Η ιστορία του Αμανιού
«Δελφὶς ἄγαλμα, γυνὴ Νέβρου, Κούρηι με ἀνέθηκεν,Δορκάδος ἐγ μητρός, Μνησιάναξ δὲ πατήρ». Αφιέρωση ενός αγάλματος στην Κόρη. Βάση από λευκό ντόπιο μάρμαρο.Ιερό Δήμητρας, στο Αμανιού, περίπου 300 π.Χ-M. Segre,Iscr. di Cos [1993].
Ηταν μία μέρα που επαναστάτησαν οι ποταμοί της Κω και προκάλεσαν πολλές ζημιές. Πολλοί μετά αυτό το γεγονός μίλησαν για εκδίκηση της φύσης. Όχι, φίλοι μου η φύση δεν εκδικείται, απλά δουλεύει με κανόνες που σέβεται και τηρεί με μαθηματική ευλάβεια.
Το Αμανιού βρίσκεται σε προσχωσιγενή πεδιάδα στους πρόποδες της Οροσειράς του Δικαίου.Δημιουργήθηκε καθώς το ρέον νερό αλληλεπιδρoύσε με βουνά, λόφους ή απότομα φαράγγια. Τα ιζήματα και τα συντρίμμια εναποτέθηκαν με την πάροδο του χρόνου από ισχυρά ποτάμια ή μικρά ρέματα.Οι ροές συντριμμιών είναι ένας τύπος κατολίσθησης που παρατηρείται σε αυτές τις περιοχές.
Τα «αλλουβιακά ριπίδια» είναι σημαντικά σε ξηρές και ημίξηρες περιοχές καθώς μπορεί να είναι η κύρια πηγή υπόγειων υδάτων για την άρδευση και το πόσιμο νερό. Πόλεις, όπως το Λος Άντζελες, έχουν χτιστεί πάνω σε προσχωσιγενείς πεδιάδες. Τα εδάφη τους είναι χαλαρά και επιρρεπή σε σεισμικές δονήσεις. Ομως, ο μεγαλύτερος φυσικός κίνδυνος για αυτά τα μέρη είναι οι πλημμύρες ιδίως οι ξαφνικές. Για αυτό δεν πρέπει να παραξενεύει το γεγονός μετακίνησης μεγάλων βράχων από τα υψηλά προς τα χαμηλότερα όπως έχει παρατηρηθεί στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγ.Βασιλείου με την ύπαρξη μεγάλων γρανιτοειδών ογκόλιθων.
To Αμανιού συναντάται σε επικλινή επιφάνεια, με υψόμετρο που κυμαίνεται από 108-149μ, έχει πλούσια φυσική ιστορία.Οι μονζονίτες νότια του μαρτυρούν τι ακριβώς έγινε πριν από 10 εκ. χρόνια στο Αιγαίο. Η τεκτονική εξέλιξη και η μισγάγγεια του Αμανιού αξίζουν την ιδιαίτερη προσοχή μας. Μισγάγγεια είναι η γραμμή συνάντησης δύο κλιτύων κατά τα χαμηλότερα σημεία τους, είναι ο τόπος όπου συγκεντρώνονται τα νερά της βροχής από τη λεκάνη απορροής.
Είναι πλούσιο σε αποθέματα νερού το Αμανιού, σε στρατηγική θέση και γι΄ αυτό κατοικήθηκε από πολύ παλιά.
«Κάτω από το Παλιό Πυλί και τον Ψωριάρη είναι το χωριό Αμμανιού, μία από 3 συνοικίες του Πυλιού. Έχει εκκλησία με το όνομα της Παναγίας.Οι κάτοικοι του είναι περίπου 1500 χριστιανοί ορθόδοξοι, αγρότες και έχουν σχολεία ελληνικά. Οι κάτοικοι του προήλθαν από το φρούριο του Παλιού Πυλιού. Μετά το 1821 οι Τούρκοι απέβαλαν τους χριστιανούς κατοίκους,οι οποίοι μετοίκησαν και ίδρυσαν το Αμανιού πλην των άλλων συνοικισμών του Νέου Πυλιού» έγραψε στα Κώια του ο Ιάκωβος Ζαρράφτης την δεκαετία του ΄20 .
Ο Ν.Ζάρακας αναφέρει ότι σύμφωνα με την παράδοση είναι «ο πρώτος συνοικισμός που κατοικήθηκε από τους κατοίκους του Παλιού Πυλιού και ο Ναός των Εισοδίων ιδρύθηκε το 1830 μετά την μετοικεσία».
Τα Εισόδια της Θεοτόκου στον Ναό, είναι γνωστά, πάνε πίσω.Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στην εορτή είναι γνωστή από τον 11ο αιώνα. Κατά την παράδοση η Μαρία παρέμεινε για να προετοιμαστεί για τον ρόλο της ως Θεομήτωρ.
Το τοπωνύμιο Αμανιού ορισμένοι λένε ότι προέρχεται από τους αμανίτες [μανιτάρια] επειδή θεωρείται γνωστός αμανινότοπος. Ομως έχει σχέση με την ποιότητα εδάφους του οικισμού, από το μανός=χαλαρός στη σύσταση, πορώδης λέει ο Μ.Σκανδαλίδης.Πράγματι κείται βόρεια σε χαλαρά εδάφη που αποτελούνται από νεότερες αλλουβιακές αποθέσεις και πλειστοκαινικά αργιλλικά υλικά, άρα η ονομασία του είναι γεωλογικής προέλευσης.
