Αγία Σοφία[ μία επιστολή και η απάντηση]
Πάτρα, 18/7/2020
Επειδή πολλά λέγονται και γράφονται αυτές τις ημέρες για τη μετατροπή της Αγιά Σοφιάς σε τζαμί, ας μου επιτραπεί να εκθέσω και εγώ ορισμένες σκέψεις. Αρχή της επιστολής μου και τελευταίο συμπέρασμα είναι πως όλος ο πολιτκός κόσμος του συνταγματικού τόξου σκοτίστηκε για την Αγία Σοφία. Για τα μάτια του κόσμου βγάζουν κάτι νερόβραστες ανακοινώσεις «για το μνημείο της ΟΥΝΕΣΚΟ» Τι μας νοιάζει εμάς για τα μνημεία της
ΟΥΝΕΣΚΟ. Αν κακοποιούνται ας διαμαρτυρηθεί εκείνη. Που δεν διαμαρτυρήθηκε γιατί το κτίριο δεν βανδαλίστηκε. Έγινε τζαμί όπως ήταν επί 500 χρόνια χωρίς ποτέ κανένας Ευρωπαίος τότε να διαμαρτυρηθεί. Εξ άλλου πρώτοι αυτοί το κατακρεούργησαν στις Σταυροφορίες. Οι μόνοι που θλίβονταν και οραματίζονταν ήταν οι Ρωμιοί. Εκεί στηρίζονται
οι θρύλοι για τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά, για το «πάλι με χρόνους με καιρούς...» για το «σημαίνει η γή ,σημαίνει ο ουρανός, σημαίνουν τα επουράνια, σημαίνει κι’ η Αγιασοφία...»όλα δηλαδή όσαν εξέθρεψαν και συμβάδισαν με τη Μεγάλη Ιδέα. Αυτή δολοφονήθηκε στο Σαγγάριο. Έμεινα άτοφο πτώμα «οδωδός και τυμπανιαίο» για τους «ρεαλιστές», άγιο
λείψανο για τους πολλούς Έλληνες μέχρι πρόσφατα. Πρόσφατα, όλες αυτές οι μνήμες και νοσταλγίες απορρίφθηκαν, λοιδωρήθηκαν σχεδόν ποινικοποιήθηκαν. Και τώρα δήθεν κλαίμε που το διαλυμένο σώμα ρίχνεται πλέον στο ιστορικό οστεοφυλάκιο. Χωρίς συγγενείς. Θα πεί κάποιος «και τι να κάνουμε, πόλεμο με τη Τουρκία?» Προφανώς όχι. Κάτι πολύ απλούστερο, ακίνδυνο και τζάμπα. Αλλά ουσιαστικό. Να δοθεί εντολή στη Προεδρική
Μπάντα στην αλλαγή φρουράς στον Άγνωστο την ημέρα που θα διαβάζεται η πρώτη Ισλαμική Προσευχή στον Ναό να παιανίσει το «Στην Αγιασοφιά αγνάντια βλέπω τα ευζωνάκια» Και στο χώρο μπροστά στον άγνωστο ΟΛΟΙ οι βουλευτές, Υπουργοί,αυτοδιοικητικοί του Λεκανοπεδίου να ψάλουν το «Τη Υπερμάχω» και τον Εθνικό Ύμνο.
Ρεζιλίκια αυτά που προτείνω, το ξέρω. Αυτά είναι για τα εθνίκια. Εμείς είμαστε κοσμοπολίτες, ανήκομεν στη Δύση, ουδετερόθρησκοι, φεμινιστές για να μη γεννάμε παιδιά να πολεμήσουν αφού είμαστε και ειρηνιστές. Οι Τούρκοι είναι το ακριβώς αντίθετο απόόλα αυτά. Για αυτό μας κάνουν, και θα μας κάνουν πάντα ό,τι θέλουν. Οι πολιτικοί μας σκοτίστηκαν. Ασχολούνται με τον Ρασπούτιν της Νοβάρτις και με τη λίστα του Πέτσα.
Μήπως θα μπορούσαν όλα αυτά εν σμικρώ να γίνουν στη Πάτρα? Με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη (του μόνου Εκκλησιαστικού ταγού που προσπαθεί για το θέμα), με τη Δημοτική Μουσική, με τους αυτοδιοικητικούς και ΟΛΟΥΣ τους βουλευτές του νόμου.
Φυσικά και δεν θα γίνουν ούτε εδώ. Επειδή μονολεκτικά και οι εδώ σκοτίστηκαν.
Θανάσης Διαμαντόπουλος,
Νεφρολόγος/Αρχαιολόγος
τέως πολλά και διάφορα και κυρίως τέως ρομαντικός.
H ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ (ΠΑΛΙ) ΤΖΑΜΙ!
Αγαπητέ κύριε Διαμαντόπουλε,
Σας ευχαριστώ διπλά :Γιατί με εντάσσετε στους αποδέκτες των πάντα ενδιαφερουσών σκέψεών σας και για το τελευταίο μήνυμα σας σχετικά με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης (ας μη ξεχνάμε ότι με αυτό το όνομα υπάρχουν εκκλησίες και αλλού, ιδίως στον Πόντο, που μοιράζονται την ίδια ιστορική τύχη).
