Καλόγερος, μία χαμένη Ατλαντίδα του δίαυλου Κω-Νισύρου;

Η νησίδα Καλόγηρος, του περιηγητή V.Coronelli(1688).

«Προς τα ανατολικά του κάβου του Λευκού(ΝΔ της Νισύρου) υπήρχε μέσα στη θάλασσα ένας βράχος υψηλός ως 50m που τον έλεγαν Καλόγερο. Κατά την παράδοση ένας καλόγερος εσκαρφάλωσε πάνω όπου κι' άνοιξε μία τρύπα στην κορυφή του βράχου, για να προστατεύεται από τη βροχή.Είχαμε ακόμη και μία στέρνα. Με μία ανεμόσκαλα ανεβοκατέβαινε και κολυμπώντας έφτανε στη στεργιά για να προμηθευθεί τα αναγκαία. Αυτό έγινε όπως έλεαν για να αποφύγει ο καλόγερος τους Τούρκους. Ο βράχος αυτός δεν υπάρχει σήμερα. Υπάρχει όμως στη θέση του, εκεί που αναφέρετο ότι ήταν, ένας ύφαλος 5-10m», Νισυριακό Ημερολόγιο του Γ. Παπαδοπούλου,1923.

Σύμφωνα με ορισμένους περιηγητές ο βράχος του Καλόγηρου είναι εντελώς απρόσιτος κρημνώδης και απότομος από το ύψος του οποίου μπορούμε να δούμε μέγα μέρος του Αρχιπελάγους.

Πολλοί από τους περιηγητές ,γεωγράφους και χαρτογράφους έχουν αναφέρει την ύπαρξη ενός νησιού δυτικά της Νισύρου και νότια της Κω όπου ζούσε ένας ή δύο καλόγηροι τους οποίους σκότωσαν οι Τούρκοι ή τους αιχμαλώτισαν και τους μετέφεραν στην Μικρά Ασία.

Tο νησί Καλόγερος αρχικά αναφέρθηκε από τον C.Buondelmonti το 1420(;), όμως αργότερα περιγράφηκε από διάφορους γεωγράφους με αλληλοσχετιζόμενες πληροφορίες.

Επιπλέον έχει γραφεί το βιβλίο «Καλόγερος, μια Ατλαντίς εν Μικροκόσμω, 1978» από τον W.S.Allen ο οποίος επιχειρεί να το εντοπίσει μέσα από δεκάδες τοποθεσίες.

Η εύρεση του νησιού μέχρι στιγμής δεν έχει φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα αν και έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες κατά καιρούς. Νησιά με ομώνυμο τοπωνύμιο συναντώνται ένα νότια της Χίου και ένα μεταξύ Άνδρου και Τήνου και ίσως αυτό να έχει περιπλέξει τα πράγματα στον εντοπισμό του.

Όμως ο Buondelmonti το οριοθετεί κοντά στην Νίσυρο ενώ αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «στην ανοιχτή θάλασσα υπάρχει ένα νησί κοίλο που αποκλίνει προς νότο, πολύ άγριο και απειλητικό για όλες τις εποχές για τα πλοία που διακινούνται μεταξύ Ελλήσποντου και Κρητικού Πελάγους».

Ο Πίρι Ρέις (έζησε περίπου από το 1470-1554 μ.Χ), ο διάσημος Οθωμανός ναυτικός, ναύαρχος, θαλασσοπόρος και χαρτογράφος στο βιβλίο ναυσιπλοΐας του «Bahriye» έχει σημειώσει στους χάρτες του ένα νησί κοντά στην Νίσυρο, το οποίο ονομάζει «καλγιούν» στα τουρκικά και το οποίο πιθανότατα να πρόκειται για το μεσαιωνικό νησί Καλόγερος σύμφωνα με τον Ιστορικό-Αρχαιολόγο, Χάρη Κουτελάκη.