Τα κόκκινα χαλαρά εδάφη του Αμανιού, είναι ορατά νότια της τοποθεσίας Γούρνες όπου υπάρχουν 2 γούρνες υδρόμυλων. Οι ντόπιοι τα αποκαλούν «κόκκινη πατελιά». Πρόκειται για κοκκινοκίτρινα αργιλλικά &αμμοχάλικες από ασύνδετα υλικά όπως ηφαιστειακά, φυλλιτικά, πηλιτικά κά, ηλικίας [1,8-0,10 εκ.ετών] και πρόσφατες προσχώσεις χειμάρρων.
Το Αμανιού λέγεται ότι ιδρύθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα μετά την μετοίκηση από το Παλιο Πυλί, όμως η ιστορία του πάει αρκετά πίσω.
Νότια του Αμανιού έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από τους προϊστορικούς χρόνους από το 3200-2000 π.Χ δηλαδή την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.
Νοτιοδυτικά του Αμανιού υπάρχει το άγνωστο λατομείο του Ψωριάρη με ενδείξεις αρχαίας εξόρυξης ασβεστόλιθου, το ιζηματογενές πέτρωμα, που αποτελείται κατά 50% από ασβεστίτη. Είναι ίσως ελληνιστικής ή πρότερης περιόδου, κείται πάνω ακριβώς στην επιφάνεια του ρήγματος Ζιά.Η εξόρυξη πετρώματος γινόταν με μεταλλικά εργαλεία σε ανοιχτό χώρο εκσκαφής. Την ύπαρξη του επισήμανε πρώτος ο «φρυκτωρός» του Αμανιού, Γ.Κασιώτης.
Ενα σημαντικό γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό νοτιοδυτικά του οικισμού είναι το Ρήγμα Δαμάτριο, ένα εκπληκτικό μέρος όπου η ενεργός τεκτονική είναι κοντά σε χώρο λατρείας των Ελευσίνιων Θεών.
Η θέση εγκατάστασης του αρχαίου κέντρου λατρείας δεν ήταν καθόλου τυχαία.Το έδαφος, τα νερά και ιδίως η ενεργός τεκτονική σχετίζεται με τη λατρεία της θεότητας στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο ναός.
Το 1929 ο Ιταλός αρχαιολόγος L.Laurenzi ανακάλυψε στο Κυπαρίσσι του Αμανιού, το Ελευσίνιο, ένα ιερό με βωμό αφιερωμένο στην Δήμητρα. Βρήκε 7 αγάλματα από μάρμαρο και πολλά πήλινα αντικείμενα.Ο Mario Segre στο Iscrizioni di Cos κατέγραψε αρκετές επιγραφές του, μια από τις οποίες έχει ως εξής:
«Μελαγκρίδας Χαρμύλου Δάματρι».Αφιέρωση μαρμάρινου αγάλματος στη Δήμητρα. Βάση αγάλματος από μπλε ασβεστόλιθο με άγαλμα της θεάς - μέσα 4ου αιώνα π.Χ.
Το Ελευσίνιο λειτουργούσε υπαίθρια, είναι ανάμεσα σε δύο ενεργές τεκτονικές δομές που δεν έχουν ενεργοποιηθεί κατά τους ιστορικούς χρόνους και οι οποίες ανήκουν στην κύρια ζώνη διάρρηξης Ζιά.
Καταστράφηκε από μέγιστο σεισμό του Ρήγματος Κω, το 411 π.Χ, άλλωστε το φερόμενο επίκεντρο ήταν πολύ κοντά [5χλμ;]. Επισκευάστηκε και φαίνεται ότι λειτούργησε, όμως η ισχυρή σεισμική δόνηση το 199-198 π.Χ από την Ρόδο το κατέστρεψε ξανά με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί οριστικά.
Στο χώρο των ανασκαφών υπάρχει οίκημα με οικοδομικό υλικό από το Ελευσίνιο ιερό.
Λίγα μέτρα πιο ανατολικά συναντάται η πηγή που γεννήθηκε από τον σεισμό του 1933 και από τότε παραμένει ζωντανή με την ίδια περίπου παροχή.
Ενα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό δυτικά του οικισμού είναι το Ρήγμα Σχίστρια με επιφανειακό κάθετο άνοιγμα τουλάχιστον 15μ. Ακουσα ότι εκεί πέταξαν Γερμανούς οι κάτοικοι του κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.Όταν την επισκέφθηκα και μπήκα μέσα σε αυτή είδα οστά από αιγοπρόβατα.Εχει βάθος η σχισμή, την κατέβηκαν και την χαρτογράφησαν στο μεγαλύτερο μέρος της σπηλαιολόγοι την δεκαετία του 80.Ο βράχος είναι φτιαγμένος από ασβεστόλιθο.
Οι ιστορία των σεισμών του Αμανιού μας λέει ότι οι σεισμοί του 554 μ.Χ και του 1493 προκάλεσαν μεγάλες ζημιές όχι μόνο στα φρούρια αλλά και σε όποια οικιστικά κέντρα υπήρχαν γύρω τους.
Η τελευταία επανακατοίκηση του οικισμού έγινε μεταξύ 1821-1830.Αν έπαιξε ρόλο στην εγκατάσταση η επιδημία χολέρας ή ο εκδιωγμός των Οθωμανών ή και τα δύο γεγονότα μαζί δεν είναι γνωστό, ωστόσο ο οικισμός διατηρείται μέχρι τις μέρες μας -μετά από σχεδόν 2 αιώνες ζωής.
Γεωδίφης
