Παλαιόκαστρο στο Ξερόκαμπο

Για τον Γερμανό αρχαιολόγο Ludwig Ross, το 1841,είναι το «Παλαιόκαστρον στον Ξερόκαμπον» της Λέρου. 

Το οχυρό βρίσκεται σε ένα βραχώδη λόφο,σε υψόμετρο 75μ.,που δεσπόζει νότια από τον όρμο του Λακκίου και βόρεια του Ξερόκαμπου. 

«Ο Οικονομόπουλος δημοσίευσε ένα σχέδιο αυτού του οχυρού, αλλά οδηγήθηκε σε λάθος περιλαμβάνοντας- τα μεταγενέστερα τείχη, γιατί το οχυρό έχει ξαναχτιστεί σε μεταγενέστερους χρόνους, και το παρεκκλήσι της Παναγιάς είναι χτισμένο μέσα σε αυτό. Το σχέδιό μας δείχνει πόσο Ελληνικό τείχος υπάρχει ακόμα. Ο τοίχος στη νότια πλευρά του παρεκκλησίου δεν μπορεί να έχει υποχωρήσει πολύ, αφού μπροστά από την πόρτα του παρεκκλησίου υπάρχουν υπολείμματα ψηφιδωτού.Ο τοίχος είναι χτισμένος από τετράγωνους ογκόλιθους με ευθύγραμμους αρμούς τοποθετημένους σε κανονικές στρώσεις, από τους οποίους 6 ή 7 σώζονται ακόμη. Είναι περίπου ένα μέτρο πλάτος και αποτελείται από δύο πάχη από μπλοκ που συνδέονται κατά διαστήματα. Είναι αδύνατο να αποφασίσουμε αν έχουμε εδώ έναν πύργο και αυλή του συνηθισμένου τύπου ή μια μικρή ακρόπολη. Εν πάση περιπτώσει, για να κρίνουμε από το ύφος του, δεν φαίνεται προγενέστερο από το δεύτερο μέρος του 4ου αιώνα. το μωσαϊκό είναι κατασκευασμένο από μάλλον χονδροειδείς μαύρες, καφέ και λευκές ψηφίδες, στις οποίες διακρίνεται ένα γεωμετρικό σχέδιο του τύπου δικτύου. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για υστεροελληνικό έργο» αναφέρουν οι αρχαιολόγοι  R. M. Dawkins and Alan J. B. Wace, το 1906.

Ο λόφος αποτελείται από ημιμεταμορφωμένα ανωπαλαιοζωικά πετρώματα. Οι ογκόλιθοι του φρουρίου, με κάθε επιφύλαξη, πρέπει είναι από ανθρακικά μεσοζωικά πετρώματα που μεταφέρθηκαν από γειτονικά υψώματα.

Το φρούριο  χρησιμοποιήθηκε τον 11ο αιώνα, συναντάται στην Λέρο και όχι στη Λεπίδα.Στη θέση του υπήρχε αρχαία φρυκτωρία ίσως ακρόπολη με πύργο[υς], τουλάχιστον ελληνιστικής περιόδου. Το αρχαίο ελληνιστικό τείχος πιθανώς έπαθε σοβαρές ζημιές το 27 π.Χ από σεισμό με μέγεθος 7.2 βαθμών που προήλθε από το ρήγμα Buyuk Menderes της Μικρασίας.

Γύρω στο 10ο-11ο αιώνα προφανώς επισκευάζεται, και χρησιμοποιείται από Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη κατά τον 15ο-16ο αιώνα,έως τις 22 Φεβρουαρίου 1653. Τότε ένα τρομερό σεισμικό συμβάν τουλάχιστον 7.1 βαθμών πάλι από το ρήγμα Buyuk Menderes προκαλεί καταστροφές στο τείχος της οχύρωσης.

Η εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία φτιάχτηκε μετά από τον σεισμό.Επί ιταλοκρατίας στο χώρο λειτούργησε πολυβολείο.

Γεωδίφης

Το Παλαιόκαστρο σε χάρτη  του Buondelmonti, Cristoforo,1420.

Το Παλαιόκαστρο

Τα τείχη του σωζόμενου ελληνιστικού τείχους το 1906.