Επιτρέψτε μου μερικές σκέψεις μου, «τηλεγραφικά».
1.Η Ιουστινιάνεια Αγία Σοφία, στα μάτια μου, δεν έπαψε ποτέ να έχει την εσωτερική και εξωτερική μορφή τζαμιού .Τα παραμένοντα υπερμεγέθη Ρητά του Κορανίου στους τέσσερεις Πεσσούς του Τρούλου , τα ημικατεστραμμένα βυζαντινά ψηφιδωτά,οι τέσσερις μιναρέδες, η καταστροφή του τέμπλου και η απουσία αγίας Τράπεζας και πατριαρχικού/αυτοκρατορικού θρόνου, οι κινητές κατασκευές για την μουσουλμανική λατρεία, τα μαυσωλεία αποβιωσάντων σουλτάνων κλπ. πείθουν περί του λόγου το ασφαλές .Η Αγία Σόφια έγινε με διοικητική πράξη του (δικτάτορα ουσιαστικά ) Μουσταφά Κεμάλ Πασά- Ατατούρκ, «οιονεί», κατά την γνώμη μου μουσείο , αποφέροντας έσοδα στο Δημόσιο από την επίσκεψη της, ενώ μετά την de
jure μετατροπή του κτίσματος σε τζαμί, θεωρήθηκε αυτή, από την αυτόκλητη Προστάτιδα των Ορθοδόξων, ως πλεονέκτημα της μετατροπής!!!!
2. Από τα 1453,μέχρι τώρα που ελέω στρατιωτικής κατάκτησης ,περιήλθε σε μουσουλμανική-σουνιτική κρατική οντότητα το βυζαντινό μνημείο, δύο φορές έκανε αισθητή την παρουσία της η χριστιανική θρησκεία σε αυτό.
Η πρώτη ανατρέχει στο 1919,όταν ο κρητικός στρατιωτικός ιερέας της ΙΙ Μεραρχίας,καθ οδόν προς την Ουκρανία, Παπά-Λευτέρης Νουφράκης, αυτογνομόνως με την σύμπραξη αξιωματικών (ως ψαλτών) τέλεσε την θεία λειτουργία εντός του ναού .
Η δεύτερη φορά είναι η επίσκεψη το 1967 του Πάπα Παύλου του ΣΤ’ στη
Κωνσταντινούπολη, όπου ενώ το επίσημο πρόγραμμα προέβλεπε απλή επίσκεψη στο «Μουσείο-Αγία Σοφία», αυτός, όπως σχολιάστηκε στον Τύπο της εποχής: «Προς γενικήν κατάπληξιν, προσηυχήθη γονυκλινής επί των μαρμαρίνων πλακών του δαπέδου της Αγίας Σοφίας... εις τον τόπον ο οποίος προσιδίαζε περισσότερον παντός άλλου εις την ιστορικήν αυτήν χειρονομίαν, εκεί όπου προ εννέα αιώνων ο απεσταλμένος του Πάπα Λέοντος Θ΄, του αδιαλλάκτου προκατόχου του, είχε καταθέσει το βούλευμα του αφορισμού.
Αν μου επιτραπεί και μια οιονεί συμπλήρωση. Σε ειδικό πρόγραμμα του
αμερικανικού πανεπιστημίου Standford σε συνεργασία με την χορωδία capella romana μπορεί κανείς εύκολα, μέσω του διαδικτύου, να απολαύει ηχητικά , πώς θα ακούγονταν ορθόδοξοι εκκλησιαστικού ύμνοι σήμερα εντός της Αγίας Σοφίας. Πρόκειται για ψηφιακή αναπαραγωγή ψαλμωδιών με την αυθεντική Ακουστική του ναού. Σας το συνιστώ εγκαρδίως!
