Πουζουκτά, οθωμανικές κρήνες και σχολεία του λιμανιού της Κω!
«Από τα νότια άκρα της περιμετρικής φαρδιάς προκυμαίας του λιμανιού της πόλης αρχίζουν οι τουρκικές συνοικίες οι τοποθεσίες τους είναι υπερυψωμένες και φτάνουν μέχρι την Άσπα που στέκεται πάνω από αυτές. Κοντά στην προκυμαία υπάρχουν 2 τούρκικα σχολεία [αρρένων και θηλέων]με μεγάλες αυλές και ανατολικά από αυτά το Τζαμί του Λιμανιού [τωρινή Μεσόγειος]. Δίπλα του ήταν η θολωτή πηγή Ιπποκρατ Σουγιού [έπαιρνε το νερό της από την Βουρίνα]. Πίσω από το Τζαμί αρχίζει δρόμος προς τον Φόρο που όμως αλλάζει δύο φορές και οδηγεί προς τα Πουζουκτά. Ενδιάμεσα υπάρχει ανθηρός κήπος στον οποίο από τρεις κρουνούς τρέχει άφθονο πηγαίο νερό που καταλήγει στο λιμάνι. Από την δυτική πλευρά αυτού του κήπου αρχίζει η συνοικία Πουζαχτά που τη διαχωρίζουν πέντε οδοί. Από εδώ προς την δυτική πλευρά του λιμανιού εκτείνεται σε ωραίες και ψηλές τοποθεσίες νεκροταφείο».
Το Νεκροταφείο του Λιμανιού το μεγαλύτερο της πόλης κάλυπτε την δυτική πλευρά του λιμανιού από το 3ο Δημοτικό Σχολείο και έφτανε μέχρι την Οδό Πορφυρίου. Τα Ποζουκτά σημαίνει στα τούρκικα «τα χαλάσματα», προφανώς το τοπωνύμιο έχει να κάνει με τα αρχαία ερείπια που υπήρχαν στην περιοχή ιδίως από το αρχαίο τείχος του 4ου αιώνα το οποίο περνούσε από την τοποθεσία.
Τον 17ο αιώνα ο Τσελεμπί αναφέρει ότι όταν επισκέφθηκε την Κω δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τις χριστιανικές από τις μουσουλμανικές συνοικίες ούτε τις χανούμισσες από τις χριστιανές.Δεν ξεχώριζαν οι Κώες χριστιανές απο τις χανούμισσες στην ενδυμασία.
Οι Ρωμιές της Κω διέφεραν από τις άλλες των νησιών και οι άνδρες τους ντυνόντουσαν σαν τους μουσουλμάνους.Οι χριστιανοί άνδρες στο κεφάλι είχαν μόνο φέσι ενώ οι περισσότεροι Οθωμανοί τύλιγαν σαρίκι πάνω από το φέσι !Οι χριστιανοί εάν έβαζαν σαρίκι ήταν μόνο με μαύρο χρώμα. Και οι χριστιανές δεν κάλυπταν το πρόσωπο τους με την πέτσα όπως έκαναν οι μουσουλμάνες. Οι χριστιανοί στα σπίτια τους επίσης είχαν το «καφασωτό» στα παράθυρα.
Φίλοι μουσουλμάνοι μου είπαν:«Το Ταμπαχάνα [Τζαμί] έφτιαξε ο Σερίφ Χατζησερίφ το 1823-24, ένας πρώην έφορος στην Τριπολιτσά, που έφτασε στην Κω. Απέκτησε τμήμα γης από το Νοσοκομείο του Πέρου [σημερινό Ιμπέριαλ] μέχρι τα σκαλάκια της πλατείας Ρήγα Φεραίου».
