Η αρχαία Φοινικούσα

Σε χάρτη του B.Marzolla του 1841 σημειώνεται η Φοινικούσα, ένα νησί που είχαν ονομάσει κατά την αρχαϊκή εποχή οι Έλληνες έποικοι του. Το Φιλικούντι ή Filicudi όπως λέγεται σήμερα είναι παραφθορά της αρχαίας ελληνικής ονομασίας του νησιού, Phoenicusa.

Οι αρχαίοι κάτοικοι της Σικελίας, μέχρι τις αρχές του 1900, την αποκαλούσαν επίσης «Νησί του Διαβόλου» ή «των Μαγισσών».

Πρόκειται για μικρό ηφαιστειογενές νησί το δεύτερο δυτικότερο του συμπλέγματος των Νήσων του Αιόλου.Η συνολική του έκταση είναι 9,5 τετρ.χλμ, ενώ έχει 235 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001.

Κατά τον Αριστοτέλη η ετυμολογία της ονομασίας «Φοινικούσα», προέρχεται από την άφθονη παρουσία φοινικοειδών. Άλλοι συγγραφείς, είχαν υποστηρίξει ότι αυτό το τοπωνύμιο θα μπορούσε να προέρχεται από τις φτέρες, που απαντούν στο υψηλότερο ανάγλυφο του νησιού.Ωστόσο, βοτανική πρόσφατη έρευνα στο Filicudi επιβεβαίωσε την θέση του Αριστοτέλη. 

Κατοικήθηκε από τη Νεολιθική Εποχή, τουλάχιστον από το 3000 π.Χ. Το ακρωτήριο Graziano είναι ένα προϊστορικό χωριό με αρχαιολ.ευρήματα που μαρτυρούν την παρουσία κατά τη νεολιθική περίοδο, ακμάζουσας μονάδας και επεξεργασίας οψιδιανού. Μερικοί αρχαίοι τάφοι έχουν βρεθεί στις απότομες πλαγιές του βουνού. 

Η κεραμική του νησιού παρουσιάζει ομοιότητες με αυτή του Αιγαίου. Ίχνη άμεσης σύνδεσης με αυτές τις περιοχές φαίνονται από την παρουσία εισαγόμενης αιγαιοπελαγίτικης κεραμικής που χρονολογείται την Υστεροελλαδική Ι-ΙΙ [1650-1400 π.Χ]. Είναι δουλεμένα στον τόρνο και διακοσμημένα με καφέ και κόκκινα σχέδια. 

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο L.Bernabò Brea [1910-1999], η μεγάλη ποσότητα κεραμικών θραυσμάτων του Αιγαίου που βρέθηκαν είναι η απόδειξη του ρόλου που έπαιξε η Φοινικούσα και τα άλλα νησιά στις εμπορικές ανταλλαγές εκείνης της περιόδου.Μετά από μια φάση παρακμής στην προηγούμενη εποχή του Χαλκού, γίνονται πραγματικές συναλλαγές μεσογειακού εμπορίου, ίσως είναι «το τελευταίο σημείο στο οποίο έφτασε η ναυσιπλοΐα των Αιγαιοπελαγιτών ανταλλάσσοντας τα εκλεπτυσμένα προϊόντα τέχνης και βιομηχανίας τους με τις πρώτες ύλες που είχαν φέρει τα αιολικά πλοία από μακρινές ακτές».

Πολυάριθμα θραύσματα μυκηναϊκής και κυκλαδικής κεραμικής βρέθηκαν στις πλαγιές του Montagnola, μαζί με γηγενή κεραμικά, που μαρτυρούν εμπορικές σχέσεις με το Αιγαίο μεταξύ 1500 και 1300 π.Χ. Εικάζεται ότι το χωριό καταστράφηκε βίαια τον 13ο αιώνα π.Χ. Ένας ογκόλιθος με ελληνική επιγραφή βρέθηκε στην κορυφή του Montagnola στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού.