3.Δεν θα μπω στο πειρασμό, να προσθέσω τις σκέψεις μου σε αυτά που κατά κόρο λέχθηκαν, κυρίως στην Ελλάδα, για την απόφαση της Τουρκίας, να επαναφέρει το προηγούμενο καθεστώς στο κτίσμα του Ιουστινιανού. Σημειώνω μόνο τα εξής:
Το κύριο βάρος των διαμαρτυριών σήκωσε η χώρα μας, ενώ οι ξένοι φίλοι μας περιορίστηκαν σε περιγραφή των αισθημάτων τους (Λύπη-απογοήτευση).Η αντίδραση ήταν αναμενόμενη. Αποφυγή έντασης με την Τουρκία και αδιαφορία ουσιαστικά για ένα μνημείο της Ορθοδοξίας. Από πλευράς μας, επαναλήφθηκε το λάθος που επισήμανε ο Θουκυδίδης ,ότι στις διεθνείς διαπραγματεύσεις, τα επιχειρήματα που στηρίζονται στην Ηθική, την Ιστορία και το Δίκαιο είναι αλυσιτελή, ενώ αξία και βαρύνουσα πειστικότητα έχουν τα επιχειρήματα του συμφέροντος (του αντιπάλου-Σε συμφέρει να πεισθείς με αυτά που υποστηρίζω ),που το χρησιμοποίησε συχνά ο Ελευθέριος Βενιζέλος και τελικά το επιχείρημα της ισχύος. Αυτό που πράξαμε υπέρ της διατήρησης της Αγίας Σοφίας ως Μουσείο; ήταν ,με άλλα λόγια, υποστήριξη της κεμαλικής πολιτικής κληρονομιάς για το κοσμικό κράτος, κάτι που δεν τόλμησαν ούτε στη Τουρκία, να υποστηρίξουν σθεναρά οι πολιτικοί κληρονόμοι του Μουσταφά Κεμάλ. Με την κίνηση του ο τούρκος πρόεδρος, νομότυπα, κατά το εσωτερικό δίκαιο, σηματοδότησε δύο βασικές πολιτικές κινήσεις του: Αμφισβήτηση της κοσμικής παρακαταθήκης του Ατατούρκ και άνοιγμα στον ισλαμικό κόσμο (στο βάθος βλέπει κανείς πίσω από τον Νεοοθωμανισμό, το Χαλιφάτο, άσχετα αν επί του παρόντος η μετατροπή ενός μουσείου-χριστιανικής ορθόδοξης εκκλησιάς του ειδικού ιστορικού βάρους της Αγίας Σοφίας, δεν προκάλεσε κύματα ενθουσιασμό στον μουσουλμανικό περίγυρο).
4. «Η πόλις εάλω» .Ταυτόχρονα επιβεβαιώνεται η διαχρονική ισχύς του νομικού-ρωμαϊκού Ρητού : Βeati possidentes=μακάριοι οι κατέχοντες. Οι λεκτικές διαμαρτυρίες, χωρίς απτό αντίκρισμα ή ενίσχυση από αντίμετρα , περιορίζονται σε ένα μικρό τμήμα της Ορθοδοξίας Τι κάνουμε?
Προτείνω λοιπόν μόνο διατήρηση της ιστορικής μνήμης και απόδοση διαρκούς τιμής σε αυτούς που την αποφράδα (αλλά αναμενόμενη) ημέρα, στάθηκαν στο ύψος των ιστορικών παρακαταθηκών μας.
Ο λόγος αφενός για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, που 2000 χρόνια μετά τον Λεωνίδα ,ξεστόμισε τις ίδιες περίπου φράσεις ,στις προτάσεις των Οθωμανών για ειρηνική παράδοση της Πόλης. Ένα ετήσιο, επίσημο μνημόσυνο, στη πόλη, όπου ενθρονίστηκε ως βυζαντινός αυτοκράτορας, στον Μυστρά, είναι το ελάχιστο, που οφείλουμε στη μνήμη του. Νομίζω μάλιστα ότι ένα τέτοιο μνημόσυνο τελέστηκε,παρουσία μάλιστα και πολιτειακών αξιωματούχων.
Προσθέτω αφετέρου, σε αυτούς ,που οφείλουμε ετήσιο μνημόσυνο τιμής, την πόντια, ελληνίδα και χριστιανή ορθόδοξη πριγκίπισσα Μαρία, κόρη του σέρβου ηγεμόνα , Γεωργίου Μπράνκοβιτς και της Ειρήνης Καντακουζηνής και θείας του εθνικού ήρωα των χριστιανών Αλβανών Γεωργίου Καστριώτη-Ισκεντέρ Μπέη. Ως θετή μητέρα του Πορθητή, προσέφερε στο έθνος , αμέσως μετά την άλωση και μέχρι τον θάνατο της ,παραμείνασα πιστή στη χριστιανική θρησκεία ,λόγω της επιρροής που ασκούσε σε αυτόν, τεράστιες εθνικές υπηρεσίες στο άρτι υποδουλωθέν Γένος ,όπως ,μεσιτεύσεις στον Σουλτάνο, εκλογές πατριαρχών, απελευθερώσεις αιχμαλώτων κλπ. μέχρι και διάσωσης κειμηλίων της Αγίας Σοφίας, που κατέληξαν,χάρις σε αυτήν, στο Άγιο Όρος. Αναπαύεται σήμερα, χωρίς αναγνώριση δυστυχώς, μετά τον θάνατο της στις 14 Σεπτεμβρίου του 1487 στη σημερινή Δάφνη, κοντά στη
Νιγρίτα Σερρών, στη μονή της Εικοσιφοινίσσας, σε κοντινή δηλαδή απόσταση από της Μονή του Τιμίου Προδρόμου Σερρών, όπου ενταφιάστηκε ο πρώτος μετά την Άλωση Πατριάρχης Γεώργιος Γεννάδιος-Σχολάριος.
ΜΦΧ
Αχιλλέας Κουτσουράδης
Φωτογραφία-Η Αγία Σοφία στα τέλη του 19ου αιώνα