίσθητο στη δράση των ατμοσφαιρικών παραγόντων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην περιοχή συναντάται η σιδερόπετρα [είδος σχιστόλιθου] όπως είναι γνωστή από τους Ασφενδιανούς.
Το «παρά την Παναγίαν Τσουκαλαριών» χρωματιστό μάρμαρο είναι ρόδινο ως αποτέλεσμα της μεταμόρφωσης ασβεστόλιθου ή δολομίτη και από την ενδεχόμενη ένωση του οξειδίου του ψευδαργύρου με το οξείδιο του σιδήρου.
Η σομακιά(ντόπιο κόκκινο ή ροδόλευκο μάρμαρο) συναντάται και σε άλλες τοποθεσίες όπως στο Κοκκινόνερο,στην μάντρα του Χαραπά κοντά στο Μαμάλι, στο Κρυονέρο,στον Κεφαλά και στο Καστέλο της πόλης Κω.
Διάσημο κόκκινο μάρμαρο της αρχαιότητας ήταν της Ιασού, μία από τις σημαντικότερες πόλεις-λιμάνια της Καρίας[μικρασιατικά παράλια]. Από κόκκινο μάρμαρο του Παρνασσού είναι τα 264 σκαλοπάτια που πρέπει να ανέβει κάποιος για να επισκεφτεί τον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου της Αράχωβας. Το κόκκινο μάρμαρο της Ερέτρειας είναι επίσης ξακουστό για τη λεπτοκοκκώδη μάzα και γρανοβλασπκό ιστό. Λέγεται ότι το κόκκινο μάρμαρο ήταν αγαπημένο πέτρωμα του Χίτλερ που ακόμη σήμερα κοσμεί δάπεδα ,τοίχους και κολώνες του Βερολίνου.
Αν ποτέ συναντήσετε το κόκκινο μάρμαρο ή την ροδόλευκη σομακιά του Ιάκωβου μην τη προσπεράσετε, για λίγο χρόνο σταθείτε δίπλα της, αξίζει να την θαυμάσετε. Εκτός από άριστο υλικό διακόσμησης εσωτερικών χώρων και κτιρίων, είναι ένα σπάνιο παιδί των ακούραστων ενδογενών δυνάμεων της Γης.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Κώϊα - Ιάκωβος Ζαρράφτης
2.Βικιπαίδεια
3.Ιστορία της Νήσου Κω- Β.Χατζηβασιλείου
4.Geology.com
5.USGS- Γεωλογικό Ινστιτούτο Αμερικής
6.Γεωλογικός Χάρτης Κω-ΙΓΜΕ