Ο Κουρελάκης αναζητώντας την νησίδα, υποστηρίζει ότι το ηφαιστειακό νησί της Στρογγυλής που βρίσκεται ανατολικά του Γυαλιού έχει τα χαρακτηριστικά της χαμένης νησίδας αφού είναι «απότομη, αλίμενη,μαύρη κοίλη, καταμεσίς στα θαλάσσια ρεύματα» και ότι μία παράκτια έρευνα στην περιοχή ενδεχομένως να επιβεβαίωνε την εύρεση ερειπίων στα οποία θα μπορούσε να έχει κατοικήσει ο καλόγηρος.

Υπάρχουν τόσες αναφορές για την νησίδα που ορισμένες φορές η μία συμπληρώνει ή αναιρεί κάποια άλλη. Άραγε ,πρόκειται για έναν μοναχικό βράχο που υπήρξε για σύντομο χρονικό διάστημα και μετά χάθηκε ή για τοπωνύμιο που προέκυψε από την ασύμφωνη γνώμη των περιηγητών; Το μυστηριώδες νησί ήταν μία νέα χαμένη Ατλαντίδα ή κάτι άλλο;

Η γεωλογία του δίαυλου Κω-Νισύρου είναι εντυπωσιακή και ίσως κρύβει απαντήσεις σχετικά με την νησίδα. Η μορφολογία του υποθαλάσσιου χώρου του ανατολικότερου άκρου του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Αιγαίου χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη σημαντικών ρηγμάτων,έντονη σεισμικότητα, υποθαλάσσια ηφαίστεια, λεκάνες ιζηματογένεσης, υποθαλάσσια φαράγγια και από ηφαιστειακές ράχες που δημιουργήθηκαν πρόσφατα.

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον η επίδραση της ηφαιστειότητας ή της σεισμικότητας μπορεί να μαρτυρά την γέννηση ενός νέου νησιού.

Μήπως ήταν ένας νέος ύφαλος Γκράχαμ (ή Φερδινάνδεα) του 14ου αιώνα; Η Φερδινάνδεα ήταν ένα νησί, που αναδύθηκε, τον 18ο αιώνα, ξαφνικά πάνω από το επίπεδο της θάλασσας έπειτα από μία ηφαιστειακή δραστηριότητα, προκαλώντας διαμάχη για την κυριότητά του ανάμεσα στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, που όμως λύθηκε από μόνη της, όταν το νησί ξαναβυθίστηκε μερικούς μήνες αργότερα, λίγο έξω από την περιοχή Σιάκα της Σικελίας. Σήμερα ο ύφαλος έχει κορυφή περίπου 6 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά σε περιοχές με έντονη υποθαλάσσια ηφαιστειακή δραστηριότητα όπως αυτή του Δίαυλου Κω-Νισύρου.Το νησί αποτελείτο από ηφαιστειογενές μικρόκοκκο υλικό,εύκολα διαβρώσιμο από τη δράση των κυμάτων με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί κάτω από την θάλασσα. Ύφαλοι με περίπου 6μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας υπάρχουν στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Γυαλιού και Στρογγυλής(κοίτα σχετικό χάρτη).

Σε αυτή την περιοχή έγινε η τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη πριν από 10.000 χρόνια, ενώ νέα ευρήματα λένε ότι στο δυτικό Γυαλί η ηφαιστειακη δραστηριότητα ήταν ακόμη ενεργή πριν από 3,5-3 χιλιετίες.

Βορειοανατολικά της Στρογγυλής κοντά στον χώρο που έδωσε την υπερέκρηξη πριν από 161.000 υπάρχει ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο σε μορφή καλδέρας το οποίο αποκαλούν οι ερευνητές ''Άβυσσος'' καθώς και άλλοι μικρότεροι δόμοι στις βορειοδυτικές πλαγιές της εν λόγω καλδέρας. Πρόκειται για μία ξεχωριστή στρογγυλή ηφαιστειακή δομή που αποτελείται από πρόσφατα ηφαιστειακά υλικά .Επεκτείνεται ΒΑ και έχει μήκος περίπου 4χλμ και πλάτος 3χλμ. Νοτιοδυτικά του ηφαιστειακού κώνου της Στρογγυλής με τον εντυπωσιακό κρατήρα που βρίσκεται στο κέντρο του ,στον θαλάσσιο χώρο υπάρχει ένας ακόμη ηφαιστειακός δόμος με μήκος περίπου 1 χλμ. σε βάθος περίπου 670μ.