«Μόλις του παραχωρήθηκε το βραχώδες τμήμα,εξομάλυνε το έδαφος της περιοχής και έχτιζε σπίτια. Μεταξύ αυτών έκανε από ένα μεγάλο αρχοντικό στα παιδιά του.Το ένα αρχοντικό [σήμερα του Κοτζαογλάν] που βρισκόταν μέσα στα αρχαία και ένα άλλο [καφετέρια Φλαμίγκο] έδωσε στις κόρες του, ενώ ένα ακόμη έδωσε στο γιο του. Επίσης εκεί είχε μαγαζιά με καπνά καθώς εκτός από γενικός έμπορας ήταν και καπνουλάς. Μπροστά έκτισε το «Ταμπαχάνε» το Τζαμί του Λιμανιού[στο σημερινό μαγαζί Μεσόγειος]. Είχε προαύλιο χώρο που κατασχέθηκε από τους Ιταλούς και λειτουργούσε ως συνεργείο. Πριν οι οθωμανοί μάλλον το χρησιμοποιουσαν σαν αποθήκη φερέτρων».
«Η Βρύση του Λιμανιού, κοντά στο Φλαμίγκο, είναι του Οθωμανικού Σχολείου γιατί του Πέρου το νοσοκομείο ήταν δημοτικό σχολείο θηλέων και οι καμαρωτές τουαλέτες με τα ουρητήρια ήταν δίπλα στο κτίριο της Πολεοδομίας [Τρούμπα]. Στο Φίκο ήταν το οθωμανικό λύκειο των ανδρών που λεγόταν Ιχταντιέ.Τα οθωμανικά σχολεία του λιμανιού φτιάχτηκαν τον 17-18 αιώνα επί Σουλτάνου Μεζήτ και καταστράφηκαν από τον σεισμό του 1933».
«Ολα τα οθωμανικά τεχνικά έργα του λιμανιού είναι από την εποχή του Γκαζί Χασαν πασά [Αλγερινός] που έχτισε το τζαμί της Λότζιας, το Τζαμί του Κερμετέ που υπάρχει ακόμη σήμερα. Ήταν ένας ευεργέτης για τους Κώους όχι μόνο για τους μουσουλμάνους, κατέβασε νερό από την Βουρίνα όταν τα υδραγωγεία είχαν καταστραφεί από τον σεισμό του 1493 μ.Χ και υδροδότησε όλη την πόλη. Επίσης έκανε σχολεία τον 18ο αιώνα. Εφτιαξε εκείνη την εποχή 16-18 κρήνες με τρεχούμενο νερό στην πόλη της Κω τότε που είχε 4 συνοικίες. Πριν από αυτόν υπήρχαν μόνο πηγάδια και όχι βρύσες στην Κω. Πολλά από τα πηγάδια ήταν συνεταιρικά, δηλαδή 2 ή περισσότερα σπίτια μοιράζονταν ένα πηγάδι και ο τοιχος χώριζε τα πηγάδια στα 2, το μισό ήταν στην μία αυλή και το άλλο στην άλλη. Το Τζαμί του Λιμανιού έπαθε μικροζημιές από τον σεισμό του 1933 Αρχικά συντηρήθηκε και διατηρήθηκε όμως αργότερα γύρω στο 1937 οι Ιταλοί το έβγαλαν ακατάλληλο, στο πλαίσιο της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου της πόλης. Σε τόσο μεγάλο σεισμό το Τζαμί του Λιμανιού ήταν το μόνο που δεν έπαθε τίποτα. Πριν από τον σεισμό υπήρχαν 17 ισλαμικά μνημεία και μετά τον σεισμό έμειναν 5».
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Παιδί της Ρέας, τριλογία
2. Κώια-Ιακ.Ζαρράφτη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Χάρτης με το δυτικό τμήμα του εσωτερικού λιμανιού της Κω.
Η Βρύση του Λιμανιού.
Μετά τον σεισμό του 1933 ακολούθησε το πρόγραμμα λαικής στέγασης των Ιταλών 1934-1937 το οποίο περιελάμβανε την οικοδόμηση 600 κατοικιών μέσα σε 38 μήνες.Στα μέσα του 1936 ξεκίνησε η κατασκευή 261 λαϊκών κατοικιών στις δυτικές συνοικίες της πόλης Κω, Πουζουχτά και Κούμπουρνο. Σχεδιάστηκαν από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Mario Paolini. Η συγκεριμένη οδός είναι η Via Piemonte των Ιταλών, σημερινή Αλικαρνασού και Κανάρη.