Τα σημάδια της κλασικής εποχής είναι εμφανή σε κεραμικά με μαύρη μπογιά από την ελληνική εποχή.Σε έναν ογκόλιθο έχει χαραχθεί ελληνικό όνομα. Η θαλάσσια αρχαιολογία έχει ανακτήσει, από τουλάχιστον 9 διαφορετικά ναυάγια πλοίων που ναυάγησαν κοντά στο ακρωτήριο Graziano, έναν μυκηναϊκό αμφορέα του 15ου αιώνα π.Χ, ομάδες αμφορέων από τον 4ο αιώνα π.Χ. Ρωμαϊκά και βυζαντινά ερείπια βρίσκονται επίσης στο νησί.

Η Φοινικούσα σχηματίστηκε από τη συνένωση εκρηκτικών κέντρων που αναπτύχθηκαν ως μέρος ενός επιμήκους ηφαιστειακού συμπλέγματος ΒΔ-ΝΑ.Οι ηφαιστειακές δομές του περιλαμβάνουν βασαλτικούς έως ανδεσιτικούς σύνθετους κώνους και δακιτικούς θόλους, ροές λάβας και πυροκλαστικά.Η ιστορία των εκρήξεων χωρίζεται γενικά σε 4 φάσεις. Η πρώτη 1,02 εκ.ετών αποτελείτο από πυροκλαστικές εκρήξεις που συνοδεύτηκαν από ροές λάβας.Η δεύτερη 390000 ετών παρήγαγε ροές λάβας. Η τρίτη είναι υπεύθυνη για την κατασκευή του Fossa Felci, του κύριου ηφαιστειακού οικοδομήματος στο νησί, και στην παραγωγή βασαλτικής-ανδεσιτικής λάβας και πυροκλαστικών.Η τέταρτη 40000 ετών αφορούσε εκρηκτική δραστηριότητα από το Fossa Felci, δημιουργώντας ελαφρόπετρα και πυροκλαστικά υλικά.

Γεωδίφης

Η Φοινικούσα σήμερα, απέναντι το ακρωτήριο Graziano με τον νεολιθικό οικισμό[M.Rohner].

Γεωγραφία της Φοινικούσας[ΝΑΣΑ].

Το Ακρωτήριο Graziano.  

Η Canna είναι βράχος με πλάτος 1.800 τετρ.μ. και ύψος 71 μ, που υψώνεται από τη θάλασσα κοντά στην Φοινικούσα.Σε μικρή απόσταση είναι ο βράχος Montenassari, με 14 μ. ύψος.Είναι αυτό που έχει απομείνει από ένα αρχαίο ηφαιστειακό οικοδόμημα που αντιπροσωπεύει την τελευταία έκρηξη του νησιού, περίπου 40.000 χρόνια πριν. Όταν αυτό το ηφαίστειο σταμάτησε να εκρήγνυται, οι ατμοσφαιρικοί παράγοντες άρχισαν να διαβρώνουν τις πλαγιές του, μέχρι που εξαφανίστηκαν εντελώς. Εκεί παρέμεινε μόνο ένας ψηλός πύργος-ηφαιστειακός λαιμός- από στερεοποιημένο μάγμα, πιο ανθεκτικό στους ατμοσφαιρικούς παράγοντες, που αρχικά βρισκόταν μέσα στον ηφαιστειακό αγωγό. [A.Iacullo].

Επιτύμβια ελληνική στήλη του 3ου αιώνα π.Χ[Μουσείο Filicudi].

Η αρχαία Φοινικούσα των Ελλήνων, θέα από το Alicudi, νησιά του Αιόλου. Η Filicudi, οφείλει το όνομά της στον νάνο φοίνικα, ένα τυπικό φυτό αυτής της γεωγραφικής περιοχής που φύεται ακόμα και σήμερα στο νησί. Η ιστορία των επτά νησιών του αιολικού αρχιπελάγους έχει πολύ μακρινές ρίζες: οι πρώτοι πυρήνες πληθυσμών ήταν παρόντες στο Filicudi, καθώς και στα άλλα έξι νησιά, ήδη από την ανώτερη νεολιθική, γύρω στο 3.000 π.Χ.Φωτογραφιες-roberto_di_alicudi