Ένα νησί θα μπορούσε να δημιουργηθεί μετά από έναν μεγάλο σεισμό όπως συνέβη στις 24 Σεπτεμβρίου 2013,παράκτια στην Paddi Zirr κοντά στην Γκουαντάρ-Πακιστάν.Το νησί είναι πραγματικά ακριβώς ένας μεγάλος σωρός από λάσπη που προήλθε από το θαλάσσιο πυθμένα σε μία περιοχή του κόσμου που φαίνεται να παρουσιάζεται συχνά αυτό το φαινόμενο, διότι η γεωλογία είναι κατάλληλη για το σχηματισμό τους. Για να δημιουργηθεί χρειάζεται ένα ρηχό, θαμμένο στρώμα πεπιεσμένου αερίου-μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, ή κάτι άλλο-και υγρό. Όταν αυτό το στρώμα διαταραχθεί από τα σεισμικά κύματα (όπως ένας σεισμός), τα αέρια και τα υγρά μπορούν να εξέλθουν ξαφνικά στην επιφάνεια, παρασύροντας βράχους και λάσπη μαζί τους. Η ζωή ενός τέτοιου νησιού είναι σύντομη. Αυτή η υπόγεια πηγή του φυσικού αερίου θα κρυώσει, θα συμπιεστεί και θα χαθεί με την πάροδο του χρόνου, επιτρέποντας στην κρούστα να καταρρεύσει.

Δυτικά του Γυαλιού, μόλις 2 χλμ. από τον ισθμό, το 1493μ.Χ(1481 κατά άλλους), στις 8 Οκτωβρίου εκδηλώθηκε ένας από τους πιο φονικούς σεισμούς της περιοχής. Αναφέρθηκε από διάφορες πηγές για μια δίχρονη προσεισμική ακολουθία που κατέληξε στον πολύ καταστρεπτικό σεισμό του 1493.Περίπου 5.000 κάτοικοι σκοτώθηκαν. Γκρεμίστηκε το κάστρο της Αντιμάχειας και κατέρρευσαν πολλά σπίτια στην Κέφαλο, Αντιμάχεια, Καρδάμαινα και Πυλί. Εκτενείς αναφορές για τον σεισμό κάνει ο Sieberg(1932).Το μέγεθος του σεισμού εκτιμάται ότι ήταν της τάξης των 6,8R.Αν και υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα πληροφοριών, αλλά και γνώσης ιδίως γι' αυτήν περίοδο,όμως με 80 κατά μέσο όρο σημαντικούς σεισμούς ανά αιώνα σύμφωνα με τους σεισμολόγους στην χώρα μας είναι δύσκολο να αποκλειστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε μία από τις πιο ενεργές τεκτονικά περιοχές του πλανήτη.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Η Νίσυρος και τα γύρω μικρονήσια στο βιβλίο ναυσιπλοΐας του Piri-Reis-Χάρης Μιχ.Κουτελάκης

2.Νισυριακό Ημερολόγιο - Γ. Παπαδοπούλου,1923

3.Γεωστοχασμοί ,2010

4.Μορφολογική ανάλυση του υποθαλάσσιου χώρου Κω-Νισύρου-Τήλου, Παρασκευή Νομικού

5.Σεισμοί της Ελλάδας-Β&Κ.Παπαζάχος

Δίαυλος Κω-Νισύρου.

Τα ηφαιστειακά κέντρα του Γυαλιού και της Στρογγυλής.